จิตวิทยาในชีวิตประจำวัน – ภาคที่ 3 จิตวิทยาผู้ใหญ่ ตอนที่ 120 : ประสาทการสัมผัส (1)
- โดย ดร. วิทยา มานะวาณิชเจริญ
- 29 กรกฎาคม 2560
- Tweet
เมื่อเราลองใช้มือลูบไล้ไปทั่วผิวหนัง (Skin) ของแมวน้อย เราจะรู้สึกว่ากำลังสัมผัสสิ่งที่นิ่มนวลและมีเส้นขน (Furry) ความรู้สึกนี้เป็นส่วนหนึ่งของประสาทการสัมผัส (Sense of touch) ซึ่งได้รวมถึงแรงกดดัน (Pressure) อุณหภูมิ (Temperature) และความเจ็บปวด (Pain) ด้วย
สิ่งที่อยู่ภายใต้ชั้นนอก (Outer layer) ของผิวหนัง คือตัวจับความรู้สึก (Sensor) ขนาดเล็กจิ๋ว (Miniature) ประมาณครึ่งโหล (Half a dozen) ซึ่งเป็นตัวรับความรู้สึก (Receptor) โดยมีหน้าที่เปลี่ยนแรงกดดันเชิงกล (Mechanical) หรืออุณหภูมิ ให้เป็นสิ่งเร้าประสาท (Nerve impulse) ซึ่งจะถูกส่งไปให้สมองประมวล (Processing) [ความรู้สึก]
ถ้าเราสำรวจอย่างใกล้ชิดถึงพื้นผิว (Surface) ของผิวหนัง เราจะรู้สึกว่าบางส่วนของเนื้อเยื่อ (Membrane) ที่ค่อนข้างจะราบเรียบ (Relatively smooth) นั้นปกคลุมด้วยเส้นขน (Hair) และตัวจับความรู้สึกบางส่วน ม้วนตัว Wound) อยู่รอบๆ รูขุมขน (Follicle) อาทิ ด้านหลังของแขน และแตกต่างเพียงเล็กน้อย (Slight) จากตัวจับความรู้สึกในผิวหนังที่ปราศจากเส้นขน อาทิ ตรงฝ่ามือ (Palm)
ผิวหนังประกอบขึ้นด้วย 3 ชั้น โดยชั้นนอกสุด (Outermost layer) เป็นแผ่นฟิล์มบางๆ ของเซลล์ที่ตายแล้ว จึงมิได้ประกอบด้วยตัวรับความรู้สึก ส่วนข้างใต้ของชั้นที่เซลล์ตายแล้ว มีตัวรับความรู้สึกชั้นแรกที่คล้ายเส้นด้ายขยายตัว (Threadlike extension)
ในชั้นกลางที่มีไขมัน (Fatty) ของผิวหนัง ประกอบด้วยตัวรับความรู้สึกที่หลากหลาย (Variety) ซึ่งมีรูปร่างและหน้าที่แตกต่างกัน ตัวรับความรู้สึกที่สำคัญ (Major) บางส่วนซึ่งอยู่ในชั้นกลางของผิวหนังเป็นตัวรับความรู้สึกที่มีเส้นขนด้วย แต่ปราศจากปลายประสาท (Free nerve ending) ซึ่งห่อหุ้ม (Wrap) อยู่รอบๆ ฐานของแต่ละรูขุมขน
ตัวรับความรู้สึกเส้นขน (Hair receptor) สนองตอบ หรือปลุกเร้า (Fire) ด้วยกิจกรรมที่กระพือไปทั่ว (Burst) เมื่อเส้นขนเริ่มโค้งงอ (Bent) อย่างไรก็ตามถ้าเส้นขนเริ่มโค้งงอเป็นเวลานาน ตัวรับความรู้สึกก็จะหยุดการเร่งเร้า อันเป็นตัวอย่างของการปรับตัวต่อประสาทความรู้สึก (Sensory adaptation)
เมื่อเราเริ่มสวมใส่นาฬิกาข้อมือ (Watch) มันจะทำให้เส้นขนโค้งงอ อันเป็นสาเหตุให้ตัวรับความรู้สึกของเส้นขนถูกปลุกเร้าสมองเราจะแปรผล (Interpret) การปลุกเร้านี้ เป็นแรงกดดันที่ข้อมือ (Wrist) หากเรายังคงสวมนาฬกาข้อมือนี้อยู่ในที่เดิม ทำให้เส้นขนยังคงโค้งงออยู่ ตัวรับความรู้สึกที่มีเส้นขนจะปรับตัว หรือหยุดการเร่งเร้า เราก็จะไม่รู้สึกว่าถูกแรงกดดันจากข้อมือ ทั้งๆ ที่มันยังคงอยู่ที่นั่นเหมือนเดิม
แหล่งข้อมูล:
- Plotnik Rod. (2002). Introduction to Psychology (6th Ed). Pacific Grove, CA: Wadsworth -Thompson Learning.
- Olfaction https://en.wikipedia.org/wiki/Olfaction [2017, July 15].
