นานาสาระ ตอน เอ็กซเรย์คอมพิวเตอร์ เอ็มอาร์ไอสมอง คือ คำตอบที่ดีที่สุด ?

• โดย ศ.นพ.สมศักดิ์ เทียมเก่า
• 19 มิถุนายน 2563
• Tweet

นานาสาระ ตอน เอ็กซเรย์คอมพิวเตอร์ เอ็มอาร์ไอสมอง คือ คำตอบที่ดีที่สุด ?

การตรวจเอ็กซเรย์คอมพิวเตอร์สมอง หรือที่คนทั่วไปเรียก CT scan ซีทีสแกน กับการตรวจเอ็มอาร์ไอสมอง (MRI brain) ซ่งเป็นเครื่องมือชนิดหนึ่งในการตรวจภาพของสมองว่ามีอะไรผิดปกติไปจากสมองปกติหรือไม่ ซึ่งภาพที่ได้จากการตรวจนั้นจะเห็นได้ค่อนข้างชัดเจน เหมือนกับการผ่าสมองมาดู จึงเป็นเครื่องมือที่แพทย์ใช้ร่วมกับอาการผิดปกติ ในการวินิจฉัยโรคที่สงสัยว่าจะมีความผิดปกติในสมอง ไขสันหลัง และอวัยวะส่วนอื่น ๆ ขึ้นกับอาการผิดปกตินั้น ๆ แต่คนทั่วไปยังมีความเข้าใจที่ไม่ถูกต้องเกี่ยวกับขั้นตอนการวินิจฉัยโรคของแพทย์อย่างมาก เพราะเข้าใจว่าการตรวจซีทีสแกน หรือเอ็มอาร์ไอจะสามารถบอกโรคที่เป็นได้ทุกโรค ดังตัวอย่างต่อไปนี้

“คุณหมอครับ ช่วยส่งตรวจเอ็มอาร์ไอสมองให้แม่ผมด้วยครับ แม่ผมมีอาการแขนขาอ่อนแรงมา 3 เดือน ผมพาไปพบแพทย์มาแล้วหลายท่าน บอกว่าเป็นเส้นประสาทอักเสบบ้าง กล้ามเนื้ออักเสบบ้าง สมองขาดเลือดบ้าง แล้วก็ส่งตรวจเลือด ตรวจซีทีสแกน แต่ก็ไม่พบความผิดปกติใด ๆ อาการของแม่ผมก็ทรุดลงเรื่อย ๆ ผมลองค้นหาความรู้จากอินเตอร์เน็ตดู แม่ผมยังไม่ได้ตรวจเอ็มอาร์ไออย่างเดียว วันนี้ก็เลยพาแม่มาพบหมอ เพื่อให้ช่วยส่งตรวจเอ็มอาร์ไอให้แม่ผมด้วยครับ”

ผมได้ประเมินอาการผู้ป่วยโดยละเอียด พบว่าอาการเข้าได้กับโรคพาร์กินสันมากที่สุด ซึ่งโรคนี้ไม่มีความจำเป็นต้องส่งตรวจเลือดหรือซีทีสแกน หรือเอ็มอาร์ไอเลย เพราะสามารถให้การวินิจฉัยจากอาการได้เลย จึงได้แนะนำลูกชายผู้ป่วยและผู้ป่วยไปว่า “อาการของผู้ป่วยไม่ได้เป็นโรคอะไรที่ร้ายแรงครับ อาการที่ไม่ค่อยมีแรง แล้วก็มีอาการสั่น ทำอะไรช้าลง อาการแบบนี้เป็นโรคพาร์กินสันครับ ไม่มีความจำเป็นต้องซีทีสแกน หรือเอ็มอาร์ไอเพิ่มเติมครับ แล้วก็ที่ผ่านมาก็ตรวจซีทีสแกนแล้ว ผลก็ปกติ ดังนั้นคุณแม่เป็นโรคพาร์กินสันแน่นอนครับ เดี๋ยวผมจะจัดยาให้ครับ”

“คุณหมอครับ อย่าว่าผมนะครับ อย่างไรก็ตามถึงแม้ว่าหมอจะบอกว่าแม่ผมเป็นโรคพาร์กินสัน แต่ผมก็ยังอยากตรวจเอ็มอาร์ไออยู่ดีครับ เพราะจะได้สบายใจไปเลยว่าไม่มีอะไรในสมองแน่ ๆ แล้วก็ผมมีสิทธิ์ข้าราชการ จ่ายตรงไม่ต้องกังวลค่าใช้จ่ายครับ” คือประโยคที่ลูกชายผู้ป่วยได้บอกกับผม ซึ่งผมไม่แปลกใจเท่าไหร่ แล้วก็เป็นสิ่งที่ผมพบเป็นประจำ เพราะอย่างที่กล่าวไปแล้วว่าทุกคนยังเข้าใจว่า การตรวจเอ็มอาร์ไอคือคำตอบของทุกโรค แล้วยิ่งเป็นสิทธิ์ข้าราชการ ยิ่งต้องการตรวจทุกอย่าง เพราะเห็นว่าตนเองมีสิทธิ์ แต่ผมก็ยืนยันกับลูกชายผู้ป่วยไปว่า กรณีนี้ผมไม่สามารถส่งตรวจได้ครับ เพราะไม่มีข้อบ่งชี้ ขอให้ผมได้สั่งยารักษาผู้ป่วยก่อน ถ้าอาการไม่ดีขึ้น ผมจึงขอส่งตรวจเอ็มอาร์ไอให้ครับ ซึ่งลูกชายผู้ป่วยก็ให้โอกาสผมในการรักษาก่อน

อีกหนึ่งเดือนต่อมา อาการผู้ป่วยดีขึ้นมาก มาตรวจตามนัดสามารถเดินมาได้เอง หน้าตายิ้มแย้มมีความสุข ผมเลยแกล้งแซวไปว่าจะยังต้องการตรวจเอ็มอาร์ไออีกหรือเปล่า ซึ่งผู้ป่วยและลูกชายก็บอกว่า “หมอครับ ผมต้องขอบคุณหมอมาก ๆ แม่ผมอาการดีขึ้นเป็นปกติแล้วครับ ไม่ตรวจแล้วนะครับเอ็มอาร์ไอ ผมไปถามคนที่เคยตรวจมาแล้ว บอกว่าเหนื่อยมากในระหว่างตรวจ ต้องนอนในอุโมงค์นิ่ง ๆ เสียงก็ดังทรมาน ผมไม่ให้แม่ผมตรวจแล้วครับ”

การตรวจซีทีสแกน หรือเอ็มอาร์ไอไม่ใช่คำตอบของทุกโรคครับ