คุยกับหมอรักษาโรคมะเร็ง ตอน โปรไบโอติคกับผลข้างเคียงทางสมองจากยาเคมีบำบัด

  • โดย ศาสตราจารย์เกียรติคุณ แพทย์หญิง พวงทอง ไกรพิบูลย์
  • 10 ตุลาคม 2565
  • Tweet

คุยกับหมอรักษาโรคมะเร็ง ตอน โปรไบโอติคกับผลข้างเคียงทางสมองจากยาเคมีบำบัด

อาการสมองล้าจากยาเคมีบำบัด (Chemotherapy-related cognitive impairment หรือ ทั่วไปเรียก Chemobrain/ คีโมเบรน หรือ  Chemo fog) เป็นอาการข้างเคียงอาการหนึ่งของยาเคมีบำบัดที่เกิดได้ทั้งในช่วงให้ยาเคมีฯ และ/หรือในระยะยาวหลังครบให้ยาเคมีฯไปแล้ว ซึ่งอาการหลัก คือ อาการ ด้านความจำ การระลึกได้ ความคิด และสมาธิ (Cognitive function)ลดลงเมื่อเปรียบเทียบกับก่อนการรักษา ซึ่งสาเหตุแพทย์ยังไม่ทราบแน่ชัด แต่เชื้อว่าน่ามาจากหลายปัจจัย, ซึ่งแพทย์สามารถดูแลรักษาได้โดยใช้วิธีการทางจิตเวช

จากการศึกษาในหนู พบว่าปัจจัยที่อาจเป็นไปได้ปัจจัยหนึ่ง คือ ยาเคมีฯทำให้เกิดสารเคมีบางชนิดที่เรียกว่า 'Metabolites' ที่เป็นพิษต่อเซลล์สมองชนิดรับผิดชอบต่อการเกิดคีโมเบรน, และมีการศึกษาพบว่า ยาเคมีฯทำลายจุลินทรีย์ประจำถิ่นในลำไส้ซึ่งทำหน้าที่สร้างสารเคมีหลายชนิดที่ช่วยการทำงานของเซลล์สมองที่รวมถึงเซลล์สมองที่ทำงานเกี่ยวกับCognitive function ซึ่งปัจจัยดังกล่าวอาจทำให้เกิดคีโมเบรน

คณะแพทย์และนักวิทยาสตร์จากประเทศจีน นำโดย นพ. Zhang Juan จาก Department of Anesthesiology, Third Xiangya Hospital, Central South University, Changsha, Hunan, 410013, PR ประเทศจีน จึงต้องการศึกษาว่า การให้อาหารเสริมโปรไบโอติคในระหว่างรักษาด้วยยาเคมีฯจะช่วยลดอาการคีโมเบรนลงได้หรือไม่ เพราะอาหารโปรไบโอติคเป็นอาหารที่หาง่ายและราคาถูกที่ผู้ป่วยทุกคนสามารถเข้าถึงได้ และได้รายงานผลการศึกษาในวารสารการแพทย์โรคมะเร็งของยุโรป European Journal of Cancer(EJC) ฉบับ 1 มกราคม 2022

การศึกษานี้เป็นแบบ Randomised, double-blind and placebo-controlled trial (ChiCTR-INQ-17014181) ในผู้ป่วยมะเร็งเต้านม 159 ราย (ระยะ1-3) ในช่วงปี 2018-2019ที่ได้รับยาเคมีบำบัดเป็นส่วนร่วมในการรักษา และสุ่มผู้ป่วยเป็น2กลุ่ม กลุ่มแรก/กลุ่มควบคุมได้รับการรักษาด้วยยาเคมีบำบัดร่วมกับยาหลอก(แคปซูล),  อีกกลุ่ม/กลุ่มศึกษาได้ยาเคมีฯร่วมกับได้รับอาหารเสริมโปรไบโอติคในรูปแบบแคปซูลเช่นเดียวกัน, ผู้ป่วยทุกรายได้รับการตรวจประเมินในด้าน Cognition, ความวิตกกังวล, และอาการซึมเศร้า ร่วมกับ การตรวจเลือดเพื่อดูค่าสาร Metabolites ชนิดที่มีผลต่อเซลล์สมองที่ส่งผลต่อ Cognitive function ที่ได้ศึกษาพบในหนูทดลอง, และการตรวจวัดปริมาณเชื้อจุลินทรีย์ในอุจจาระเช่นเดียวกัน

ผลการศึกษาพบว่า ผู้ป่วยกลุ่มได้อาหารเสริมโปรไบโอติค ลดอัตราเกิดคีโมเบรน, ลดความรุนแรงของอาการ, มีปริมาณจุลินทรีย์ของลำไส้ชนิดสร้างสาร Metabolites ที่สมองใช้ช่วยในการทำงานสูงกว่า, และมีปริมาณสาร Metabolites ในเลือดสูงกว่า

คณะผู้ศึกษาสรุปว่า การบริโภคโปรไบโอติคเป็นอาหารเสริมระหว่างได้รับยาคีโมฯในมะเร็งเต้านมสามารถช่วยป้องกันการเกิดอาการคีโมเรนได้

ในความเห็นของผู้เขียน การศึกษานี้เป็นการศึกษานำร่อง จำนวนผู้ป่วยที่ศึกษายังมีจำนวนน้อย ถึงแม้เราทุกคนจะคุ้นเคยกับการบริโภคอาหารเสริมโปรไบโอติค (เช่น โยเกิร์ต)  *แต่กรณีผู้ป่วยมะเร็ง ทุกคนที่ต้องการบริโภคโปรไบโอติคเป็นอาหารเสริมในช่วงกำลังรักษามะเร็งไม่ว่าจะเป็นการรักษาด้วย ยาเคมีบำบัด, รังสีรักษา, ฮอร์โมน, ยารักษาตรงเป้า, หรือยาภูมิคุ้มกันบำบัด จะปลอดภัยและถูกต้องยิ่งขึ้นด้วยการปรึกษาแพทย์ผู้รักษาก่อนว่า จะบริโภคได้หรือไม่ และควรบริโภคอย่างไรจึงจะปลอดภัย

บรรณานุกรม

  1. https://www.ejcancer.com/article/S0959-8049(21)01216-8/fulltext (abstract). [2022,Aug29]
  2. https://www.medscape.com/viewarticle/966739  [2022,Aug29]