ขากระตุกขณะหลับ (Periodic limb movement disorder)

  • โดย ศ.นพ.สมศักดิ์ เทียมเก่า
  • 1 สิงหาคม 2560
  • Tweet
สารบัญ บทความที่เกี่ยวข้อง

บทนำ

หลายต่อหลายคนคงเคยมีอาการขากระตุกขณะนอนหลับ จนนอนไม่ค่อยหลับ พอตื่นขึ้นมาก็ไม่มีอาการผิดปกติ แต่ง่วงนอน ไปพบแพทย์ก็ตรวจไม่พบความผิดปกติ เรารู้สึกกังวลใจว่า เราจะเป็นอะไรแน่ๆ วันนี้มาติดตามบทความเรื่องนี้ดูครับ “ภาวะขากระตุกขณะหลับ หรือ โรคขากระตุกขณะหลับ หรือ อาการขากระตุกขณะหลับ (Periodic limb movement disorder ย่อว่า PLMD)” ซึ่งน่าจะทำให้เรากระจ่างนอนหลับฝันดีแน่นอนครับ

ภาวะขากระตุกขณะหลับคืออะไร?

ขากระตุกขณะหลับ

ภาวะ/อาการขากระตุกขณะหลับ คือ อาการผิดปกติที่เกิดขึ้นเฉพาะขณะนอนหลับเท่านั้น ไม่มีอาการขณะตื่นเลย โดยอาการที่เกิดขึ้นนั้นจะมีอาการกระตุกของขาเฉพาะขณะนอน อาการกระตุกนั้นบางครั้งรบกวนการนอน ทำให้นอนไม่หลับ ง่วงนอนกลางวัน อาการกระตุกของขานั้นเกิดกับขา 1 ข้างหรือ 2 ข้างก็ได้ โดยมีลักษณะเฉพาะ คือ งอเข่า กระดกข้อเท้า และนิ้วหัวแม่เท้าขึ้น บางครั้งคนที่นอนด้วยกับผู้มีอาการ จะเป็นผู้บอกว่าผู้ที่มีอาการนั้น มีการกระตุกของขาที่ไปรบกวนการนอนของคนที่นอนด้วยได้ ซึ่งการกระตุกมักเกิดซ้ำๆ(รวมเวลาแล้วประมาณ 2-3นาที หรือเป็นหายๆเป็นชั่วโมง หรือหลายชั่วโมง) โดยแต่ละครั้งของการกระตุกจะใช้เวลาอยู่ประมาณ 20-40 วินาที

ภาวะขากระตุกขณะหลับพบบ่อยหรือไม่?

ภาวะขากระตุกขณะหลับ พบได้ในทั้ง 2 เพศ โดยพบในเพศหญิงบ่อยกว่าเพศชาย และพบได้ในทุกอายุ แต่มักพบในผู้ใหญ่ โดยพบในประชากรผู้ใหญ่ทั่วไปได้ประมาณ ร้อยละ 4-11(4-11%)

ใครมีโอกาส/ปัจจัยเสี่ยงเกิดภาวะขากระตุกขณะหลับ?

ผู้มีโอกาส/ปัจจัยเสี่ยงเกิดภาวะขากระตุกขณะหลับได้แก่

  • ผู้ที่มีโรคทางด้านการนอน เช่น ภาวะหยุดหายใจขณะนอนหลับ(นอนหลับแล้วหยุดหายใจ)
  • ผู้ที่ใช้ยานอนหลับเป็นประจำ
  • ผู้ใช้ ยาทางจิตเวช ยากลุ่มโดปามีน(Dopamine)
  • ผู้ที่มีภาวะเลือดจาง
  • ผู้ป่วย โรคเบาหวาน โรคไตเสื่อม/โรคไตเรื้อรัง หรือ โรคไขสันหลัง

ภาวะขากระตุกขณะหลับเกิดได้อย่างไร?

ภาวะขากระตุกขณะหลับ เกิดขึ้นจากกลไกใด แพทย์ยังไม่ทราบอย่างแน่ชัด แต่สันนิษฐานว่า น่าจะเกิดจากความผิดปกติของสมองที่มีภาวะไวเกินต่อสิ่งเร้า มากเกินไป จนทำให้ระดับสารสื่อประสาทที่ชื่อโดปามีน(Dopamine)ลดต่ำลง จึงก่อให้เกิดการเคลื่อนไหวผิดปกติดังกล่าว

ภาวะขากระตุกขณะหลับมีอาการคล้ายกับภาวะผิดปกติอะไรบ้าง?

ภาวะ/โรคที่มีอาการคล้ายกับภาวะขากระตุกขณะนอนหลับ คือ

  • ภาวะขาอยู่ไม่สุข
  • ภาวะกล้ามเนื้อกระตุกขณะหลับที่ไม่รุนแรง
  • ภาวะชักขณะหลับ(Nocturnal seizure)
  • การเคลื่อนไหวผิดปกติโคเรีย(Chorea)

แพทย์ให้การวินิจฉัยภาวะขากระตุกขณะหลับได้อย่างไร?

แพทย์วินิจฉัยภาวะขากระตุกขณะนอนหลับได้จาก การพิจารณาข้อมูลประวัติทางการแพทย์ที่รวมถึงอาการ และอาการแสดงของผู้ป่วย การตรวจร่างกายทั่วไป และการตรวจร่างกานทางระบบประสาท เป็นหลัก แต่ในบางกรณีที่อาการผู้ป่วยไม่แน่ชัด แพทย์จะพิจารณาจากผลการตรวจสืบค้นเพิ่มเติม เช่น การตรวจขณะนอนหลับที่เรียกว่า Sleep test, การตรวจเลือดเพื่อหาภาวะผิดปกติที่เป็นปัจจัยเสี่ยงให้เกิดอาการ เช่น ไตเสื่อม/โรคไตเรื้อรัง โลหิตจาง ทั้งนี้ โดยทั่วไป ไม่จำเป็นต้องตรวจ เอกซเรย์คอมพิวเตอร์สมอง หรือตรวจเอ็ม อาร์ ไอสมอง

ภาวะขากระตุกขณะหลับสามารถติดต่อได้หรือไม่?

ภาวะขากระตุกขณะหลับไม่ใช่โรคติดต่อ และไม่ใช่โรคที่ถ่ายทอดทางพันธุกรรม

ควรไปพบแพทย์เมื่อไหร่?

ควรไปพบแพทย์/ไปโรงพยาบาล เมื่อ

  • ผู้มีอาการมีความกังวลใจต่ออาการที่เกิดขึ้นว่าเป็นอะไร
  • อาการรุนแรงจนรบกวนการนอน ง่วงนอนกลางวันมาก ไม่มีสมาธิ และ/หรือซึมเศร้า

แพทย์ให้การรักษาภาวะชากระตุกขณะหลับอย่างไร?

การรักษาภาวะขากระตุกขณะหลับ คือ

1. การรักษาควบคุมอาการด้วยยา: ซึ่งยาที่ใช้ได้ผล คือ ยากลุ่มโดปามีน(Dopamine) ยากันชัก ยากาบาเพ็นติน(Gabapentin) ยาพลีกาบาลิน (Pregabalin) ยานอนหลับ ยาโคลนาซีแพม(Clonazepam) ยาคลายกล้ามเนื้อ

2. การออกกำลังกายสม่ำเสมอ

3. การรักษาควบคุมโรคร่วม/โรคประจำตัวต่างๆ/โรคที่เป็นปัจจัยเสี่ยงต่อการเกิดภาวะนี้ ที่ได้กล่าวในหัวข้อ”ปัจจัยเสี่ยงฯ”

ภาวะขากระตุกขณะหลับมีภาวะแทรกซ้อนหรือไม่?

ภาวะ/อาการแทรกซ้อน(ผลข้างเคียง)ที่อาจพบจากภาวะขากระตุกขณะหลับ คือ การง่วงนอนกลางวัน การไม่มีสมาธิ และภาวะซึมเศร้า

ควรดูแลตนเองอย่างไรเมื่อมีภาวะขากระตุกขณะหลับ?

การดูแลตนเองเมื่อมีภาวะขากระตุกขณะหลับ ได้แก่

  • ควรทานยาที่แพทย์สั่งสม่ำเสมอ ไม่ขาดยา
  • รักษา ควบคุมโรคต่างๆที่เป็นปัจจัยเสี่ยงเกิดภาวะนี้ให้ได้เป็นอย่างดี
  • ออกกำลังกายสม่ำเสมอ
  • งดดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์
  • พบแพทย์/มาโรงพยาบาลตามแพทย์นัด

คนในครอบครัวควรปฏิบัติอย่างไร?

คนในครอบครัวของผู้ป่วยที่มีภาวะขากระตุกขณะหลับ ต้องคอยสอบถามเรื่องการทานยาของผู้ป่วยเพื่อช่วยเตือนให้ผู้ป่วยไม่ขาดยา สนับสนุนให้ผู้ป่วยออกกำลังกายเป็นประจำ และคอยสังเกตอาการผู้ป่วยที่เกิดขึ้นขณะนอนหลับ ถ้ายังมีอาการ ก็ควรบันทึกภาพไว้ เพื่อนำมาให้แพทย์ดูเมื่อมาพบแพทย์/มาโรงพยาบาล

ควรมาพบแพทย์ก่อนนัดเมื่อใด?

ผู้ป่วยภาวะขากระตุกขณะหลับ ควรมาพบแพทย์/มาโรงพยาบาลก่อนนัดเมื่อ

  • อาการขากระตุกขณะหลับรุนแรงมากขึ้น
  • มีผลข้างเคียงจากจากยาที่แพทย์สั่ง จนกระทบต่อการใช้ชีวิตประจำวัน เช่น คลื่นไส้มาก ท้องเสียมาก วิงเวียนศีรษะมาก
  • มีอาการสงสัยแพ้ยาที่แพทย์สั่ง
  • เมื่อกังวลในอาการ

ภาวะขากระตุกขณะหลับป้องกันได้หรือไม่?

ผกรณีมีภาวะ/ปัจจัยเสี่ยง ดังได้กล่าวในหัวข้อ”ปัจจัยเสี่ยงฯ” เช่น โลหิตจาง ไตเสื่อม/โรคไตเรื้อรัง ก็ต้องควบคุมรักษาโรค/ภาวะเสี่ยงเหล่านั้นให้ดี และควรต้องออกกำลังกายสม่ำเสมอ รวมถึง การไม่ใช้ยานอนหลับ ก็จะลดโอกาสการเกิด/ป้องกันการเกิดภาวะขากระตุกขณะหลับได้

สรุป

ผมหวังว่าผู้อ่านคงมีความกระจ่างเกี่ยวกับการเคลื่อนไหวผิดปกติของขาขณะนอนหลับนะครับ