จิตวิทยาผู้ใหญ่ตอนที่ 156: การเรียนรู้จากภาพมายา
- โดย ดร. วิทยา มานะวาณิชเจริญ
- 8 เมษายน 2561
- Tweet
ในเวลาส่วนมาก เราหยั่งรู้ (Perceive) โลกแห่งความจริง (Real world) ด้วยความถูกต้องแม่นยำพอสมควร (Reasonable accuracy) โดยใช้สัญญาณ (Cue) การหยั่งรู้ที่ได้รับการพิสูจน์แล้ว ในเรื่องขนาด รูปทรง และความลึก อย่างไรก็ตาม ภาพมายา (Illusion) สอนเราว่าเมื่อสัญญาณดังกล่าวเปลี่ยนไป หรือถูกจัดแจง (Manipulated) กระบวนการ (Process) หยั่งรู้ของเราที่เคยเชื่อถือได้อาจถูกลวงตา (Deceived) จนกลายเป็นสิ่งไม่จริง (Unreal)
ภาพมายายังสอนเราอีกด้วยว่า การหยั่งรู้เป็นกระบวนการที่มีพลวัตรสูง (Very active) ซึ่งเราต้องพึ่งพาอาศัยอยู่ตลอดเวลา และประยุกต์ใช้ประสบการณ์ก่อนหน้านี้กับนานาวัตถุ (Object) เมื่อเราเผชิญกับสถานการณ์ใหม่ นอกจากนี้ เราจะได้เรียนรู้ว่า อุตสาหกรรมบันเทิง (Entertainment industry) ได้เปลี่ยนแปลงกฎเกณฑ์ของการหยั่งรู้ที่ได้รับการปกปิด (Closure) เพื่อสร้างภาพยนตร์ ซึ่งเกิดจากภาพที่เคลื่อนไหว (Motion) เป็นมายาอย่างชาญฉลาด (Brilliant) จนบางรูปแบบของการหยั่งรู้ เกือบจะกลายเป็นสิ่งที่ผิดกฎหมาย (Outlawed)
บางครั้ง คำถามวิจัยมาจากสถานที่ไม่ธรรมดา อาทิ โรงภาพยนตร์ ในปลายทศวรรษที่ 1950s มีรายงานว่า ผู้เข้าชมภาพยนตร์ (Movie-goer) ซื้อข้าวโพดคั่ว (Popcorn) มากขึ้น 50% และน้ำโคคาโคล่า (Coca Cola) มากขึ้น 18% เมื่อคำว่า “Eat Popcorn” และคำว่า “Drink Coca Cola” ได้รับการฉาย (Projected) ขึ้นจอ แม้เพียง 1/3,000 วินาที ระหว่างการชมภาพยนต์
สถานการณ์ดังกล่าว เรียกว่า “การรับรู้แบบซ่อนเร้น” (Subliminal) ความกังวลว่า ผู้โฆษณา (Advertiser) อาจเปลี่ยนนิสัย (Habit) การซื้อของผู้บริโภค โดยผู้บริโภคไม่รู้ตัว ทำให้สภาผู้แทนราษฎรสหรัฐอเมริกา (United States Congress) พิจารณาการสั่งห้ามทุกรูปแบบของการโฆษณาที่สร้างการรับรู้แบบซ่อนเร้น แต่ในที่สุดสภาดังกล่าวมิได้สั่งห้าม หลังจากที่พบว่าการโฆษณาดังกล่าว ไม่ได้ประสิทธิผล (Ineffective) อย่างที่คาดคิด
อย่างไรก็ตาม ดูเหมือนประวัติศาสตร์อาจย้อนรอยเดิม (Repeat itself) เพราะผู้โฆษณาเริ่มกล่าวอ้างว่า เทปเสียง (Audio tape) การรับรู้แบบซ่อนเร้น สามารถเปลี่ยนพฤติกรรมบางอย่างได้ โดยที่มีชาวอเมริกันนับล้านๆ คนที่ซื้อเทปเสียงดังกล่าว เชื่อว่า การชักชวน (Persuasion) แบบซ่อนเร้น สามารถเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมของเขาได้ โดยเขาไม่ต้องลงแรง (Effortless) เลย
ข้อความการรับรู้แบบซ่อนเร้น (Subliminal message) คือข้อความสั้น (Brief) ของการได้ยิน (Auditory) หรือการมองเห็น(Visual) ที่นำเสนอต่ำกว่าเกณฑ์ที่แน่นอน (Absolute threshold) กล่าวคือมีโอกาสต่ำกว่า 50% ที่ข้อความแบบซ่อนเร้น จะได้รับการหยั่งรู้ (Perceived)
แหล่งข้อมูล:
- Plotnik Rod. (2002). Introduction to Psychology (6th Ed). Pacific Grove, CA: Wadsworth -Thompson Learning.
- Illusion https://en.wikipedia.org/wiki/Illusion [2018, April 7].
