Fresh frozen plasma (FFP) คือน้ำเลือดส่วนที่นำเอาเม็ดเลือดแดง เม็ดเลือดขาวและเกล็ดเลือดออกหมดแล้ว จึงเหลือแต่น้ำเลือดที่มีสีเหลืองอ่อนที่เรียก FFP ซึ่งมีสารที่ช่วยให้เลือดแข็งตัวทุกชนิด จึงใช้ในการรักษาภาวะเลือดออกที่เกิดจากการขาดปัจจัยการแข็งตัวของเลือดได้ทุกชนิด

Hemophilia A ขาดปัจจัยการแข็งตัวของเลือดที่เรียก Factor 8 ส่วน hemophilia B ขาดปัจจัยการแข็งตัวของเลือดที่เรียก Factor 9 จึงรักษาด้วย FFP ได้ทั้งสองโรค
Cryoprecipitate เกิดจากกระบวนการที่ทำให้ FFP ตกตะกอนและแยกส่วนตะกอนออกมา ตะกอนนั้นคือ cryoprecipitate ซึ่งมีส่วนประกอบคือ Factor 1, Factor 8 และ Factor 13 ดังนั้นจึง.ใช้ cryoprecipitate รักษา Hemophilia A ได้แต่ไม่สามารถใช้รักษา Hemophilia B

การให้ cryoprecipitate รักษา hemophilia A ทำให้ลดปริมาตรการใช้ FFP ซึ่งภาวะเลือดออกบางที่เช่นเลือดออกในสมองหรือการผ่าตัดใหญ่ต้องใช้ปริมาณปัจจัยที่ช่วยให้เลือดแข็งตัวจำนวนมากอาจทำให้ร่างกายได้รับสารน้ำมากเกินไป อีกประการหนึ่งการแยกสารที่จำเป็นต่างๆออกมาจากเลือดที่บริจาค เพื่อให้กับผู้ป่วยตามความจำเป็นในส่วนที่ขาด ทำให้มีการใช้ส่วนประกอบของเลือดอย่างคุ้มค่า
ในปัจจุบันมีการรักษา hemophilia A และ hemophilia B จากผลิตภัณฑ์ที่ทำสำเร็จรูปพร้อมใช้ แต่ราคาแพงมากกว่า การใช้ FFP, age plasma หรือ cryoprecipitate
มีการนำ fresh frozen plasma มาทำให้แห้ง เรียกว่า fresh dried plasma เพื่อสะดวกในการขนส่งไปในที่ไม่มี FFP ในกรณีที่ต้องให้ผู้ป่วย hemophilia เก็บไว้ให้เองที่บ้านเมื่อมีเลือดออกเล็กน้อยก่อนมาพบแพทย์

โดยสรุป
Hemophilia A ใช้ได้ทั้ง FFP, fresh dried plasma, cryoprecipitate และผลิตภัณฑ์ที่ทำสำเร็จรูปพร้อมใช้คือ factor 8 concentrate
ส่วน Hemophilia B ใช้ได้ทั้ง FFP, fresh dried plasma, aged plasma และผลิตภัณฑ์ที่ทำสำเร็จรูปพร้อมใช้คือ factor 9 concentrate
ส่วนจะให้ปริมาณเท่าใด ให้อย่างไร นานเท่าใด ขึ้นกับความรุนแรงของอาการเลือดออกมากน้อยต่างกัน มีบาดแผลเปิดหรือไม่ และอายุครึ่งเวลา (half life) ของปัจจัยการแข็งตัวของเลือดรวมทั้งการมีแอนติบอดีหรือมีการทำลายปัจจัยการแข็งตัวของเลือดหรือไม่
หวังว่าคำตอบคงทำให้คุณเข้าใจกระจ่างขึ้นนะคะ

ศ.พญ. อรุณี เจตศรีสุภาพ