นอร์ทริปไทลีน (Nortriptyline)

  • โดย เภสัชกร อภัย ราษฎรวิจิตร
  • 29 ธันวาคม 2563
  • Tweet
สารบัญ บทความที่เกี่ยวข้อง

บทนำ

ยานอร์ทริปไทลีน (Nortriptyline) จัดเป็นยาตัวหนึ่งของยากลุ่มไตรไซคลิก แอนตี้ดีเพรสแซนต์ (Tricyclic antidepressant ย่อว่า ทีซีเอ/ TCA) วงการแพทย์นำมาใช้รักษาโรคซึมเศร้า

(Major depression) และอาการปัสสาวะรดที่นอนในเด็ก (Nocturnal enuresis) และบางโอกาส นอร์ทริปไทลีนถูกนำไปใช้รักษาอาการปวดรุนแรงที่เรื้อรัง (เช่น ปวดจากโรคมะเร็ง) และไมเกรน (Migraine) อีกด้วย

ยานอร์ทริปไทลีนสามารถถูกดูดซึมจากระบบทางเดินอาหาร ซึ่งเมื่อเข้าสู่กระแสเลือดจะกระ จายตัวและถูกส่งไปเปลี่ยนโครงสร้างทางเคมีที่ตับ และจะถูกขับออกไปกับปัสสาวะ มีส่วนน้อยที่ถูกขับออกไปกับอุจจาระ ยานี้ยังสามารถซึมผ่านเข้าในน้ำนมของมารดาได้เช่นกัน

ในบัญชียาหลักแห่งชาติของไทยได้ระบุให้นอร์ทริปไทลีน (นอร์ทริปไทลีน ไฮโดรคลอไรด์: Nortriptyline HCl) เป็นยาที่ใช้บำบัดอาการของโรคซึมเศร้า บำบัดอาการในผู้ป่วยที่ติดเหล้าและยาเสพติด

ยานอร์ทริปไทลีนจัดอยู่ในหมวดยาอันตราย มีจำหน่ายทั้งในร้านขายยาแผนปัจจุบัน สถาน พยาบาลทั้งของรัฐและของเอกชน การจะใช้ยานี้เพื่อรักษาอาการเจ็บป่วยของโรคใดๆย่อมมีขนาดรับประทานและระยะเวลาของการใช้ยาที่แตกต่างกันออกไป รวมถึงมีผลข้างเคียงและข้อห้ามใช้อีกมากมาย ดังนั้นจะเป็นการสมควรและก่อให้เกิดประโยชน์ของการรักษาสูงสุด ถ้าผู้ป่วยใช้ยาตามคำสั่งของแพทย์ผู้รักษาอย่างเคร่งครัด

นอร์ทริปไทลีนมีสรรพคุณ (คุณสมบัติ) อย่างไร?

นอร์ทริปไทลีน

ยานอร์ทริปไทลีนมีสรรพคุณ/ข้อบ่งใช้ เช่น

  • ใช้รักษาและบรรเทาอาการโรคซึมเศร้าทั้งในผู้ใหญ่ ในเด็ก และในผู้สูงอายุ
  • ใช้รักษาและบรรเทาอาการปัสสาวะรดที่นอนในเด็ก (Nocturnal enuresis)

นอร์ทริปไทลีนมีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?

กลไกการออกฤทธิ์ของยานอร์ทริปไทลีนคือ ตัวยาจะป้องกันการดูดกลับของ สารสื่อประสาทที่มีชื่อว่า นอร์อะดรีนาลีน (Noradrenaline, สารสื่อประสาทที่ทำงานเกี่ยวข้องกับภาวะเครียดของร่างกายและกับระบบประสาทอัตโนมัติ) และเซโรโทนิน (Serotonin, สารสื่อประสาทที่เกี่ยวข้องกับอารมณ์และความรู้สึก) ที่เซลล์ของระบบประสาท ส่งผลให้ได้ผลการรักษาดังที่ระบุในสรรพคุณ

นอร์ทริปไทลีนมีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?

ยานอร์ทริปไทลีนมีรูปแบบการจัดจำหน่าย:

  • ยาเม็ด ขนาด 10 และ 25 มิลลิกรัม/เม็ด
  • ยาเม็ดที่ผสมร่วมกับยาอื่น เช่น Fluphenazine HCl 0.5 mg + Nortriptyline 10 mg

นอร์ทริปไทลีนมีขนาดรับประทานอย่างไร?

ยานอร์ทริปไทลีนมีขนาดรับประทาน เช่น

ก. สำหรับบรรเทาอาการซึมเศร้า:

  • ผู้ใหญ่: รับประทานวันละ 75 - 100 มิลลิกรัมโดยแบ่งรับประทาน 3 - 4 ครั้ง ในกรณีที่มีอาการรุนแรงสามารถปรับขนาดรับประทานได้ไม่เกิน 150 มิลลิกรัม/วัน
  • เด็ก (นิยามคำว่าเด็ก) วัยรุ่น (Adolescent): รับประทาน 30 - 50 มิลลิกรัม/วันโดยแบ่งรับประทาน
  • เด็กอายุต่ำกว่า 13 ปี: การใช้ยานี้และขนาดยาขึ้นกับดุลพินิจของแพทย์ เพราะยังไม่มีข้อมูลทางการศึกษาที่ชัดเจน
  • ผู้สูงอายุ: รับประทาน 30 - 50 มิลลิกรัม/วันโดยแบ่งรับประทาน

ข. สำหรับบรรเทาอาการปัสสาวะรดที่นอนในเด็ก:

  • เด็กอายุ 6 - 7 ปี และมีช่วงน้ำหนัก 20 - 25 กิโลกรัม: รับประทาน 10 มิลลิกรัมก่อนนอน 30 นาที
  • เด็กอายุ 8 - 11 ปี และมีช่วงน้ำหนัก 25 - 35 กิโลกรัม: รับประทาน 10 - 20 มิลลิกรัมก่อนนอน 30 นาที
  • เด็กอายุมากกว่า 11 ปี และ/หรือเด็กที่มีช่วงน้ำหนัก 35 - 54 กิโลกรัม: รับประทาน 25 - 35 มิลลิกรัมก่อนนอน 30 นาที
  • เด็กช่วงอายุอื่นหรือช่วงน้ำหนักอื่นๆที่นอกเหนือจากที่กล่าวถึง: ขนาดยาขึ้นกับดุลพินิจของแพทย์เพราะยังไม่มีข้อมูลทางการศึกษาที่ชัดเจน

อนึ่ง:

  • การใช้ยานี้กับเด็กไม่ควรใช้นานเกิน 3 เดือน
  • ยานอร์ทริปไทลีน สามารถรับประทานก่อนหรือพร้อมอาหารก็ได้
  • ผู้ป่วยต้องรับประทานยานี้ตามคำสั่งแพทย์อย่างเคร่งครัด ห้ามมิให้ผู้ป่วยปรับขนาดรับประทานยาเอง

*****หมายเหตุ: ขนาดยา และระยะเวลาในการใช้ยาที่ระบุในบทความนี้ เป็นเพียงตัวอย่างหนึ่งเท่านั้น ไม่สามารถใช้ทดแทนคำสั่งใช้ยาของแพทย์ผู้รักษาได้ การใช้ยาที่เหมาะสม ควรต้องปรึกษา แพทย์ หรือเภสัชกร ก่อนเสมอ

เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?

เมื่อมีการสั่งยาทุกชนิดที่รวมถึงยานอร์ทริปไทลีน ผู้ป่วยควรแจ้ง แพทย์ พยาบาล และเภสัชกร เช่น

  • ประวัติแพ้ยาทุกชนิด เช่น กินยา/ใช้ยาแล้ว คลื่นไส้มาก ขึ้นผื่น หรือแน่นหายใจติดขัด/หายใจ ลำบาก
  • มีโรคประจำตัวต่างๆ รวมทั้งกำลังกินยา/ใช้ยาอะไรอยู่ เพราะยานอร์ทริปไทลีนอาจส่งผลให้อาการของโรคเหล่านั้นรุนแรงขึ้น หรือเกิดปฏิกิริยาระหว่างยากับยาอื่นๆที่กิน/ที่ใช้อยู่ก่อน
  • หากเป็นสุภาพสตรีควรแจ้งว่าอยู่ในภาวะตั้งครรภ์/ มีครรภ์ หรือกำลังให้นมบุตร เพราะยาหลายประเภทสามารถผ่านทางน้ำนมหรือรกและเข้าสู่ทารก จนก่อให้เกิดผลข้างเคียงได้

หากลืมรับประทานยาควรทำอย่างไร?

หากลืมรับประทานยานอร์ทริปไทลีน สามารถรับประทานเมื่อนึกขึ้นได้ ถ้าเวลาใกล้เคียงกับ การรับประทานยาในมื้อถัดไป ไม่จำเป็นต้องเพิ่มปริมาณยาเป็น 2 เท่า

นอร์ทริปไทลีนมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?

ยานอร์ทริปไทลีนสามารถก่อให้เกิดผล/อาการไม่พึงประสงค์จากการใช้ยา(ผลข้างเคียง/อาการข้างเคียง) เช่น

  • มีภาวะหัวใจเต้นเร็ว
  • ปากคอแห้ง
  • ท้องผูก
  • ปัสสาวะลำบาก/ปัสสาวะขัด
  • สับสน
  • ตาพร่า
  • คลื่นไส้
  • ตัวสั่น
  • เหงื่อออกมาก
  • ผื่นคัน
  • ปวดศีรษะ /ปวดหัว
  • เกลือโซเดียมในเลือดต่ำ (อาการเช่น วิงเวียน เป็นลม)
  • การรับรสชาติผิดปกติไปจากเดิม

*อนึ่ง อาการของผู้ป่วยที่ได้รับยานี้เกินขนาดมักจะแสดงออกด้วยลักษณะหัวใจเต้นผิดจังหวะ, ความดันโลหิตต่ำมาก, ภาวะช็อก, หมดสติจากระบบประสาทส่วนกลางถูกกด, ภาวะหัวใจล้มเหลว, มีอาการชัก และมีภาวะโคม่า ซึ่งหากพบอาการเหล่านี้หลังรับประทานยานี้ต้องรีบนำตัวผู้ป่วยส่งแพทย์/ไปโรงพยาบาลโดยเร็วทันที/ฉุกเฉิน ซึ่งการบำบัดรักษาของผู้ที่ได้รับยานี้เกินขนาดมีวิธี เช่น

  • ล้างท้อง (Gastric lavage) ซึ่งต้องกระทำที่สถานพยาบาลเท่านั้น และห้ามทำให้ผู้ป่วยอาเจียน
  • ใช้รับประทานยาถ่านกัมมันต์ (Activated charcoal) ในการดูดซับนอร์ทริปไทลีนในกระเพาะอาหารและลำไส้
  • เฝ้าระวังสัญญาณชีพต่างๆของผู้ป่วยเช่น การเต้นและการทำงานของหัวใจ อาการทางสมอง อัตราการหายใจของผู้ป่วย รวมถึงความดันโลหิต และระว้งมีอาการชักของผู้ป่วย

มีข้อควรระวังการใช้นอร์ทริปไทลีนอย่างไร?

มีข้อควรระวังการใช้นอร์ทริปไทลีน เช่น

  • ห้ามใช้กับผู้ที่แพ้ยานี้
  • ห้ามใช้กับผู้ป่วยด้วยโรคทางจิตเวชที่มีอาการคลุ้มคลั่ง (Mania)
  • ห้ามใช้กับผู้ป่วยที่เพิ่งมีอาการหัวใจล้มเหลวรวมถึงผู้ที่มีภาวะหัวใจเต้นผิดจังหวะ
  • ห้ามใช้ยานี้กับผู้ป่วยโรคตับในระยะรุนแรง
  • การใช้ยานี้กับเด็กที่อายุต่ำกว่า 6 ปี ต้องแพทย์เป็นผู้สั่งและควบคุมการใช้เท่านั้น
  • ระวังการใช้ยานี้กับผู้ป่วยที่มีภาวะตับและ/หรือไตทำงานไม่ปกติ ผู้ป่วยต่อมลูกหมากโต ผู้ป่วยโรคต้อหิน (Angle closure glaucoma), ผู้ป่วย โรคหัวใจ โรคหลอดเลือดหัวใจ, ผู้ป่วยโรคลมชัก, ผู้ป่วยที่มีประวัติลำไส้อุดตัน, ผู้ที่มีอาการปัสสาวะขัด ผู้ป่วยโรคเบาหวาน, และผู้ป่วยโรคต่อมไทรอยด์
  • ระวังการเกิดอาการถอนยาในผู้ป่วยที่ใช้ยานี้
  • ในช่วงเริ่มต้นของการบำบัดด้วยยานี้ ให้เฝ้าระวังอารมณ์ของผู้ป่วยที่อยากทำร้ายตัวเองหรืออยากฆ่าตัวตาย โดยต้องพิจารณาเป็นรายบุคคลไป
  • ระวังการใช้ยาใน ผู้สูงอายุ สตรีตั้งครรภ์ และสตรีที่อยู่ในภาวะให้นมบุตร การใช้ยากับผู้ป่วยกลุ่มนี้ต้องอยู่ภายใต้ดุลยพินิจของแพทย์ผู้รักษาเท่านั้น
  • ห้ามแบ่งยาให้ผู้อื่นใช้
  • ห้ามใช้ยาหมดอายุ
  • ห้ามเก็บยาหมดอายุ

***** อนึ่ง ทุกคนต้องตระหนักถึงความปลอดภัยจากการใช้ ”ยา” ที่รวมถึงยาแผนปัจจุบันทุกชนิด (รวมยานอร์ทริปไทลีนด้วย) ยาแผนโบราณ อาหารเสริม ผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร ทุกชนิด และสมุนไพรต่างๆเสมอ เพราะยามีทั้งให้คุณและให้โทษ ดังนั้นเมื่อมีการใช้ยาทุกครั้งควรต้องปฏิบัติตามข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิดเสมอ (อ่านเพิ่มเติมได้ในเว็บ haamor.com บทความเรื่อง ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด) รวมทั้งควรต้องปรึกษาเภสัชกรประจำร้านขายยาก่อนซื้อยาใช้เองเสมอด้วยเช่นกัน

นอร์ทริปไทลีนมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?

ยานอร์ทริปไทลีนมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่น เช่น

  • การใช้ยานอร์ทริปไทลีนร่วมกับ ยานอนหลับ ยาสงบประสาท/ยาคลายเครียด หรือยาที่เป็นสารอนุพันธ์ประเภทฝิ่น (Opioids เช่น Morphine) สามารถเพิ่มฤทธิ์ของการกดประสาทส่วนกลางหรือ กดการทำงานของสมอง ของผู้ป่วยเป็นอย่างมาก (อาการเช่น หายใจช้า หมดสติ, โคม่า) หากจำเป็นต้องใช้ยาร่วมกัน แพทย์จะปรับขนาดรับประทานให้เหมาะสมเพื่อไม่ส่งผลต่อการกดสมองในผู้ใช้ยามากเกินไป
  • การใช้ยานอร์ทริปไทลีน ร่วมกับเครื่องดื่มที่มีแอลกอฮอล์ ถือเป็นข้อห้ามด้วยจะทำให้เกิดการกดประสาทส่วนกลางและมีอาการข้างเคียงต่างๆติดตามมามากมาย
  • การใช้ยานอร์ทริปไทลีน ร่วมกับยาแก้ปวด เช่นยา Tramadol อาจกระตุ้นให้เกิดอาการชักได้ง่าย ควรหลีกเลี่ยงการใช้ยาทั้ง 2 ตัวนี้ร่วมกัน
  • ยาบางตัว เช่นยา Quinidine, Phenothiazines, Haloperidol, Cimetidine และ Methylphenidate, เมื่อใช้ร่วมกับยานอร์ทริบไทลีนสามารถทำให้ความเข้มข้นของยานอร์ทริปไทลีนในกระแสเลือดเพิ่มมากขึ้น จนอาจทำให้ได้รับผลข้างเคียงของยานอร์ทริปไทลีนติดตามมา จนอาจก่ออันตรายต่อผู้ป่วย หากมีความจำเป็นต้องใช้ยาร่วมกัน แพทย์จะปรับขนาดการใช้ยาให้เหมาะสมกับผู้ป่วยเป็นกรณีไป

ควรเก็บรักษานอร์ทริปไทลีนอย่างไร?

สามารถเก็บยานอร์ทริปไทลีน เช่น

  • เก็บยาระหว่างอุณหภูมิ 20 - 25 องศาเซลเซียส (Celsius)
  • ห้ามเก็บยาในช่องแช่แข็งตู้เย็น
  • ไม่ควรเก็บยาในห้องน้ำ
  • เก็บยาในภาชนะที่ปิดมิดชิด พ้นแสงแดด ความร้อน และความชื้น
  • เก็บยาให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง

นอร์ทริปไทลีนมีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?

ยานอร์ทริปไทลีน มียาชื่อการค้า และบริษัทผู้ผลิต เช่น

ชื่อการค้า บริษัทผู้ผลิต
Cetavol (เซตาวอล)Central Poly Trading
Norline (นอร์ไลน์)Pharmaland
Nortyline (นอร์ทีไลน์)Condrugs
N-Trip (เอ็น-ทริป)Medicine Products
Ortrip (ออทริป)Central Poly Trading

บรรณานุกรม

1 http://en.wikipedia.org/wiki/Nortriptyline [2020,Dec26]
2 http://www.mims.com/Captcha/DefaultCaptcha?returnUrl=http%3a%2f%2fwww.mims.com%2fUSA%2fdrug%2finfo%2fnortriptyline%2f%3ftype%3dfull%26mtype%3dgeneric#Dosage [2020,Dec26]
3 http://www.mims.com/Thailand/drug/search/?q=nortriptyline[2020,Dec26]