จิตวิทยาผู้ใหญ่ ตอนที่ 343: ความทรงจำเหมือนแสงแลบ (1)

  • โดย ภู ภักดิ์วิไลเกียรติ
  • 7 พฤศจิกายน 2564
  • Tweet
จิตวิทยาผู้ใหญ่-343

      

จิตวิทยาผู้ใหญ่ ตอนที่ 343: ความทรงจำเหมือนแสงแลบ (1)

      

วันที่สดใสในช่วงฤดูใบไม้ผลิ ท้องฟ้าของซานดิเอโก (San Diego) เป็นสีน้ำเงินเข้ม และพระอาทิตย์สีส้ม มีผู้ชายคนหนึ่งกำลังขับรถไปยังมหาวิทยาลัยโดยใช้เส้นทางประจำของเขา ซึ่งนี่เป็นสิ่งที่เขาทำเป็นกิจวัตร เขาสามารถทำมันได้โดยอัตโนมัติในขณะที่กำลังคิดเรื่องอื่นอยู่

ทันใดนั้นมีไฟเบรคจากรถยนต์ฉายเข้ามาตรงหน้าของเขา ในขณะที่เขากำลังชะลอความเร็ว เขาเริ่มรู้สึกตื่นตระหนกและเห็นรถกระบะโตโยต้าสีดำไกลออกไปประมาณ 5 คันกำลังหักเลี้ยวออกข้างทางอย่างรวดเร็วเพื่อหลบรถที่กำลังหยุดอยู่

แต่คนขับรถกระบะหักเลี้ยวมากเกินไป ซึ่งในภาพเคลื่อนไหวช้า เขาเห็นรถกระบะพลิกคว่ำบนถนนด้านข้างแล้วกลิ้งไปมาจนรถหยุดที่แนวตะแคง ทุกวันนี้เขายังสามารถระลึกถึงฉากที่ย่ำแย่นี้ได้อย่างละเอียด และยังนึกถึงสีสันที่ชัดเจนเมื่อเขาเห็นฉากอุบัติเหตุในหนัง

มนุษย์หลายคนมีประสบการณ์ที่คล้ายกับชายข้างต้น เหตุการณ์ความทรงจำประเภทนี้เรียกว่า ความทรงจำเหมือนแสงแลบ (Flashbulb memory) ซึ่งคือความทรงจำที่สดใสชัดเจนโดยทั่วไปจะมีความละเอียดสูงของสิ่งที่เร้าอารมณ์ หรือเหตุการณ์สะเทือนอารมณ์ที่เป็นที่สนใจของบุคคล

ข้อมูลนี้มีการเข้ารหัส (Encode) โดยที่ไม่ต้องใช้ความพายายามและอาจจะคงอยู่ในความทรงจำเป็นระยะเวลาที่ยาวนาน

ความทรงจำเหมือนแสงแลบรับมือกับเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นในสภาวะที่ไม่สามารถคาดเดาได้ และมีการปลุกสภาวะทางอารมณ์ หรือผลลัพธ์สำหรับบุคคลนั้นๆ

ยกตัวอย่างเช่น เมื่อมีการสอบถามผู้คนว่าพวกเขากำลังทำอะไรอยู่ในขณะที่พวกเขาได้ยินว่าประธานาธิบดีเคนเนดี้ (Kennedy) หรือ รีแกน (Reagan) ถูกลอบสังหาร หรือในขณะที่กระสวยอวกาศ (Space shuttle) ชาเลนเจอร์ (Challenger) ระเบิด ซึ่งประมาณ 80% - 90% สามารถระลึกถึงความทรงจำนี้ได้ละเอียดมาก แม้กระทั่ง 7 เดือนต่อมา

เป็นที่ประจักษ์ชัดเจน ว่ามีเพียงบางบุคคลที่เห็นว่าเหตุการณ์ข้างต้นเป็นเรื่องสำคัญสำหรับพวกเขา จึงได้พัฒนาความทรงจำเหมือนแสงแลบ อันมีความเกี่ยวข้องของตัวบุคคลกับเหตุกาณ์ สิ่งนี้เป็นเงื่อนไขหนึ่งในการสร้างความทรงจำเหมือนแสงแลบให้เกิดขึ้น

ยกตัวอย่างเช่น คุณจะเคยมีประสบการณ์ความทรงจำเหมือนแสงแลบเมื่อได้ยินเหตุการณ์โศกนาฎกรรมรถชนของเจ้าหญิงไดอาน่า (Princess Diana’s) จนเธอเสียชีวิตในช่วงฤดูใบไม้ร่วงเมื่อปี 1997 ไม่ว่า จะขึ้นอยู่กับว่าเธอมีความหมายสำหรับคุณแค่ไหน

ย้อนกลับไปถึงเรื่องเล่าของนักศึกษามหาวิทยาลัยที่เห็นอุบัติเหตุทางรถ 5 คัน ความทรงจำแรกของเขาในความทรงจำเหมือนแสงแลบคือ เกี่ยวกับเพื่อนที่พักร่วมห้องของเขา, พิธีและงานเลี้ยงจบการศึกษา, และประสบการณ์ความรัก ทั้งหดนี้ เป็นความทรงจำที่ เกี่ยวข้องกับสภาวะเร้าอารมณ์ของเขา

      

แหล่งข้อมูล:

  1. Plotnik Rod. (2002). Introduction to Psychology (6th Ed). Pacific Grove, CA: Wadsworth - Thompson Learning.
  2. Flashbulb memory - https://en.wikipedia.org/wiki/Flashbulb_memory[2021, November 6]