นาบิโลน (Nabilone)

  • โดย เภสัชกร อภัย ราษฎรวิจิตร
  • 11 เมษายน 2561
  • Tweet
สารบัญ บทความที่เกี่ยวข้อง

บทนำ

ยานาบิโลน(Nabilone) เป็นยาสังเคราะห์กลุ่มแคนนาบินอยด์(Synthetic cannabinoids) มีฤทธิ์ต้านการอาเจียนในผู้ป่วยที่ต้องทำเคมีบำบัด/ได้รับยาเคมีบำบัด ช่วยลดอาการปวดจากเส้นประสาท/ปวดเหตุประสาท รวมถึงบรรเทาอาการปวดเรื้อรังและจัดเป็นสาร/ยาควบคุมพิเศษชนิดหนึ่ง

ยานาบิโลน มีรูปแบบเภสัชภัณฑ์เป็นยาชนิดรับประทาน ที่มีการดูดซึมอย่างรวดเร็ว จากระบบทางเดินอาหาร ร่างกายต้องใช้เวลาประมาณ 2 ชั่วโมง เพื่อกำจัดยานาบิโลนที่เป็นโครงสร้างเคมีเดิม แต่จะใช้เวลาถึงประมาณ35 ชั่วโมงเพื่อกำจัดยานาบิโลนที่ถูกเปลี่ยนโครงสร้างแล้ว โดยขับทิ้งผ่านไปกับอุจจาระและปัสสาวะ

มีข้อพึงระวังการใช้ยานาบิโลนกับผู้ป่วยโรคหัวใจ ด้วยตัวยานาบิโลนสามารถกระตุ้นให้หัวใจเต้นเร็ว และทำให้เกิดความดันโลหิตต่ำ นอกจากนี้ตัวยานี้ยังส่งผลต่อระบบประสาทและสภาพจิตใจของผู้ป่วยด้วยเช่นกัน อาทิ ทำให้ วิงเวียน ง่วงนอน เดินเซ ซึม ซึ่งระหว่างที่ได้รับยานี้ แพทย์มักจะให้เฝ้าระวังเรื่องความดันโลหิต อัตราการเต้นของหัวใจ ตลอดจนสภาพจิตใจที่อาจมีการเปลี่ยนแปลงไป

มีข้อปฏิบัติที่ผู้ป่วยจะต้องเรียนรู้เมื่อต้องใช้ยานาบิโลน ดังนี้ เช่น

  • หลีกเลี่ยงการขับขี่ยวดยานพาหนะ หรือการทำงานกับเครื่องจักรเมื่อมีอาการวิงเวียนหลังการใช้ยาชนิดนี้ ด้วยจะเกิดอุบัติเหตุได้ง่าย
  • ห้ามรับประทานยานี้ร่วมกับเครื่องดื่มประเภทแอลกอฮอล์เพราะจะส่งผลกระทบ(ผลข้างเคียง)กดระบบประสาทส่วนกลาง/กดสมองมากขึ้น
  • ผู้สูงอายุ 65 ปีขึ้นไป มักจะได้รับผลข้างเคียงจากการใช้ยานี้มากกว่าผู้ป่วยกลุ่มอื่น
  • การจะใช้ยานาบิโลนกับเด็ก จะต้องเป็นไปตามคำสั่งแพทย์เท่านั้น
  • กรณีตั้งครรภ์/มีครรภ์ ต้องแจ้งให้แพทย์ทราบ เพื่อหลีกเลี่ยงการใช้ยานาบิโลน
  • การใช้ยานาบิโลนต่อเนื่องเป็นเวลานาน อาจทำให้พฤติกรรมเปลี่ยน และมีอาการดื้อยานี้ ดังนั้นผู้ป่วยควรใช้ยานี้ตามคำสั่งของแพทย์อย่างเคร่งครัด
  • หากพบอาการแพ้ยานี้ สังเกตจากเกิดผื่นคัน ผิวหนังลอก ร่วมกับมีไข้หรือไม่ก็ได้ ผิวหนังบวมแดง แน่นหน้าอก หายใจลำบาก ต้องหยุดการใช้ยานี้ แล้วรีบนำผู้ป่วยส่งโรงพยาบาลทันที/ฉุกเฉิน
  • ยานี้อาจทำให้เกิดอาการ ประสาทหลอน ความจำเสื่อม กรณีนี้ควรรีบนำผู้ป่วยมาปรึกษาแพทย์/มาโรงพยาบาลโดยไม่ต้องรอถึงวันแพทย์นัด เพื่อแพทย์พิจารณาปรับแนวทางการรักษา

เรามักจะพบเห็นการใช้ยานาบิโลนแต่ในสถานพยาบาลเท่านั้น ด้วยยาชนิดนี้จัดเป็นยาควบคุมพิเศษที่ต้องใช้ตามคำสั่งแพทย์อย่างเคร่งครัด การใช้ยานี้ผิดวิธีหรือใช้เกินขนาดอาจสร้างอันตรายต่อร่างกายผู้ป่วยได้อย่างมากมาย ดังนั้น เมื่อผู้ป่วยได้รับยานาบิโลน ควรใช้ยานี้และปฏิบัติตามคำแนะนำของแพทย์ พยาบาล เภสัชกร ผู้รักษา อย่างเคร่งครัด หรือถ้ามีข้อสงสัยการใช้ยาชนิดนี้/ยานี้ สามารถสอบถามได้จากแพทย์หรือเภสัชกรในสถานพยาบาลที่เข้ารับการรักษา

นาบิโลนมีสรรพคุณ(คุณสมบัติ)อย่างไร?

นาบิโลน

ยานาบิโลนมีสรรพคุณ/ข้อบ่งใช้ที่โดดเด่น คือ ลดอาการคลื่นไส้-อาเจียนในผู้ป่วยมะเร็งหลังได้รับยาเคมีบำบัด

นาบิโลนมีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?

ยานาบิโลนมีกลไกการออกฤทธิ์โดย ตัวยาจะเข้าจับกับตัวรับ(Receptor)ที่มีชื่อเรียกว่า Cannabinoid receptor ซึ่งพบในสมองส่วน Medulla oblongata ที่มีศูนย์ควบคุมการคลื่นไส้-อาเจียนของร่างกาย จึงก่อให้เกิดฤทธิ์ยับยั้งและปิดกั้นการส่งสัญญาณกระตุ้นการอาเจียนให้ลดน้อยลง จนเป็นเหตุให้เกิดที่มาของสรรพคุณ

นาบิโลนมีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?

ยานาบิโลนมีรูปแบบการจัดจำหน่าย เช่น

  • ยาแคปซูลชนิดรับประทาน ที่ประกอบด้วย Nabilone ขนาด 1 มิลลิกรัม/แคปซูล

นาบิโลนมีขนาดรับประทานอย่างไร?

ยานาบิโลนมีขนาดรับประทานสำหรับลดอาการ คลื่นไส้อาเจียน ในผู้ป่วยมะเร็งที่ ได้รับยาเคมีบำบัด เช่น

  • ผู้ใหญ่: รับประทานยาขนาด 1 หรือ 2 มิลลิกรัม วันละ 2 ครั้ง โดยทั่วไป แพทย์จะให้รับประทานยาก่อนเข้ารับยาเคมีบำบัด 1 – 3 ชั่วโมง แพทย์อาจปรับขนาดการให้ยาสูงสุดได้ถึง 6 มิลลิกรัม/วัน โดยแบ่งจ่ายให้ผู้ป่วย 3 ครั้ง/วัน ซึ่งยานี้ รับประทานก่อน พร้อม หรือหลัง อาหารก็ได้
  • เด็ก: การใช้ยานี้ในเด็กและขนาดยาอยู่ในดุลพินิจของแพทย์เป็นกรณีๆไปโดยเฉพาะ ทางคลินิก ยังไม่มีข้อมูลด้านความปลอดภัยของยานี้ในเด็กอายุต่ำกว่า 4 ปีลงมา

อนึ่ง:

  • การใช้ยานี้กับผู้ป่วยมะเร็งจะกระทำเป็นรอบตามระยะเวลาของ การทำเคมีบำบัด เมื่ออาการคลื่นไส้-อาเจียน ดีขึ้นแล้ว ก็สามารถหยุด การใช้ยานี้ได้
  • การปรับขนาดรับประทานจะเป็นไปตามการตอบสนองของผู้ป่วยแต่ละบุคคล แพทย์จะเป็นผู้พิจารณาขนาดการใช้ยาได้เหมาะสมที่สุด

*****หมายเหตุ: ขนาดและระยะเวลาในการใช้ยาที่ระบุในบทความนี้ เป็นเพียงตัวอย่างหนึ่งเท่านั้น ไม่สามารถใช้ทดแทนคำสั่งใช้ยาของแพทย์ได้ การใช้ยาที่เหมาะสม ควรต้องปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรก่อนเสมอ

เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?

เมื่อมีการสั่งยาทุกชนิดรวมยานาบิโลน ผู้ป่วยควรแจ้งแพทย์/พยาบาล และเภสัชกร ดังนี้

  • ประวัติแพ้ยาทุกชนิด เช่น กินยา/ใช้ยาแล้ว คลื่นไส้มาก ขึ้นผื่น หรือแน่นหายใจติดขัด/หายใจขัด/หายใจลำบาก
  • มีโรคประจำตัวต่างๆ รวมทั้งกำลังกินยา/ใช้ยาอะไรอยู่ เพราะยานาบิโลนอาจส่งผลให้อาการของโรคเหล่านั้นรุนแรงขึ้น หรืออาจเกิดปฏิกิริยาระหว่างยากับยาอื่นๆ ที่กิน/ที่ใช้อยู่ก่อน
  • หากเป็นสุภาพสตรี ควรแจ้งว่าอยู่ในภาวะตั้งครรภ์ หรือ กำลังให้นมบุตร เพราะยาหลายประเภทสามารถผ่านทางน้ำนมหรือรก และเข้าสู่ทารกจนก่อให้เกิดผลข้างเคียงได้

หากลืมรับประทานยาควรทำอย่างไร?

หากลืมรับประทานยานาบิโลน สามารถรับประทานทันทีเมื่อนึกขึ้นได้ถ้าเวลาใกล้เคียงกับการรับประทานยาในมื้อถัดไป ห้ามเพิ่มปริมาณยาเป็น 2เท่า ให้รับประทานยาที่ขนาดปกติ

นาบิโลนมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?

ยานาบิโลนสามารถก่อให้เกิดผลไม่พึงประสงค์จากยา(ผลข้างเคียง/อาการข้างเคียง)ต่อระบบอวัยวะต่างๆของร่างกายดังนี้ เช่น

  • ผลต่อระบบประสาท: เช่น ง่วงนอน วิงเวียน เดินเซ ขาดสมาธิ ปวดศีรษะ พูดจาไม่ชัด ความรู้สึกสัมผัสเพี้ยน ความจำแย่ลง อาจมีอาการชัก การรับรสชาติอาหารเปลี่ยนไป กระสับกระส่าย ตัวสั่น ซึม กดการทำงานของสมอง
  • ผลต่อสภาพจิตใจ: เช่น เคลิบเคลิ้ม ซึม นอนไม่หลับ เกิดประสาทหลอน รู้สึกสับสน วิตกกังวล ฝันแปลกๆ อารมณ์แปรปรวน อาจมีภาวะถอนยาตามมา
  • ผลต่อระบบทางเดินอาหาร: เช่น ปากแห้ง คลื่นไส้ ปวดท้อง ท้องเสีย เป็นแผลในช่องปาก กระเพาะอาหารอักเสบ
  • ผลต่อตา: เช่น ตาพร่า ระคายเคืองในลูกตา หนังตาบวม รูม่านตาขยาย ตากลัวแสง
  • ผลต่อระบบหัวใจและหลอดเลือด: เช่น ความดันโลหิตต่ำหรือไม่ก็สูง หัวใจเต้นเร็ว ชีพจร/หัวใจเต้นผิดจังหวะ
  • ผลต่อระบบเลือด: เช่น เกิดภาวะโลหิตจาง
  • ผลต่อกล้ามเนื้อ: เช่น ปวดกล้ามเนื้อ ปวดหลัง ปวดข้อ ปวดต้นคอ กล้ามเนื้อกระตุก
  • ผลต่อระบบทางเดินปัสสาวะ: เช่น ปัสสาวะขัด ปริมาณปัสสาวะลดลง
  • ผลต่อการเผาผลาญพลังงานภายในร่างกาย: เช่น เบื่ออาหารหรือไม่ก็อยากอาหารเพิ่มขึ้น
  • ผลต่อระบบทางเดินหายใจ: เช่น หายใจขัด คัดจมูก จมูกแห้ง คอแห้ง จาม มีเลือดกำเดา ไอ และเสียงเปลี่ยน
  • ผลต่อผิวหนัง: เช่น ผิวหนังเกิดผื่นแพ้แสงแดดง่าย เกิดผื่นคัน เหงื่อออกมาก

มีข้อควรระวังการใช้นาบิโลนอย่างไร?

มีข้อควรระวังการใช้ยานาบิโลน เช่น

  • ห้ามใช้กับผู้ที่มีประวัติแพ้ยานี้ และแพ้ยาในกลุ่ม Cannabinoid
  • ห้ามปรับขนาดรับประทานยานี้โดยไม่ขอคำปรึกษาจากแพทย์ ด้วยจะทำให้เกิดอาการถอนยาได้ง่ายขึ้น
  • ระหว่างที่ใช้ยานี้ ให้ระวังการเกิดอาการ ความดันโลหิตต่ำ หัวใจเต้นเร็ว ซึม มีอาการทางจิตประสาท เช่น ประสาทหลอน วิตกกังวล หากพบกรณีดังกล่าวให้รีบนำผู้ป่วยมาพบแพทย์/มาโรงพยาบาลโดยเร็ว ไม่ต้องรอถึงวันแพทย์นัด
  • หลีกเลี่ยงการขับขี่ยวดยานพาหนะหรือการทำงานกับเครื่องจักรในระหว่างที่ได้รับยาชนิดนี้
  • หากรับประทานยานี้ แล้วอาการคลื่นไส้ อาเจียนไม่ดีขึ้น ต้องรีบพาผู้ป่วยกลับมาพบแพทย์/มาโรงพยาบาลโดยไม่ต้องรอถึงวันแพทย์นัด
  • ระวังการใช้ยานี้ใน ผู้สูงอายุ ผู้ป่วยเป็นโรคหัวใจ ผู้ป่วยโรคไต ผู้ป่วยโรคซึมเศร้า และโรคจิตเภท ด้วยตัวยานี้อาจทำให้อาการของโรคดังกล่าว ทวีความรุนแรงขึ้น
  • มาพบแพทย์/มาโรงพยาบาลตามแพทย์นัดหมายเพื่อการตรวจร่างกาย ตลอดจนกระทั่งแพทย์ตรวจความก้าวหน้าของการรักษาโรค
  • ห้ามแบ่งยาให้ผู้อื่นใช้
  • ห้ามใช้ยาหมดอายุ
  • ห้ามเก็บยาหมดอายุ

***** อนึ่ง ทุกคนต้องตระหนักถึงความปลอดภัยจากการใช้ ”ยา”ที่รวมถึง ยาแผนปัจจุบันทุกชนิด(รวมยานาบิโลนด้วย) ยาแผนโบราณ อาหารเสริม ผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร ทุกชนิด และสมุนไพรต่างๆ เพราะยามีทั้งให้คุณและให้โทษ ดังนั้นเมื่อมีการใช้ยาทุกครั้ง ควรต้องปฏิบัติตามข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด(อ่านเพิ่มเติมได้ในเว็บ haamor.com บทความเรื่อง ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด) รวมทั้งควรต้องปรึกษาเภสัชกรประจำร้านขายยาก่อนซื้อยา ใช้เองเสมอ

นาบิโลนมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?

ยานาบิโลนมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่น เช่น

  • ห้ามใช้ยานาบิโลนร่วมกับยา Amphetamine, Cocaine, Sympathomimetic drug/agent เพราะจะทำให้เกิด ความดันโลหิตสูง หัวใจเต้นเร็ว
  • ห้ามใช้ยานาบิโลนร่วมกับยา Atropine, Scopolamine, Antihistamine, และAnticholinergic agents เพราะจะทำให้ง่วงนอนและมีภาวะหัวใจเต้นเร็ว
  • ห้ามใช้ยานาบิโลนร่วมกับยา Barbiturate, Benzodiazepine ด้วยจะทำให้มีภาวะ กดระบบประสาทส่วนกลาง/กดสมอง และเกิดอาการง่วงนอนอย่างรุนแรง
  • ห้ามใช้ยานาบิโลนร่วมกับ ยาPropoxyphene ด้วยจะทำให้เกิดอาการวิงเวียน ง่วงนอน รู้สึกสับสน และขาดสติตามมา

ควรเก็บรักษานาบิโลนอย่างไร?

ควรเก็บยานาบิโลนในช่วงอุณหภูมิ 15-30 องศาเซลเซียส(Celsius) ห้ามเก็บยาในช่องแช่แข็งตู้เย็น เก็บยาในภาชนะที่ปิดมิดชิด พ้นแสง/แสงแดด ความร้อนและความชื้น ไม่เก็บยาในห้องน้ำหรือในรถยนต์ และเก็บยาให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง

นาบิโลนมีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?

ยานาบิโลน มียาชื่อการค้า และบริษัทผู้ผลิต/ผู้จำหน่าย เช่น

ชื่อการค้าบริษัทผู้ผลิต
CESAMET (ซีซาเมท)Valeant Pharmaceuticals

บรรณานุกรม

  1. https://www.drugs.com/cesamet.html [2018,March24]
  2. https://en.wikipedia.org/wiki/Nabilone [2018,March24]
  3. https://www.accessdata.fda.gov/drugsatfda_docs/label/2006/018677s011lbl.pdf [2018,March24]
  4. http://www.cesamet.com/hcp-nausea-and-vomiting-pathways.asp [2018,March24]