เรียน คุณ Carrey,

ก่อนตอบคำถามของคุณ ขออนุญาตทำความเข้าใจกับข้อมูลของคุณ คือ

- มีอาการท้องเสียเฉพาะตอนเย็นจนถึงก่อนเวลารับประทานยา เหมือนกันทั้ง 2 วัน หรือ เริ่มต้นท้องเสียตั้งแต่คืนก่อนจนถึงอีกวันหนึ่ง เนื่องจากวิธีการแก้ไขปัญหาจะไม่เหมือนกันครับ

- แผงแรกมีอาการท้องเสีย เป็นตลอดทั้งแผงหรือว่าเป็นเฉพาะช่วงเวลา ไม่ทราบว่าได้ปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกร เพื่อหาสาเหตุก่อนหรือไม่ เนื่องจากบางรายหลังรับประทานยาคุมฯบางประเภทอาจมีอาการไม่พึงประสงค์ต่อระบบทางเดินอาหาร เช่น คลื่นไส้ อาเจียน ท้องอืด ปวดแน่นท้อง หรือท้องเสียได้

หากมีสาเหตุอาจเกิดจากยา อาจต้องปรับเปลี่ยนยาคุมฯ เพื่อเลือกประเภทที่เหมาะสมต่อไป หรือหากเกิดจากความผิดปกติของร่างกาย และเป็นเฉพาะช่วงเวลา อาจต้องมีการปรับเปลี่ยนมื้อรับประทานยา เพื่อให้ยาคุมฯได้ประสิทธิภาพดีต่อไป หมั่นสังเกตว่าอาการท้องเสียเกิดในช่วงใด หลังรับประทานอาหารหรือยา หรือผลิตภัณฑ์เสริมอาหารใด ๆร่วมด้วยหรือไม่ เพื่อหาสาเหตุที่แท้จริงต่อไป

กลับมาที่คำถามของคุณ

1. ยาคุมกำเนิดเป็นการออกฤทธิ์เฉพาะเม็ดต่อเม็ด แผงต่อแผง กลไกคือต้องรับประทานยาแผงแรกภายในวันแรกที่มีประจำเดือน เพื่อให้ตัวยาออกฤทธิ์ยับยั้งไม่ให้มีไข่ตกได้ตั้งแต่รับประทานยาเม็ดแรกครบ 24 ชั่วโมง ส่วนแผงต่อไปหากเป็นชนิด 21 เม็ด ก็ให้เว้นยา 7 วันก่อนเริ่มต้นรับประทานยาแผงต่อไป หรือเป็นชนิด 28 เม็ด ก็ให้รับประทานยาเม็ดแป้ง/วิตามิน ที่มีอยู่ 7 เม็ดจนหมดแผง ก่อนเริ่มต้นรับประทานยาแผงต่อไป ในช่วง 7 วันท้ายของแผง จะเป็นช่วงที่ไม่มีไข่ตก และเยื่อบุโพรงมดลูกเริ่มฉีกขาดหลุดลอกออกมาเป็นเลือดประจำเดือน

ดังนั้นหากคุณไม่ได้รับประทานยาในช่วงที่มีอาการท้องเสียช่วงเย็นถึงเวลาที่ต้องรับประทานยา แต่มารับประทานมื้อเช้าแทน (ที่อาการท้องเสียดีขึ้นแล้ว) ตัวยาก็ยังคงสามารถดูดซึมและออกฤทธิ์ได้เช่นเดิม แต่หากคุณมีอาการท้องเสียตลอด 2 วัน และมีการรับประทานยาเข้าไป ร่างกายอาจขับยาออกมาก่อนที่จะถูกดูดซึม เมื่ออาการท้องเสียดีขึ้นแล้ว ควรรับประทานยาเหมือนกับการลืมรับประทานยา คือให้รับประทานยาเสริม 1 เม็ด ช่วงเช้าวันที่ 3 (ท้องเสีย 2 วัน) และกลางคืน 1 เม็ด เช้าวันที่ 4 อีก 1 เม็ด และกลางคืน 1 เม็ด และช่วง 7 วันหลังจากที่มีอาการท้องเสีย หากจำเป็นต้องมีเพศสัมพันธ์ ควรใช้การสวมถุงยางอนามัยร่วมด้วย เพื่อเพิ่มความมั่นใจในการคุมกำเนิด

2. ตอบคำถามในข้อ 1 แล้วนะครับ คือไม่จำเป็นต้องหยุดรับประทานยาครับ ใช้การสวมถุงยางอนามัยเสริมแทน หรือหากตัวยาคุมฯใกล้หมดแล้ว และไม่มีเพศสัมพันธ์ในช่วงดังกล่าว อาจหยุดรับประทานยา และรอจนกว่าประจำเดือนจะมา จึงค่อยเริ่มต้นรับประทานยาคุมกำเนิดแผงต่อไป

3. ตอบคำถามในข้อ 1 แล้วครับ คือตัวยาออกฤทธิ์ยับยั้งไม่ให้มีไข่ตกได้ตั้งแต่รับประทานยาครบ 24 ชั่วโมง ยาคุมกำเนิดจะยังคงมีประสิทธิภาพเหมือนปกติครับ ส่วนยาคุมแผงแรกนั้นหมดฤทธิ์ไปตั้งแต่มีประจำเดือนเดือนแรกไปแล้วครับ

ขอแนะนำเพิ่มเติม หากมีข้อสงสัยเร่งด่วนเกี่ยวกับการใช้ยา สามารถปรึกษาเภสัชกรร้านยาใกล้บ้านได้ทันที ไม่ควรรอคำตอบจากทางหน้าเว็บ เนื่องจากอาจช้าไม่ทันการ เสี่ยงต่อการตั้งครรภ์หรอืเป็นอันตรายถึงแก่ชีวิตได้

เภสัชกรประดิษฐ์ งามศิริผล

แนะนำบทความดี ๆจากกองบรรณาธิการของเราที่ ยาเม็ดคุมกำเนิด (Birth control pill) แพทย์หญิง กีรติ ลีละพงศ์วัฒนา สูตินรีแพทย์