คุยกับหมอรักษาโรคมะเร็ง ตอน: ผลข้างเคียงจากยารักษาตรงเป้า (Targeted therapy)

  • โดย ศาสตราจารย์เกียรติคุณ แพทย์หญิง พวงทอง ไกรพิบูลย์
  • 10 มิถุนายน 2556
  • Tweet

ยารักษาตรงเป้า เป็นยากลุ่มหนึ่งที่ใช้รักษาโรคมะเร็งบางชนิดและบางระยะของโรคมะเร็ง แต่ปัจจุบัน ยายังมีราคาแพงอย่างมหาศาล และเมื่อใช้ยานี้เพียงลำพัง ยังไม่สามารถรักษาโรคมะเร็งให้หายได้

ปัจจุบัน ในการรักษาโรคมะเร็งเพื่อการหายขาด (cure) จึงยังต้องใช้ยารักษาตรงเป้า ร่วมกับ ยาเคมีบำบัด และ/หรือรังสีรักษา แต่ในการรักษาเพื่อประคับประคองบรรเทาอาการ (palliation) อาจใช้ยาชนิดนี้ได้ผลในผู้ป่วยบางคน และในบางโรคมะเร็ง เนื่องจากการได้ผลรักษาต้องขึ้นกับว่า โรคมะเร็งชนิดนั้นๆ มีตัวที่จับยา/ตัวรับ (receptor)เพื่อตอบสนองต่อยาหรือไม่

อย่างไรก็ตาม การรักษาโรคมะเร็งด้วยยารักษาตรงเป้าส่วนใหญ๋ ยังจัดเป็นการรักษาที่ยังอยู่ในการศึกษาวิจัย ดังนั้นจึงเป็นยาที่ยังไม่อยู่ในบริการบัตรทอง ยกเว้นในโรคมะเร็งที่เรียกว่า จีส (GIST, Gastrointestinal stromal tumor) ที่มีกองทุนจากทางรัฐบาล โดยจะพิจารณาผู้ป่วยเป็นรายๆไปตามคำร้องขอการรักษาของแพทย์โรคมะเร็ง

ผลขางเคียง/ผลแทรกซ้อนของยากลุ่มนี้ ไม่ค่อยมีคนพูดถึง และหลายคนคิดว่า ยากลุ่มนี้ไม่มีผลข้างเคียง เพราะไม่ใช่ยาที่มีคุณสมบัติฆ่าเซลล์ แต่มีคุณสมบัติหยุดการเจริญเติบโตของเซลล์ วันนี้จึงจะเล่าให้ฟังถึง ผลข้างเคียงของยาในกลุ่มนี้คะ

ผลข้างเคียงที่อาจพบได้จากยารักษาตรงเป้า ได้แก่

  • ผลต่อผิวหนัง อาจทำให้ ผิวแห้ง ขึ้นผื่น คัน ลอก เจ็บถึงเจ็บมาก แดงคล้ายการอักเสบ แตกเป็นแผล โดยเฉพาะ ฝ่ามือ ฝ่าเท้า และที่ขอบรอบๆเล็บ ที่เรียกว่า hand-foot syndrome
    • ยาบางชนิดอาจทำให้เกิดลักษณะคล้ายสิวขึ้นได้ทั่วตัวรวมทั้งหนังศีรษะ และใบหน้า และสิวเหล่านี้ อาจติดเชื้อได้
    • บางครั้ง อาจมีผลต่อผิวหนังรอบๆตา หรือ หนังตาได้ ซึ่งเมื่อเกิดขึ้นควรรีบพบแพทย์ที่ให้การรักษาโรคมะเร็ง
    • ยาบางชนิดอาจทำให้ผมบาง เปราะ แห้ง ร่วงง่าย และอาจเปลี่ยนสีเป็นสีอ่อน หรือขาว แต่บางรายผมอาจดำขึ้นได้ บางครั้งอาจส่งผลทำนองเดียวกันนี้ต่อขนตาด้วย
  • การดูแลผิวหนัง เช่นเดียวกับการดูแลผิวหนังในผู้ป่วยที่มีโรคภูมิแพ้ของผิวหนัง คือ ต้องรักษาผิวหนังให้สะอาดและชุ่มชื้นเสมอ ด้วยการอาบน้ำในอุณหภูมิปกติ หรือพออุ่น ใช้สบู่และแชมพูของเด็กอ่อนชนิดไม่ใส่น้ำหอม และใช้โลชันชนิดที่ใช้กับผิวหนังที่แพ้ง่าย (allergy free lotion) สม่ำเสมอ อย่างน้อยวันละ 2 ครั้งหลังอาบน้ำ และไม่ใช้เครื่องสำอาง และน้ำหอม

    เสื้อผ้า เครื่องนุ่งห่ม ต้องเลือกชนิดเป็นผ้าฝ้าย100% ซักด้วยน้ำยาซักผ้าเด็กอ่อน ไม่ควรใช้น้ำยาปรับผ้านุ่มชนิดที่ก่ออาการแพ้ได้

    เลือกรองเท้า ที่อ่อนนุ่ม เลือกถุงเท้าที่เป็นผ้าฝ้าย

    แจ้งอาการต่างๆต่อ แพทย์ พยาบาลที่ดูแลรักษา และปฏิบัติตามคำแนะนำของแพทย์ พยาบาล เสมอ

  • ผลต่อความดันโลหิต ยาในกลุ่มนี้บางชนิด อาจส่งผลให้ความดันโลหิตสูงขึ้น ซึ่งแพทย์ผู้รักษาอาจให้ยาลดความดันโลหิต หรือ อาจต้องหยุดยานี้ หรือเปลี่ยนยานี้
    • อาจส่งผลให้หลอดเลือดมีปัญหาในการเจริญเติบโต จึงส่งผลให้เลือด ออกได้ง่าย โดยเฉพาะหลอดเลือดในระบบทางเดินอาหาร
    • อาจส่งผลให้เนื้อเยื่อต่างๆมีปัญหาในการเจริญเติบโต ส่งผลให้เกิดแผลได้ง่าย ซึ่งถ้ามีแผล แผลจะหายยาก และถ้ามีแผลในทางเดินอาหาร อาจทำให้ลำไส้ทะลุได้
    • ยานี้บางชนิด อาจทำให้เกิดพังผืดในปอด จึงส่งผลให้มีอาการทางการหายใจ เช่น เหนื่อย หอบ หายใจลำบาก และ/หรือไอเรื้อรัง
    • ยาบางชนิด อาจทำให้มีท้องเสียได้ การดูแลเช่นเดียวกับการดูแลในท้องเสียจากสาเหตุต่างๆ
    • ผลข้างเคียงอื่นๆที่อาจพบได้แต่ไม่บ่อยนัก เช่น ท้องผูก อ่อนเพลีย คลื่นไส้ อาเจียน มีแผลหรือเจ็บในช่องปาก เหนื่อยง่าย มีผลกระทบต่อตับ (ตับอักเสบ) และอาจมีเม็ดเลือดขาวต่ำ ซึ่งจะส่งผลให้ติดเชื้อโรคต่างๆได้ง่ายขึ้น

อนึ่ง ผลข้างเคียงต่างๆจากยารักษาตรงเป้า จะขึ้นกับชนิด และขนาดของยาที่ใช้ ซึ่งผลข้างเคียงส่วนใหญ่เป็นผลข้างเคียงในระยะสั้น และผลข้างเคียง/อาการผิดปกติต่างๆจะดีขึ้นภายหลังหยุดยาได้ประมาณ 1-2 สัปดาห์ขึ้นไป อย่างไรก็ตามเนื่องจากเป็นยาที่เพิ่งมีใช้ จึงยังไม่ทราบผลข้างเคียงในระยะยาวของยากลุ่มนี้ ต้องรอผลจากการรายงานและการศึกษาต่อไป

สรุป ยารักษาตรงเป้า มีผลข้างเคียงแทรกซ้อนได้ ซึ่งความรุนแรงของผลข้างเคียงในระยะสั้นขึ้นกับชนิดและขนาดของยา แต่ผลข้างเคียงในระยะยาว ยังไม่ทราบ ต้องรอผลการศึกษาต่อไป