ซิซาไพรด์ (Cisapride)

  • โดย เภสัชกร อภัย ราษฎรวิจิตร
  • 28 กรกฎาคม 2564
  • Tweet
สารบัญ บทความที่เกี่ยวข้อง

บทนำ : คือยาอะไร?

ยาซิซาไพรด์ (Cisapride) คือ ยาเพิ่มการเคลื่อนตัว/บีบตัวของกระเพาะอาหารและลำไส้ วงการแพทย์นำมารักษาอาการโรคกรดไหลย้อน (GERD) ยานี้ถูกพัฒนาขึ้นในปี ค.ศ. 1980 (พ.ศ. 2523) ปัจจุบันมีหลายประเทศได้เพิกถอนยานี้ออกจากบัญชียาของระบบสาธารณสุขด้วยผลข้างเคียงของยาซิซาไพรด์เอง

จากการศึกษาด้านเภสัชจลนศาสตร์ (Pharmacokinetic, การศึกษาความเป็นไปของยาเมื่อยาเข้าสู่ร่างกาย) พบว่า หลังรับประทาน ยานี้จะถูกดูดซึมจากระบบทางเดินอาหารได้ 30 - 40% และเข้าจับกับพลาสมาโปรตีนในเลือดถึง 97.5% ตับจะเป็นอวัยวะที่เปลี่ยนโครงสร้างทางเคมีของยาซิซาไพรด์ ร่างกายต้องใช้เวลาประมาณ 10 ชั่วโมงเพื่อที่จะกำจัดยาออกจากกระแสเลือด 50% โดยผ่านไปกับปัสสาวะและอุจจาระ

คณะกรรมการอาหารและยาของไทยได้จัดให้ซิซาไพรด์อยู่ในกลุ่มยาควบคุมพิเศษ มีจำหน่ายเฉพาะในโรงพยาบาลเท่านั้น ผู้ป่วยไม่สามารถหาซื้อได้จากร้านขายยาทั่วไป

ยาซิซาไพรด์มีสรรพคุณ (คุณสมบัติ) รักษาโรคอะไร?

ซิซาไพรด์

ยาซิซาไพรด์มีสรรพคุณรักษาโรค/ข้อบ่งใช้ เช่น

  • รักษาอาการโรคกรดไหลย้อน (GERD)
  • บรรเทาอาการอาหารไม่ย่อย ซึ่งมักมีอาการปวดท้องและแน่นท้องร่วมด้วย

ยาซิซาไพรด์มีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?

กลไกการออกฤทธิ์ของยาซิซาไพรด์ คือ ตัวยาจะกระตุ้นให้เกิดการหลั่งสารอะเซทิลโคลีน(Acetylcholine, สารสื่อประสาทชนิดหนึ่ง) ของผนังกล้ามเนื้อในช่องทางเดินอาหาร ส่งผลให้หลอดอาหารเกิดการบีบตัวและมีแรงดันเพิ่มขึ้น ทำให้ลดการไหลย้อนของกรดจากกระเพาะอาหารเข้าไปในหลอดอาหาร นอกจากนี้ยังทำให้การเคลื่อนตัวของอาหารที่รับประทานผ่านไปตามกระเพาะอาหาร-ลำไส้ได้สะดวกมากยิ่งขึ้น ด้วยเหตุผลดังกล่าวจึงทำให้ยาซิซาไพรด์มีฤทธิ์รักษาตามสรรพคุณ

ยาซิซาไพรด์มีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?

ยาซิซาไพรด์มีรูปแบบการจัดจำหน่าย เช่น

  • เป็นยาเม็ดขนาด 5 มิลลิกรัม/เม็ด

ยาซิซาไพรด์มีขนาดรับประทานอย่างไร?

ยาซิซาไพรด์มีขนาดรับประทาน เช่น

  • ผู้ใหญ่: รับประทานเริ่มต้นที่ 5 - 10 มิลลิกรัมวันละ 3 - 4 ครั้ง ขนาดรับประทานสูงสุดไม่เกิน 40 มิลลิกรัม/วัน ควรรับประทานยาก่อนอาหารประมาณ 15 นาทีเป็นอย่างต่ำ หรือรับประทานช่วงท้องว่าง
  • เด็ก (นิยามคำว่าเด็ก) : ขนาดยาขึ้นกับอายุและน้ำหนักตัวของเด็ก และยังไม่มีข้อมูลที่แน่ชัดถึงขนาดของยา ดังนั้นการใช้ยานี้ในเด็กต้องอยู่ในคำสั่งและการดูแลของแพทย์ผู้รักษาเท่านั้น

*****หมายเหตุ: ขนาดยา และระยะเวลาในการใช้ยาที่ระบุในบทความนี้ เป็นเพียงตัวอย่างหนึ่งเท่านั้น ไม่สามารถใช้ทดแทนคำสั่งใช้ยาของแพทย์ผู้รักษาได้ การใช้ยาที่เหมาะสมควรต้องปรึกษา แพทย์ หรือเภสัชกร ก่อนเสมอ

เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?

เมื่อมีการสั่งยาทุกชนิดที่รวมถึงยาซิซาไพรด์ ผู้ป่วยควรแจ้ง แพทย์ พยาบาล และเภสัชกร เช่น

  • ประวัติแพ้ยาทุกชนิดเช่น กินยา/ใช้ยาแล้ว คลื่นไส้มาก ขึ้นผื่น หรือแน่นหายใจติดขัด/หายใจลำบาก
  • มีโรคประจำตัวต่างๆ รวมทั้งกำลังกินยา/ใช้ยาอะไรอยู่ เพราะยาซิซาไพรด์อาจส่งผลให้อาการของโรคเหล่านั้นรุนแรงขึ้น หรืออาจเกิดปฏิกิริยาระหว่างยากับยาอื่นๆที่กิน/ที่ใช้อยู่ก่อน
  • หากเป็นสุภาพสตรีควรแจ้งว่าอยู่ในภาวะตั้งครรภ์/มีครรภ์ หรือกำลังให้นมบุตร เพราะยาหลายประเภท สามารถผ่านทางน้ำนมหรือรก และเข้าสู่ทารกจนก่อให้เกิดผลข้างเคียงได้

หากลืมรับประทานยาควรทำอย่างไร?

หากลืมรับประทานยาซิซาไพรด์ สามารถรับประทานเมื่อนึกขึ้นได้ ถ้าเวลาใกล้เคียงกับการรับประทานยาในมื้อถัดไป ไม่จำเป็นต้องเพิ่มปริมาณยาเป็น 2 เท่า

ยาซิซาไพรด์มีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?

ยาซิซาไพรด์สามารถก่อให้เกิดผล/ อาการไม่พึงประสงค์จากการใช้ยา (ผลข้างเคียง/อาการข้างเคียง) เช่น

  • เป็นตะคริวที่ท้อง
  • มีภาวะถ่ายเหลว/ท้องเสีย หรือ ท้องผูก
  • ปวดหัว
  • ปัสสาวะบ่อย
  • อาจมีอาการชัก
  • คลื่นไส้
  • หัวใจเต้นเร็ว

มีข้อควรระวังการใช้ยาซิซาไพรด์อย่างไร?

มีข้อควรระวังการใช้ยาซิซาไพรด์ เช่น

  • ห้ามใช้กับผู้ที่แพ้ยาซิซาไพรด์
  • ระวังการใช้ยานี้กับ ผู้สูงอายุ ผู้ป่วยโรคไต โรคตับ
  • การใช้ยาใน สตรีตั้งครรภ์และเด็ก ควรต้องอยู่ภายใต้การกำกับของแพทย์ผู้รักษาเท่านั้น
  • ระวังการใช้ยานี้กับสตรีที่อยู่ในภาวะให้นมบุตร ด้วยยาซิซาไพรด์สามารถผ่านเข้าทางน้ำนมของมารดาได้ถึงแม้จะเป็นปริมาณเล็กน้อยก็ตาม
  • ห้ามแบ่งยานี้ให้ผู้อื่นใช้
  • ห้ามใช้ยาหมดอายุ
  • ห้ามเก็บยาหมดอายุ

***** อนึ่ง ทุกคนต้องตระหนักถึงความปลอดภัยจากการใช้ ”ยา” ที่รวมถึงยาแผนปัจจุบันทุกชนิด (รวมยาซิซาไพรด์ด้วย) ยาแผนโบราณ อาหารเสริม ผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร ทุกชนิด และสมุนไพรต่างๆเสมอ เพราะยามีทั้งให้คุณและให้โทษ ดังนั้นเมื่อมีการใช้ยาทุกครั้งควรต้องปฏิบัติตามข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิดเสมอ (อ่านเพิ่มเติมได้ใน เว็บhaamor.com บทความเรื่อง ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด) รวมทั้งควรต้องปรึกษาเภสัชกรประจำร้านขายยาก่อนซื้อยาใช้เองเสมอด้วยเช่นกัน

ยาซิซาไพรด์มีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?

ยาซิซาไพรด์มีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่น เช่น

  • การใช้ยาซิซาไพรด์ร่วมกับยาที่มีฤทธิ์สงบประสาท/ยาคลายเครียด เช่น ยาในกลุ่ม เบนโซไดอะซีปีน (Benzodiazepines) หรือเครื่องดื่มที่มีส่วนผสมแอลกอฮอล์ จะส่งให้เพิ่มฤทธิ์ของการสงบประสาทมากขึ้น จึงควรหลีกเลี่ยงการใช้ร่วมกัน
  • การใช้ยาซิซาไพรด์ร่วมกับยาปฏฺชีวนะ เช่นยา Clarithomycin, Erythromycin, สามารถทำให้เกิดภาวะหัวใจเต้นผิดจังหวะจนอาจเป็นอันตรายต่อผู้รับประทานยาได้ จึงควรหลีกเลี่ยงและห้ามใช้ร่วมกัน
  • การใช้ยาซิซาไพรด์ร่วมกับยาต้านเชื้อรา เช่นยา Itraconazole, Ketoconazole สามารถทำให้ระดับของยาซิซาไพรด์ในกระแสเลือดเพิ่มขึ้น จนก่อให้เกิดผลข้างเคียงด้านหัวใจเต้นผิดจังหวะตามมา จึงควรหลีกเลี่ยงและห้ามใช้ยาเหล่านี้ร่วมกัน
  • การใช้ยาซิซาไพรด์ร่วมกับยาขับปัสสาวะ เช่นยา Furosemide อาจเพิ่มความเสี่ยงของภาวะหัวใจเต้นผิดจังหวะ และมักมีอาการวิงเวียน เป็นลม ติดตามมา จึงควรหลีกเลี่ยงการใช้ยาทั้ง 2 ตัวร่วมกัน

ควรเก็บรักษายาซิซาไพรด์อย่างไร?

ควรเก็บยาซิซาไพรด์ เช่น

  • เก็บยาที่อุณหภูมิ 15 - 30 องศาเซลเซียส (Celsius)
  • ห้ามเก็บยาในช่องแช่แข็งของตู้เย็น
  • เก็บยาในภาชนะที่ปิดมิดชิด พ้นแสงแดด ความร้อน และความชื้น
  • เก็บยาให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง และ
  • ไม่ควรเก็บยาในห้องน้ำ

ยาซิซาไพรด์มีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?

ยาซิซาไพรด์ มียาชื่อการค้า และบริษัทผู้ผลิต เช่น

ชื่อการค้า บริษัทผู้ผลิต
Cipasid (ซิพาซิด) Siam Bheasach
Cisapac (ซิซาแพค) Inpac Pharma
Cisapid (ซิซาพิด) Inpac Pharma
Cisaride (ซิซาไรด์) Pharmasant Lab
Palcid (แพลซิด) Pharmadica
Pri-De-Sid (ไพร-เด-ซิด) Polipharm

บรรณานุกรม

  1. https://www.mims.com/thailand/drug/info/cisapride?mtype=generic [2021,July24]
  2. https://www.mims.com/Thailand/drug/search/?q=cisapride [2021,July24]
  3. https://www.ryt9.com/s/prg/243315 [2021,July24]
  4. https://www.medicinenet.com/gastroesophageal_reflux_disease_gerd/article.htm [2021,July24]
  5. https://www.drugs.com/sfx/cisapride-side-effects.html [2021,July24]
  6. https://en.wikipedia.org/wiki/Cisapride [2021,July24]