จิตวิทยาผู้ใหญ่ตอนที่ 146: จิตวิทยาโครงสร้างกับจิตวิทยาองค์รวม (2)

  • โดย ดร. วิทยา มานะวาณิชเจริญ
  • 28 มกราคม 2561
  • Tweet
จิตวิทยาผู้ใหญ่-146

      

      กลุ่มนักจิตวิทยาองค์รวม (Gestalt) ได้พัฒนารายชื่อ (List) ของการจัดแจงกฎเกณฑ์ (Organizational rules) จึงได้รับการยอมรับนับถือมากกว่ากลุ่มนักจิตวิทยาโครงสร้าง (Structuralist) ด้วยเหตุผล 2 ประการ โดยที่ประการแรกมาจากประสบการณ์ส่วนบุคคลของการหยั่งรู้ (Perception)

      ตัวอย่างเช่น เมื่อเรามองภาพ (Scene) ทิวทัศน์ที่สวยงาม เราต้องยอมรับว่า มันเป็นของปลอมทั้งหมด (Fake in entirety) ซึ่งถูกเขียนบนกำแพงที่แบน (Flat wall) แม้จะเป็นภาพ 3 มิติ (Dimension) ที่ดูสมจริง (Realistic) จึงดูเหมือนจะเป็นไปไม่ได้ที่ภาพซับซ้อน (Complex) นั้น จะเกิดจากการรวมตัวของชิ้นส่วนของอิฐ กิ่งก้าน ใบไม้ และเหล็ก

      เหตุการณ์นี้ทำให้คติพจน์ที่ว่า “องค์รวมได้ผลลัพธ์ที่มากกว่าผลบวกของชิ้นส่วนทั้งหมด” (The whole is more than the sum of its part.) กลายเป็นอมตวาจา ประจักษ์หลักฐาน (Evidence) อีกประการหนึ่งก็คือ การศึกษาอย่างละเอียดลออจำนวนมากของนักจิตวิทยาองค์รวมที่นำเสนอสิ่งเร้า (Stimulus) ต่อผู้เข้ารับการทดลอง (Subject) แล้วให้เขาอธิบายสิ่งที่เขาหยั่งรู้

      นักจิตวิทยากลุ่มนี้ ค้นพบ (Discover) จากรายงานของผู้เข้ารับการทดลองว่า การเกิดการหยั่งรู้เกี่ยวข้องมากกว่าเพียงการบวกแต่ละหน่วยย่อย (Individual element) เข้าด้วยกัน นักจิตวิทยาพบว่า แท้ที่จริง สมองของเราทำตามคำสั่งของกลุ่มกฎเกณฑ์ (Set of rules) จนเกิดการหยั่งรู้

      เป็นการยากที่เชื่อว่าภาพทิวทัศน์ 3 มิติ เกิดจากการเขียนบนกำแพงแบน เหตุผลหนึ่งที่เราหยั่งรู้ ก็คือภาพมีความซับซ้อน จนผู้เขียนภาพคงต้องทำตามกลุ่มกฎเกณฑ์ของการจัดแจง (Rules of organization) ซึ่งนักจิตวิทยาองค์รวม ระบุถึงวิธีการที่สมองของเราได้รวบรวมและจัดแจงแต่ละชิ้นส่วน หรือหน่วยย่อยให้กลายเป็นภาพของการหยั่งรู้ที่มีความหมาย

      เมื่อเรามองภาพทิวทัศน์ สมองของเราก็จะจัดแจงอย่างอัตโนมัติ (Automatically) ให้จำนวนมหาศาลของสิ่งเร้าที่มองเห็น (Visual) รวมทั้งสี เนื้อแก่น (Texture) เงา (Shadow) อิฐ เหล็ก กระจก ใบไม้ และกิ่งก้าน ไปตาม 1 หรือมากกว่า ของกฎเกณฑ์ 6 ข้อของการจัดแจงจนเกิดการหยั่งรู้

      หนึ่งในกฎเกณฑ์ที่พื้นฐานสุดในการจัดแจงให้เกิดการหยั่งรู้ คือการแยกวัตถุออกจากภูมิหลัง (Background) อาทิ วัตถุสีขาว เป็นรูป (Figure) ที่เด่นชัดจากภูมิหลังสีดำ ซึ่งเป็นตัวอย่าง (illustration) ของหลักเกณฑ์ (Principle) ข้อที่ 1 อันกล่าวว่า ในการจัดแจงสิ่งเร้า เรามีแนวโน้มที่จะแยกแยะ (Distinguish) โดยอัตโนมัติระหว่างรูปกับภูมิหลัง รูปมีรายละเอียดมาก จะโดดเด่น (Stand out) ออกจากภูมิหลังที่มีรายละเอียดน้อยกว่า

แหล่งข้อมูล:

  1. Plotnik Rod. (2002). Introduction to Psychology (6th Ed). Pacific Grove, CA: Wadsworth -Thompson Learning.
  2. Figure-ground (perception) https://en.wikipedia.org/wiki/Figure%E2%80%93ground_(perception) [2018, January 28].
  3. Gestalt psychologyhttps://en.wikipedia.org/wiki/Gestalt_psychology [2018, January 28].