จิตวิทยาผู้สูงวัย ตอนที่ 277: แบบจำลองของการตาย (2)

  • โดย ดร. วิทยา มานะวาณิชเจริญ
  • 5 สิงหาคม 2563
  • Tweet
จิตวิทยาผู้สูงวัย-277

      

อลิซาเบ็ธ คูเบลอร์-รอส (Elizabeth Kubler-Ross) ได้สร้างแบบจำลองที่ถกเถียงว่า หลังจากได้รับข่าวว่าการตายเป็นสิ่งที่หลีกเลี่ยงไม่ได้ บุคคลนั้นจะดำเนินการผ่าน 5 ขั้นตอนของการสนองตอบ ดังนี้

1. ปฏิเสธ (Denial) - กล่าวง่ายๆ ก็คือปฏิเสธ (Refuse) ที่จะยอมรับข่าว แบบฉบับทั่วไป (Typically) ก็คือการสนองตอบ 1 ใน 2 แบบ โดยในแบบที่ 1 บางคนจะมีความคิด “เอาหัวไปมุดอยู่ในทราย” (Head in the sand) กล่าวคือไม่สนใจเลย เพียงมองว่าเป็นสิ่งที่หลีกเลี่ยงไม่ได้ (Inevitable) แต่ในแบบที่ 2 บางคนจะวิวัฒนาการตระหนักรู้ที่ทวีขึ้นถึงสิ่งที่จะถูกทิ้งอยู่เบื้องหลัง ปรากฏการณ์ที่ผู้เข้าร่วมวิจัยมักรายงานก็คือ เริ่มตระหนักรู้ทันทีถึงความสวยงามในรูปแบบที่เรียบง่ายที่สุดของสรรพสิ่งในโลก (Mundane)

2. ความโกรธ (Anger) – การสนองตอบหลากหลาย (Range) ที่เป็นไปได้ โดยที่บุคคลเริ่มโกรธตนเอง และ/หรือ ผู้อื่น คุณลักษณะ (Feature) หลักคือความโกรธ และบ้าคลั่ง (Rage) ในสิ่งที่กำลังเกิดขึ้น ซึ่งจะมีผลกระทบอย่างชัดเจนต่อความยากง่ายของผู้ที่ได้รับการดูแลจากผู้อื่น และขอบเขตที่ยอมรับคำแนะนำ (Receptive to advice)

3. การต่อรอง (Bargaining) – บุคคลจะแสวงหาโอกาสต่อรองให้ขยายอายุของชีวิต (Extension of life) ซึ่งอาจเป็นได้หลายรูปแบบ แต่ผู้ที่มีศรัทธาในศาสนา มักเลือกรูปแบบของการร้องขอ (Plead) ต่อเทพเจ้า (Deity) ยืดอายุของตนเอง โดยแลกกับความประพฤติที่ดีขึ้น, การยอมเสียสละทรัพย์สินที่ครอบครอง เป็นต้น

4. การซึมเศร้า (Depression) – ในขั้นตอนนี้ อาจอธิบายว่าเป็นความเศร้าโศกและเสียใจ (Grieve) ต่อตนเอง บุคคลจะรู้สึกถึงความหมดหวัง (Hopelessness) และการปราศจากอำนาจ (Helplessness) ซึ่งการตายไม่อาจป้องกัน (Prevented) ได้ จึงเกิดความรู้สึกลึกซึ้ง (Profound) ซึ่งความหดหู่ใจ (Melancholy) และความไม่ใยดี (Disinterest) ต่อผู้อื่น

5. การยอมรับ (Acceptance) – บุคคลถอนตัว (Resign) และยอมรับสถานการณ์, วางแผน, และประพฤติตนให้ดีที่สุดเท่าที่เป็นไปได้ในสถานการณ์ (Circumstance) ดังกล่าว

มีข้อถกเถียง (Dispute) เพียงเล็กน้อยว่า ผู้ที่กำลังจะตายมองเห็นพฤติกรรมที่เป็นลักษณะพิเศษ (Characteristics) ของ 5 ขั้นตอนดังกล่าวหรือไม่?

ตัวอย่างเช่น เมื่อถึงจุดที่ใกล้ตาย ผู้ที่กำลังจะตายจำนวนมาก (Significant proportion) จะปฏิเสธไม่ยอมตาย งานวิจัยชิ้นหนึ่งพบว่า ประมาณ (Approximately) 1 ใน 4 ของตัวอย่าง (Sample) ผู้ใกล้ตาย ปฏิเสธอย่างเด็ดขาด (Flatly deny) ไม่ยอมรับว่า ตนเองกำลังจะตาย

แหล่งข้อมูล:

  1. Stuart-Hamilton Ian. (2012). The Psychology of Ageing (5th Ed). London, UK: Jessica Kingsley Publishers.
  2. Death - https://en.wikipedia.org/wiki/Death[2020, August 4].
  3. Kubler-Ross model - https://en.wikipedia.org/wiki/K%C3%BCbler-Ross_model[2020, August 4].