ซาลซาเลต (Salsalate)
- โดย เภสัชกร อภัย ราษฎรวิจิตร
- 9 มิถุนายน 2558
- Tweet
- บทนำ
- ซาลซาเลตมีสรรพคุณ (คุณสมบัติ) อย่างไร?
- ซาลซาเลตมีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?
- ซาลซาเลตมีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?
- ซาลซาเลตมีขนาดรับประทานอย่างไร?
- เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?
- หากลืมรับประทานยาควรทำอย่างไร?
- ซาลซาเลตมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?
- มีข้อควรระวังการใช้ซาลซาเลตอย่างไร?
- ซาลซาเลตมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?
- ควรเก็บรักษาซาลซาเลตอย่างไร?
- ซาลซาเลตมีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?
- บรรณานุกรม
- ยารักษาโรค (Pharmaceutical drug)
- ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด
- ยาฆ่าเชื้อ (Antimicrobial drug) ยาแก้อักเสบ (Anti inflammatory drug)
- กลุ่มยาแก้ปวดและยาพาราเซตามอล (Analgesics and Paracetamol)
- โรคข้อ (Joint disease)
- ข้อเสื่อม เข่าเสื่อม (Osteoarthritis)
- โรคข้อรูมาตอยด์ (Rheumatoid arthritis)
บทนำ
ยาซาลซาเลต (Salsalate) เป็นยาต้านฤทธิ์การอักเสบที่อยู่ในประเภทยาเอ็นเสด (NSAID) ทางคลินิกนำมาใช้รักษาโรคข้ออักเสบ โรคข้อรูมาตอยด์ หรืออาการอักเสบอื่นที่แพทย์วินิจฉัยแล้วเห็นสมควรให้ใช้ยานี้ โดยซาลซาเลตจะคอยยับยั้งและปิดกั้นสารที่กระตุ้นการอักเสบและเป็นสาเหตุให้เกิดอาการปวดของร่างกาย
รูปแบบยาแผนปัจจุบันของยาซาลซาเลตที่พบเห็นจะเป็นยาชนิดรับประทาน ยานี้จะเริ่มออกฤทธิ์เมื่อรับประทานยาอย่างต่อเนื่องตั้งแต่ 3 - 4 วันขึ้นไป ก่อนการดูดซึมเข้าสู่กระแสเลือด ซาลซาเลตจะถูกเปลี่ยนโครงสร้างทางเคมีภายในลำไส้เล็กจนได้กรดที่มีชื่อว่าซาลิไซลิก (Salicylic acid/สารที่ช่วยลดอาการปวดและลดไข้ได้) ออกมา ร่างกายสามารถกำจัดยาซาลซาเลตได้เพียงประมาณ 13% จากปริมาณยาในกระแสเลือด (ตัวยาจึงอยู่ในร่างกายได้นาน) โดยผ่านทิ้งไปกับน้ำปัสสาวะ
อนึ่ง ก่อนที่แพทย์จะสั่งจ่ายยาซาลซาเลต ผู้ป่วยมักจะถูกซักประวัติสุขภาพและมีคำถามต่างๆ เช่น
- หากเป็นสตรีอยู่ในภาวะตั้งครรภ์หรือไม่
- ถ้ามีบุตร เลี้ยงบุตรด้วยน้ำนมมารดาหรือไม่
- มีประวัติแพ้ยาหรือแพ้อาหารหรือไม่
- ป่วยเป็นโรคตับ โรคไต โรคหืด แผลในกระเพาะอาหาร - ลำไส้/แผลเปบติก หรือมีภาวะโรคหัวใจ ภาวะเลือดออกง่าย หรือความดันโลหิตสูง หรือไม่
- รับประทานยาอะไรอยู่ก่อน ดื่มเหล้า สูบบุหรี่หรือไม่
ซึ่งคำถามเหล่านี้อาจจะเป็นเพียงส่วนหนึ่งที่ผู้ป่วยจะต้องให้ความร่วมมือกับแพทย์เพื่อนำมาประกอบในการตรวจรักษา
ซาลซาเลตมีสรรพคุณ (คุณสมบัติ) อย่างไร?
ยาซาลซาเลตมีสรรพคุณใช้รักษาและบรรเทาอาการปวดจากโรคข้ออักเสบ/ข้อเสื่อม โรคข้อรูมาตอยด์
ซาลซาเลตมีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?
ยาซาลซาเลตมีกลไกการออกฤทธิ์ โดยตัวยาจะยับยั้งการสังเคราะห์สารที่มีชื่อว่า Prostaglan din (สารที่เกี่ยวข้องกับการอักเสบและการปวด) และส่งผลต่อเนื่องให้เกิดการป้องกันการเกิดสาร Thromboxane A2 (สารเกี่ยวข้องกับการทำงานของเกล็ดเลือด) นอกจากนี้ยังออกฤทธิ์ที่ศูนย์ควบ คุมอุณหภูมิของร่างกายที่สมองส่วนไฮโปธาลามัสทำให้อาการไข้ลดลง จากกลไกเหล่านี้จึงทำให้ซาลซาเลตมีฤทธิ์ในการรักษาตามสรรพคุณ
ซาลซาเลตมีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?
ยาซาลซาเลตมีรูปแบบการจัดจำหน่ายเป็นยาเม็ดชนิดรับประทาน ขนาด 500 และ 750 มิลลิกรัม/เม็ด
ซาลซาเลตมีขนาดรับประทานอย่างไร?
ยาซาลซาเลตมีขนาดรับประทานดังนี้เช่น
- ผู้ใหญ่: รับประทานได้จนถึง 3 กรัม/วัน ทั้งนี้ขึ้นกับคำสั่งของแพทย์ โดยแบ่งรับประทานวันละ 2 ครั้งหรือตามคำสั่งแพทย์
อนึ่ง ควรรับประทานยานี้พร้อมอาหาร นม หรือยาลดกรด เพื่อลดอาการระคายเคืองที่กระเพาะอาหารและลำไส้
- เด็ก: เนื่องจากโรคที่รักษาด้วยยานี้เป็นโรคของผู้ใหญ่ ดังนั้นจึงยังไม่มีการศึกษาที่แน่ชัดถึงผลข้างเคียงของยานี้ในเด็ก การใช้ยานี้ในเด็กจึงต้องขึ้นกับดุลพินิจของแพทย์ผู้รักษา
*****หมายเหตุ:
- ขนาดยาและระยะเวลาในการใช้ยาที่ระบุในบทความนี้เป็นเพียงตัวอย่างหนึ่งเท่านั้น ไม่สามารถใช้ทดแทนคำสั่งใช้ยาของแพทย์ผู้รักษาได้ การใช้ยาที่เหมาะสมควรต้องปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรก่อนเสมอ
เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?
เมื่อมีการสั่งยาทุกชนิดที่รวมถึงยาซาลซาเลต ผู้ป่วยควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรดังนี้
- ประวัติแพ้ยาทุกชนิดเช่น กินยาแล้วคลื่นไส้มาก ขึ้นผื่น หรือแน่นหายใจติดขัด/หายใจลำบาก
- มีโรคประจำตัวต่างๆรวมทั้งกำลังกินยาอะไรอยู่ เพราะยาซาลซาเลตอาจส่งผลให้อาการ ของโรคเหล่านั้นรุนแรงขึ้น หรือเกิดปฏิกิริยาระหว่างยากับยาอื่นๆที่กินอยู่ก่อน
- หากเป็นสุภาพสตรีควรแจ้งว่าอยู่ในภาวะตั้งครรภ์หรือกำลังให้นมบุตร เพราะยาหลายประเภทสามารถผ่านทางน้ำนมหรือรกและเข้าสู่ทารก จนก่อให้เกิดผลข้างเคียงได้
หากลืมรับประทานยาควรทำอย่างไร?
หากลืมรับประทานยาซาลซาเลตสามารถรับประทานเมื่อนึกขึ้นได้ ถ้าเวลาใกล้เคียงกับการรับประทานในครั้งถัดไป ไม่จำเป็นต้องเพิ่มปริมาณการรับประทานเป็น 2 เท่า
ซาลซาเลตมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?
ยาซาลซาเลตสามารถก่อให้เกิดผลไม่พึงประสงค์ (ผลข้างเคียง/อาการข้างเคียง) ดังนี้ เช่น รู้สึกไม่สบายในระบบทางเดินอาหาร ปวดท้อง อาจกระตุ้นให้เกิดอาการแพ้ยา พูดไม่ชัด หายใจไม่ออก/หายใจลำบาก บวมตามร่างกาย น้ำหนักเพิ่ม อ่อนเพลีย เจ็บหน้าอก แสบหน้าอก/แสบร้อนกลางอก วิงเวียน เกิดพิษกับตับและไต เกิดภาวะโลหิตจางประเภท Iron-deficiency anemia ตาพร่า เลือดออกง่ายโดยมีสภาวะ Hypoprothrombinemia ร่วมด้วย Reye’s syndrome อุจจาระมีสีเข้ม อาเจียนเป็นเลือด หูดับ หัวใจเต้นเร็ว
อนึ่ง อาการข้างเคียงข้างต้นอาจจะทวีความรุนแรงได้มากขึ้น ถ้าใช้ยานี้กับผู้ป่วยที่มีภาวะหอบหืด ผู้ที่มีภาวะเกล็ดเลือดต่ำ
สำหรับผู้ที่ได้รับยานี้เกินขนาดจะมีอาการได้ยินเสียงในหู/หูอื้อ วิงเวียนอย่างรุนแรง เหงื่อออก หายใจถี่/หายใจเร็ว อาเจียนอย่างหนัก รู้สึกสับสน และอาจมีอาการชักร่วมด้วย หากพบอาการดังกล่าวต้องรีบนำตัวผู้ป่วยส่งแพทย์/ไปโรงพยาบาลโดยเร็ว
มีข้อควรระวังการใช้ซาลซาเลตอย่างไร?
มีข้อควรระวังการใช้ยาซาลซาเลตดังนี้เช่น
- ห้ามใช้กับผู้ที่แพ้ยานี้หรือแพ้ยาแอสไพริน
- ห้ามใช้ยานี้กับผู้ป่วยด้วยภาวะเลือดออกง่าย โรคเกาต์ ผู้ป่วยโรคตับ โรคไต ระยะรุนแรง
- ห้ามใช้ยานี้กับเด็กที่อายุต่ำกว่า 12 ปีลงมา รวมถึงสตรีตั้งครรภ์ และสตรีที่อยู่ในภาวะให้นมบุตร
- ห้ามปรับขนาดรับประทานยานี้ด้วยตนเอง
- ระวังการใช้ยานี้กับผู้สูงอายุ
- ระวังการใช้ยานี้กับผู้ป่วยโรคหืด ผู้ที่เป็นโรคแผลในกระเพาะ – ลำไส้ (โรคแผลเปบติค) ผู้ป่วยที่อยู่ในภาวะขาดน้ำ ผู้ป่วยโรคความดันโลหิตสูง โรคหัวใจ โรคเบาหวาน
- การใช้ยานี้กับผู้ป่วยโรคขาดเอนไซม์จีซิกพีดี (G6PD) อาจกระตุ้นให้เกิดภาวะโลหิตจาง ด้วยเม็ดเลือดแตก
- ขณะใช้ยานี้ให้ระวังการเกิดภาวะหัวใจวายโดยเฉพาะผู้ป่วยที่ใช้ยาเป็นเวลานานๆ และควรใช้ยาตามคำสั่งแพทย์เท่านั้น
- อาการข้างเคียงต่างๆอาจเกิดและรุนแรงขึ้นมาโดยไม่มีสัญญาณเตือนใดๆโดยเฉพาะเมื่อใช้ยากับผู้สูงอายุ
- หลีกเลี่ยงการใช้ยานี้กับผู้ป่วยเด็กหรือวัยรุ่นที่ป่วยและมีไข้หรือมีไข้จากโรคหวัด ด้วยยาซาลซาเลตอาจกระตุ้นให้เกิดภาวะ Reye’s syndrome กับผู้ป่วยกลุ่มนี้
- ห้ามแบ่งยาให้ผู้อื่นใช้
- ห้ามใช้ยาหมดอายุ
- ห้ามเก็บยาหมดอายุ
***** อนึ่ง ทุกคนต้องตระหนักถึงความปลอดภัยจากการใช้ ”ยา” ที่รวมถึงยาแผนปัจจุบันทุกชนิด (รวมยาซาลซาเลตด้วย) ยาแผนโบราณทุกชนิดและสมุนไพรต่างๆเสมอ เพราะยามีทั้งให้คุณและให้โทษ ดังนั้นเมื่อมีการใช้ยาทุกครั้งควรต้องปฏิบัติตามข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิดเสมอ (อ่านเพิ่มเติมได้ในเว็บ haamor.com บทความเรื่อง ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด) รวมทั้งควรต้องปรึกษาเภสัชกรประจำร้านขายยาก่อนซื้อยาใช้เองเสมอด้วยเช่นกัน
ซาลซาเลตมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?
ยาซาลซาเลตมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นดังนี้เช่น
- การใช้ยาซาลซาเลตร่วมกับยา Adefovir, Tenofovir อาจส่งผลให้ไตทำงานผิดปกติ หากจำเป็นต้องใช้ยาร่วมกันแพทย์จะปรับขนาดการใช้ให้เหมาะสมกับผู้ป่วยเป็นรายบุคคลไป
- การใช้ยาซาลซาเลตร่วมกับยาหยอดตา Brinzolamide (ยาลดความดันในลูกตา) อาจกระตุ้นให้ปวดศีรษะ ได้ยินเสียงก้องในหู คลื่นไส้ อาเจียน วิงเวียน ประสาทหลอน หายใจถี่/หายใจเร็ว มีไข้ และมีอาการชัก หรือเกิดอาการโคม่า หากจำเป็นต้องใช้ยาร่วมกันแพทย์จะปรับขนาดการใช้ให้เหมาะ สมเป็นรายบุคคลไป
- ห้ามใช้ยาซาลซาเลตร่วมกับยา Cidofovir (ยาต้านไวรัส) ด้วยอาจกระตุ้นการทำลายไตเกิดขึ้น หากจำเป็นต้องใช้ยาร่วมกันควรเว้นระยะและหยุดการใช้ยาซาลซาเลตอย่างน้อย 7 วันก่อนการใช้ยา Cidofovir
- การใช้ยาซาลซาเลตร่วมกับยา Hydrocortisone อาจเป็นเหตุให้ประสิทธิภาพการรักษาของยาซาลซาเลตด้อยประสิทธิภาพลงไป และควรต้องเฝ้าระวังภาวะเลือดออกในกระเพาะอาหาร หากมีความจำเป็นต้องใช้ยาร่วมกันแพทย์จะปรับขนาดรับประทานให้เหมาะสมเป็นกรณีไป
ควรเก็บรักษาซาลซาเลตอย่างไร?
ควรเก็บยาซาลซาเลตภายใต้อุณหภูมิ 15 - 30 องศาเซลเซียส (Celsius) ห้ามเก็บยาในช่องแช่แข็งของตู้เย็น เก็บในภาชนะที่ปิดมิดชิด พ้นแสงแดด ความร้อนและความชื้น เก็บยาให้พ้นมือเด็ก และสัตว์เลี้ยง และไม่เก็บยาในห้องน้ำหรือในรถยนต์
sซาลซาเลตมีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?
ยาซาลซาเลตที่จำหน่ายในประเทศไทย มียาชื่อการค้าอื่นและบริษัทผู้ผลิตเช่น
| ชื่อการค้า | บริษัทผู้ผลิต |
|---|---|
| Disalcid (ไดซาลซิด) | 3M Pharmaceuticals |
