จิตวิทยาผู้สูงวัย ตอนที่ 236 ภาวะสมองเสื่อมจากโรคหลอดเลือดสมอง (2)
- โดย ดร. วิทยา มานะวาณิชเจริญ
- 23 ตุลาคม 2562
- Tweet
สาเหตุของภาวะสมองเสื่อมจากโรคหลอดเลือดสมอง (Vascular dementia : VaD) ยังไม่เป็นที่ทราบกันแน่ชัด (Fully known) จึงไม่แปลกใจเลยที่ผู้ป่วยมักมีประวัติของปัญหาหลอดเลือดหัวใจ (Cardio-vascular), การรับประทานอาหารที่มีไขมันสูง, การสูบบุหรี่, และแนวโน้มของสมาชิกในครอบครัว (Familial tendency) ที่จะเป็น VaD หรืออัมพฤกษ์ (Stroke)
อย่างไรก็ตาม สิ่งเหล่านี้เป็นเพียงปัจจัยเสี่ยง และการค้นหาหลากหลายสาเหตุ ดูเหมือนจะยังห่างไกลจากความเป็นจริง เหมือนโรคอัลไซเมอร์ส (Alzheimer’s disease : AD) ภาวะนี้เป็นกรณีที่ไม่พบบ่อย (Rare) ก่อนอายุ 55 ปี โดยถัวเฉลี่ยจะเริ่มต้น (Average onset) ที่อายุ 65 ปี
วิธีสามัญในการทดสอบ VaD คือคะแนนขาดเลือดหล่อเลี้ยงฮะชินสกี้ (Hachinski Ischemic Score : IS) ซึ่งตั้งชื่อตามผู้ประดิษฐ์คิดค้น (Inventor) คะแนนนี้บ่งบอกเกี่ยวผู้ป่วยบนพื้นฐานของจำนวนกลุ่มอาการที่เขาแสดงออก (Display) โดยให้น้ำหนักมากแก่กลุ่มอาการเด่นชัด (Salient) เพื่อสะท้อนถึงความสำคัญเฉพาะ
เนื่องจากการขาดเลือดหล่อเลี้ยง (Infarct) มักเกิดขึ้นอย่างสุ่ม (Randomly) การพยากรณ์เส้นทางของการเจ็บป่วย (Course of illness) จึงดำเนินไปด้วยความยากลำบาก และกลุ่มอาการอาจแตกต่างกันอย่างมากระหว่างผู้ป่วย แม้ว่า (เช่นเดียวกับ AD) ความทรงจำมักตกเป็นเหยื่อ (Victim)
เช่นเดียวกับ AD เนื้อหุ้มสมองที่ถูกทำลายโดย VaD แสดงความสัมพันธ์เพียงเล็กน้อยกับกลุ่มอาการที่เป็นผลลัพธ์ เนื่องจากอาณาบริเวณของสมองที่ควบคุมการทำงานของจิต (Mental function) นั้นอาจเสื่อมถอย (Decay) ในอัตราที่แตกต่างกัน ขึ้นอยู่กับว่าที่ไหนที่การขาดเลือดหล่อเลี้ยงจะถูกจู่โจม (Strike) บ่อยที่สุด
ผู้ป่วย 2 คนที่บ่นบอกอาการพื้นฐาน (Basic complaint) เดียวกัน อาจมีกลุ่มอาการที่แตกต่างกันโดยสิ้นเชิง (Radically) เนื่องจากการขาดเลือดหล่อเลี้ยง อาจเกิดขึ้นอย่างสุ่ม โดยในบางกรณี เนื้อเยื่อที่ถูกทำลายอาจเลียนแบบ (Mimic) ผลกระทบของภาวะสมองเสื่อมของสาเหตุ (Etiology) อื่น หรือประเภทอื่น
อย่างไรก็ตาม คุณลักษณะพิเศษ (Characteristics) ของ VaD ที่ทำให้แตกต่าง (Distinguishable) จากความผิดปรกติของภาวะสมองเสื่อมอื่น ก็คือการเสื่อมถอยมีแนวโน้มที่จะเกิดขึ้นเป็นขั้นตอน (Step-wise fashion) กล่าวคือ โดยทั่วไป ผู้ป่วย VaD มักแสดงการเสื่อมถอยทันที (Sudden) แล้วก็ไม่มีการเปลี่ยนแปลง หรือการฟื้นฟู (Recovery) การทำงานเลย
จากนั้นจะมีการเสื่อมถอยอีกครั้งหนึ่ง ตามด้วยการไม่เปลี่ยนแปลงหรือฟื้นฟู เป็นเช่นนี้ไปตลอด (Ad infinitum) นี่มิใช่เครื่องมือตรวจวิเคราะห์ (Diagnostic tool) ที่ผิดพลาดมิได้เลย (Totally infallible) เพราะผู้ป่วยบางคนแสดงการเสื่อมถอยอย่างสม่ำเสมอ (Steady) แต่ส่วนมาก งานวิจัยมักเอ่ยถึง (Cite) การเสื่อมถอยอย่างเป็นขั้นเป็นตอนว่าเป็นลักษณะสำคัญ
แหล่งข้อมูล:
- Stuart-Hamilton, Ian. (2012). The Psychology of Ageing (5th Ed). London, UK: Jessica Kingsley Publishers.
- Vascular dementia - https://en.wikipedia.org/wiki/Vascular_dementia [2019, October 22].
- Pick’s disease - https://en.wikipedia.org/wiki/Pick%27s_disease [2019, October 22].
