จิตวิทยาผู้สูงวัย ตอนที่ 258 โรคซึมเศร้า (1)
- โดย ดร. วิทยา มานะวาณิชเจริญ
- 25 มีนาคม 2563
- Tweet
โรคซึมเศร้า (Depression) เป็นสภาวะ (Condition) ที่เกือบทุกคนจะประสบในรูปแบบอย่างอ่อนๆ (Mild) หลายครั้งในชีวิต ในกรณีส่วนมาก ความรู้สึกของความเศร้าโศก (Melancholy) เป็นปฏิกิริยาตอบโต้ (Reaction) ต่อเหตุการณ์เฉพาะ แผ่กระจาย (Disperse) ใน 2 – 3 วัน และอาจไม่ถือว่าเป็นแบบฉบับของการเจ็บป่วยทางจิต (Mental illness)
โรคซึมเศร้าได้รับความสนใจทางการแพทย์มาเป็นเวลายาวนาน และร้ายแรงมากพอที่จะแทรกแซงการทำงานตามปรกติ [ในชีวิตประจำวัน] มันมิเพียงทำให้หดหู่ (Feeling down) เท่านั้น แต่สภาวะนี้ยังทำให้ผู้ป่วยลดความสามารถลง (Incapacitated)
นอกเหนือจากอารมณ์ซึมเศร้าแล้ว ผู้ป่วยมักขาดพลังงาน (Energy) ทางกายและทางจิตในขั้นสุดขั้ว (Extreme degree), รู้สึกไร้เหตุผล (Irrational) หรือไร้คุณค่า (Worthlessness) และ/หรือ ความรู้สึกผิด (Guilt), และอาจหมกมุ่น (Pre-occupation) อยู่กับการตายและการฆ่าตัวตาย โดยทั่วไปผู้ป่วยสูงวัยได้รับการครอบงำ (Preponderance) จากกลุ่มอาการทางกายอยู่แล้ว
ความซึมเศร้ามากๆ (Magnitude) ไม่พบบ่อยในบั้นปลายของชีวิตของผู้สูงวัย เมื่อเปรียบเทียบกับกลุ่มอายุอื่น แต่ก็มีข้อยกเว้น กล่าวคือ ผู้ป่วยในสถาบันดูแล (Institutionalized care), ผู้ป่วยเป็นโรคสมองเสื่อม (Dementia), และผู้ดูแลผู้ป่วยโรคสมองเสื่อม ผู้คนเหล่านี้มีความเสี่ยงสูง (Elevated risk) ของการวิวัฒนาโรคซึมเศร้า
ผู้สูงวัยวังมีแนวโน้มต่ำในการรายงานกลุ่มอาการโรคซึมเศร้า นอกจากนี้ กลุ่มอาการแยกโดด (Isolated symptoms) ของโรคซึมเศร้ายังเกิดขึ้นบ่อย อาจเนื่องจากผู้สูงวัยมีโอกาสพบเห็นเหตุการณ์ซึมเศร้า (Depressing event) ในสัดส่วนที่สูงกว่า เมื่อเปรียบเทียบกับกลุ่มอายุอื่น อาทิ การปลิดชีพ (Bereavement) และการเจ็บป่วยที่ทนทุกข์ทรมาน
พึงสังเกตว่า แม้ว่าบางลักษณะหลัก (Key feature) ของโรคซึมเศร้าที่ประสบโดยผู้ทนทุกข์ทรมาน (Sufferer) มักคล้ายคลึงกันตลอดชั่วอายุ (Life-span) แต่ผู้สูงวัยที่ซึมเศร้ามักมีความเสี่ยงที่โดดเด่น (Unique) ของการวิวัฒนาโรคสมองเสื่อมเทียม (Pseudo-dementia) ประมาณ 11% โดยเฉลี่ย และทำให้การวินิจฉัยโรคที่แม่นยำเป็นไปได้ยาก
สาเหตุของโรคซึมเศร้าในบั้นปลายของชีวิตเกิดจาก (Attributed to) เหตุการณ์ตึงเครียด (Stressful) ในเชิงลบ ตัวอย่างเช่นการปลิดชีพ เป็นสาเหตุที่รับรู้กันไปทั่วของกลุ่มอาการซึมเศร้า แม้ว่าในสถานการณ์ (Instance) ส่วนมาก มีผลค่อนข้างสั้น สิ่งที่ก่อกวนการนอนหลับ (Sleep disturbance) เป็นปัจจัยที่รับรู้กันของโรคซึมเศร้าและอาจไม่ขึ้นอยู่กับความเจ็บป่วยทางร่างกาย
ผลข้างเคียง (Side effect) ของการรักษาพยาบาลอาจเป็นสาเหตุของโรคซึมเศร้า หรือทำให้รุนแรงยิ่งขึ้น (Exacerbate) ในผู้ป่วยบางราย นักวิจัยโต้แย้งว่า การมีความเจ็บป่วย 2 โรคหรือมากกว่า จะเพิ่มความเสี่ยงของการวิวัฒนาโรคซึมเศร้า โดยรายงานว่า กลุ่มอาการซึมเศร้าเพิ่มขึ้นตามจำนวนของโรคที่ผู้ป่วยต้องทนทุกข์ทรมาน นอกจากนี้ บางโรคก็ดูเหมือนเอื้ออำนวย (Conducive) ต่อโรคซึมเศร้าเมื่อเปรียบเทียบกับโรคอื่นๆ
แหล่งข้อมูล:
- Stuart-Hamilton Ian. (2012). The Psychology of Ageing (5th Ed). London, UK: Jessica Kingsley Publishers.
- Depression in Older Adults - https://www.helpguide.org/articles/depression/depression-in-older-adults.htm[2020, March 25].
