ซูแกมมาเดกซ์ (Sugammadex)

  • โดย เภสัชกร อภัย ราษฎรวิจิตร
  • 29 พฤษภาคม 2561
  • Tweet
สารบัญ บทความที่เกี่ยวข้อง

บทนำ

ยาซูแกมมาเดกซ์ (Sugammadex หรือ Sugammadex sodium หรือ Sugammadex Na) เป็นยาที่ช่วยฟื้นสภาพของกล้ามเนื้ออันเนื่องมาจากผู้ป่วยได้รับยาคลายกล้ามเนื้อ/ยาหย่อนกล้ามเนื้อ ยาซูแกมมาเดกซ์มักจะใช้กับผู้ป่วยหลังการผ่าตัดเพื่อทำให้กล้ามเนื้อของร่างกายกลับมาทำหน้าที่ได้ปกติเหมือนเดิม

ก่อนที่จะใช้ยาชนิดนี้/ยานี้แพทย์จะต้องประเมินสภาพร่างกายของผู้ป่วยว่า มีประวัติแพ้ยาชนิดนี้หรือไม่ มีโรคประจำตัวอะไรบ้างที่เป็นอุปสรรคต่อการใช้ยาซูแกมมาเดกซ์ เช่น โรคตับ โรคไต มีภาวะเลือดออกตามร่างกาย หรือเป็นผู้ที่มีระดับเกล็ดเลือดต่ำ หรือมีโรคระบบทางเดินหายใจหรือไม่

รูปแบบเภสัชภัณฑ์ของยาซูแกมมาเดกซ์ เป็นแบบยาฉีด ขณะตัวยาเข้าสู่กระแสเลือดจะไม่มีการเปลี่ยนแปลงโครงสร้างทางเคมีแต่อย่างใด และจัดว่าเป็นยาที่ออกฤทธิ์ ได้เร็ว โดยจะเริ่มออกฤทธิ์เมื่อผู้ป่วยได้รับยานี้ไม่ถึง 3 นาที ร่างกายจะขับยาชนิดนี้ทิ้งไป กับปัสสาวะเสียเป็นส่วนมาก

ตัวยาซูแกมมาเดกซ์สามารถทำให้ประสิทธิภาพของยาเม็ดคุมกำเนิดลดลง ดังนั้นสตรีที่ใช้ยาเม็ดคุมกำเนิด และได้รับยาซูแกมมาเดกซ์มาภายใน 7 วัน หากมีเพศสัมพันธ์ควรต้องใช้ถุงยางอนามัยชายร่วมด้วย

อาการข้างเคียง(ผลข้างเคียง)ของยาซูแกมมาเดกซ์ที่พบบ่อยได้แก่ หัวใจเต้นช้า คลื่นไส้ อาเจียน ปวดศีรษะ ปวดตามร่างกาย กรณีเหล่านี้ผู้ป่วยสามารถขอคำแนะนำจากแพทย์เพื่อสั่งยาบรรเทาอาการดังกล่าวได้

ทางคลินิกมักใช้ตัวยาซูแกมมาเดกซ์เพื่อคืนสภาพของกล้ามเนื้อหลังจากผู้ป่วยได้รับยาหย่อนกล้ามเนื้อ อย่างเช่น Rocuronium หรือ Vecuronium แต่ไม่นิยมใช้กับยาหย่อนกล้ามเนื้อตัวอื่นๆ ขนาดและปริมาณการใช้ยาซูแกมมาเดกซ์ไม่ได้ขึ้นกับปริมาณยาคลายกล้ามเนื้อ/ยาหย่อนกล้ามเนื้อที่ผู้ป่วยได้รับ แต่แพทย์จะคำนวณจากน้ำหนักตัวของผู้ป่วย

ด้วยเป็นลักษณะของยาฉีด จึงทำให้เราพบเห็นการใช้ยาซูแกมมาเดกซ์ แต่ในสถานพยาบาลเท่านั้น ซึ่งคณะกรรมการอาหารและยาของไทยได้กำหนดให้ยาซูแกมมาเดกซ์เป็นยาควบคุมพิเศษที่ต้องใช้ภายใต้คำสั่งแพทย์แต่เพียงผู้เดียว

ซูแกมมาเดกซ์มีสรรพคุณ(คุณสมบัติ)อย่างไร?

ซูแกมมาเดกซ์

ยาซูแกมมาเดกซ์มีสรรพคุณ/ข้อบ่งใช้ เช่น

  • เป็นยาสำหรับฟื้นสภาพกล้ามเนื้อให้กลับมาเป็นปกติหลังจากได้รับยาหย่อนกล้ามเนื้อประเภท Nondepolarizing neuromuscular blocker

ซูแกมมาเดกซ์กลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?

ยาซูแกมมาเดกซ์ มีกลไกการออกฤทธิ์โดย ตัวยาจะเข้ารวมตัวกับยาหย่อนกล้ามเนื้อที่ผู้ป่วยได้รับ เช่น Rocuronium หรือ Vecuronium ทำให้ได้เป็นสารประกอบที่ไม่สามารถออกฤทธิ์คลายกล้ามเนื้อได้ เมื่อปริมาณยาหย่อนกล้ามเนื้อในรูปของสารออกฤทธิ์ลดจำนวนลง จึงส่งผลให้กล้ามเนื้อลายค่อยๆฟื้นสภาพ และกลับมาทำงานได้อย่างปกติ

ซูแกมมาเดกซ์มีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?

ยาซูแกมมาเดกซ์มีรูปแบบการจัดจำหน่าย เช่น

  • ยาฉีดที่มีส่วนประกอบของตัวยา Sugammadex ขนาด 100 มิลลิกรัม/มิลลิลิตร

ซูแกมมาเดกซ์มีขนาดการบริหารยาอย่างไร?

ยาซูแกมมาเดกซ์มีขนาดการบริหารยา/ใช้ยา เช่น

  • ผู้ใหญ่อายุมากกว่า17ปี: ฉีดยาเข้าหลอดเลือดดำขนาด 2 หรือ 4 มิลลิกรัม/น้ำหนักตัว 1 กิโลกรัม แพทย์จะมีเกณฑ์กำหนดขนาดการใช้ยาที่เหมาะสมกับผู้ป่วยเป็นรายบุคคลไป กรณีที่ต้องการฟื้นสภาพกล้ามเนื้อหลังการใช้ยา Rocuronium ทันที แพทย์อาจให้ยาซูแกมมาเดกซ์ได้สูงถึง 16 มิลลิกรัม/น้ำหนักตัว 1 กิโลกรัมเพียงครั้งเดียว ขนาดการใช้ยาที่สูงแบบนี้จะใช้ฟื้นสภาพกล้ามเนื้อกับผู้ป่วยที่ได้รับยา Rocuronium เท่านั้น ห้ามนำมาใช้กับผู้ป่วยที่ได้รับยา Vecuronium
  • เด็กอายุ 2–17 ปี: ฉีดยาเข้าหลอดเลือดดำโดยตรงขนาด 2 มิลลิกรัม/น้ำหนักตัว 1 กิโลกรัม
  • เด็กอายุต่ำกว่า2ปี: ขนาดการใช้ยาขึ้นกับดุลพินิจของแพทย์เป็นกรณีๆไป

อนึ่ง:

  • การเตรียมยาซูแกมมาเดกซ์ก่อนฉีด สามารถเจือจางตัวยาด้วย 0.9% Sodium chloride หรือ 5% Dextrose โดยทำตามขั้นตอนที่ระบุในเอกสารกำกับยา
  • หลังได้รับยาซูแกมมาเดกซ์ แพทย์จะประเมินสภาพร่างกายของผู้ป่วยจนแน่ใจว่าปลอดภัย และกล้ามเนื้อกลับมาทำงานได้เป็นปกติ จึงนำผู้ป่วยออกจากห้องผ่าตัด

*****หมายเหตุ: ขนาดยาและระยะเวลาในการใช้ยาที่ระบุในบทความนี้เป็นเพียงตัวอย่างหนึ่งเท่านั้น ไม่สามารถใช้ทดแทนคำสั่งใช้ยาของแพทย์ได้ การใช้ยาที่เหมาะสมควรต้องปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรก่อนเสมอ

เมื่อมีการสั่งยา ควรแจ้งแพทย์/พยาบาล และเภสัชกรอย่างไร?

เมื่อมีการสั่งยาทุกชนิดรวมยาซูแกมมาเดกซ์ ผู้ป่วยควรแจ้งแพทย์/พยาบาล และเภสัชกร ดังนี้

  • ประวัติแพ้ยาทุกชนิด เช่น กินยา/ใช้ยาแล้ว คลื่นไส้มาก ขึ้นผื่น หรือ แน่นหายใจติดขัด/หายใจขัด/หายใจลำบาก
  • มีโรคประจำตัวต่างๆ รวมทั้งกำลังกินยา/ใช้ยาอะไรอยู่ เพราะยาซูแกมมาเดกซ์อาจส่งผลให้อาการของโรคเหล่านั้นรุนแรงขึ้น หรืออาจเกิดปฏิกิริยาระหว่างยากับยาอื่นๆที่กิน/ที่ใช้อยู่ก่อน
  • หากเป็นสุภาพสตรีควรแจ้งว่าอยู่ในภาวะตั้งครรภ์/มีครรภ์ หรือ กำลังให้นมบุตร เพราะยาหลายประเภทสามารถผ่านทางน้ำนมหรือรก และเข้าสู่ทารกจนก่อให้เกิดผลข้างเคียงได้

ซูแกมมาเดกซ์มีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?

ยาซูแกมมาเดกซ์สามารถก่อให้เกิดผลไม่พึงประสงค์จากยา(ผลข้างเคียง/อาการข้างเคียง)ต่อระบบอวัยวะต่างๆของร่างกายดังนี้ เช่น

  • ผลต่อระบบทางเดินอาหาร: เช่น คลื่นไส้อาเจียน ปวดท้อง ท้องอืด ปากแห้ง
  • ผลต่อระบบการเผาผลาญพลังงานของร่างกาย: เช่น แคลเซียมในเลือดต่ำ
  • ผลต่อระบบประสาท: เช่น การรับรสผิดปกติ ปวดศีรษะ วิงเวียน เกิดภาวะหย่อนรับรู้ร้อนเย็น
  • ผลต่อกล้ามเนื้อ: เช่น ปวดกล้ามเนื้อ
  • ผลต่อสภาพจิตใจ: เช่น นอนไม่หลับ วิตกกังวล กระสับกระส่าย ซึม
  • ผลต่อระบบเลือด: เช่น ระดับเม็ดเลือดแดงต่ำ เลือดออกใต้ผิวหนัง โลหิตจาง
  • ผลต่อผิวหนัง: เช่น มีอาการผื่นคัน มีลักษณะผิวหนังแดง
  • ผลต่อระบบทางเดินหายใจ: เช่น เจ็บคอหอย ไอ หายใจขัด ปอดบวมน้ำ หยุดหายใจ
  • ผลต่อหัวใจ: เช่น คลื่นไฟฟ้าหัวใจผิดปกติ ความดันโลหิตสูงหรือไม่ก็ต่ำ หัวใจเต้นเร็วหรือไม่ก็หัวใจเต้นช้า หัวใจเต้นผิดจังหวะ

มีข้อควรระวังการใช้ซูแกมมาเดกซ์อย่างไร?

มีข้อควรระวังการใช้ยาซูแกมมาเดกซ์ เช่น

  • ห้ามใช้กับผู้ที่มีประวัติแพ้ยาชนิดนี้
  • ห้ามใช้กับผู้ป่วยที่ต้องได้รับการล้างไตด้วยการฟอกไตเป็นประจำ
  • ห้ามใช้กับผู้ป่วยที่มีค่าครีอะตินีนเคลียรานซ์ (Creatinine clearance) น้อยกว่า 30 มิลลิลิตร/นาที
  • ระวังการใช้ยานี้กับผู้ที่มีเกล็ดเลือดต่ำกว่าปกติ รวมถึงผู้ป่วยโรคตับ
  • หลีกเลี่ยงการใช้ยาซูแกมมาเดกซ์เพื่อคืนสภาพการหย่อนกล้ามเนื้อจากการใช้ยา Suxamethonium chloride, Benzylisoquinolinium
  • ปฏิบัติตัวตามคำแนะนำของ แพทย์ พยาบาล เภสัชกร อย่างเคร่งครัด และมาพบแพทย์/มาโรงพยาบาลตามแพทย์นัดหมายทุกครั้ง
  • ห้ามใช้ยาหมดอายุ
  • ห้ามเก็บยาหมดอายุ

***** อนึ่ง ทุกคนต้องตระหนักถึงความปลอดภัยจากการใช้ ”ยา”ที่รวมถึง ยาแผนปัจจุบันทุกชนิด(รวมยาซูแกมมาเดกซ์ด้วย) ยาแผนโบราณ อาหารเสริม ผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร ทุกชนิด และสมุนไพรต่างๆเพราะยามีทั้งให้คุณและให้โทษ ดังนั้นเมื่อมีการใช้ยาทุกครั้ง ควรต้องปฏิบัติตามข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด(อ่านเพิ่มเติมได้ในเว็บ haamor.com บทความเรื่อง ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด) รวมทั้งควรต้องปรึกษาเภสัชกรประจำร้านขายยาก่อนซื้อยาใช้เองเสมอ

ซูแกมมาเดกซ์มีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?

ยาซูแกมมาเดกซ์มีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่น เช่น

  • หลีกเลี่ยงการใช้ยาซูแกมมาเดกซ์ร่วมกับยาAnisindione ด้วยทำให้เวลาในการแข็งตัวของเลือดยาวนานขึ้น กรณีเกิดบาดแผลผู้ป่วยจะสูญเสียเลือดได้มากกว่าปกติ
  • หลีกเลี่ยงการใช้ยาซูแกมมาเดกซ์ร่วมกับยาToremifene ด้วยจะรบกวนการทำงานของยาซูแกมมาเดกซ์ด้อยประสิทธิภาพลง
  • ห้ามใช้ยาซูแกมมาเดกซ์ร่วมกับยาเม็ดคุมกำเนิด เช่น Levonorgestrel เพราะอาจทำให้เลือดประจำเดือนมาผิดปกติ หรือเสี่ยงต่อการตั้งครรภ์ตามมา

ควรเก็บรักษาซูแกมมาเดกซ์อย่างไร?

ควรเก็บยาซูแกมมาเดกซ์ภายใต้อุณหภูมิ 25 องศาเซลเซียส(Celsius) ห้ามเก็บยาในช่องแช่แข็งตู้เย็น เก็บยาในภาชนะที่ปิดมิดชิด พ้นแสง/แสงแดด ความร้อนและความชื้น และหยิบใช้ยาที่จะหมดอายุก่อนเสมอ (first in-first out)

ซูแกมมาเดกซ์มีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?

ยาซูแกมมาเดกซ์ มียาชื่อการค้า และบริษัทผู้ผลิต/ผู้จำหน่าย เช่น

ชื่อการค้าบริษัทผู้ผลิต
Bridion (บริดิออน)MSD

บรรณานุกรม

  1. http://www.mims.com/thailand/drug/info/bridion/?type=brief [2018,May12]
  2. http://www.mims.com/thailand/drug/info/sugammadex/?type=brief&mtype=generic [2018,May12]
  3. https://www.drugs.com/dosage/sugammadex.html [2018,May12]
  4. https://www.drugs.com/dosage/sugammadex.html [2018,May12]
  5. https://en.wikipedia.org/wiki/Sugammadex [2018,May12]