เรียน คุณ ***

ก่อนอื่น ขออภัยที่ตอบกลับล่าช้านะครับ เนื่องจากคอมพิวเตอร์ขัดข้องครับ

กลับมาที่คำถามของคุณ ยาคุมกำเนิดฉุกเฉิน ชื่อย่อมบอกแล้วนะครับ ว่าใช้ต่อเมื่อกรณีฉุกเฉินเท่านั้น ห้ามใช้แทนการคุมกำเนิดปกติ เนื่องจากมีข้อควรระวังหลายข้อ ขออนุญาตให้ข้อมูลเกี่ยวกับตัวยานี้ก่อนนะครับ

• ยาคุมกำเนิดฉุกเฉิน ทางการแพทย์ใช้ต่อเมื่อไม่สามารถวางแผนการคุมกำเนิดได้ตามปกติเท่านั้น เช่น เมื่อถูกข่มขืน หรือเกิดข้อผิดพลาดจากการใช้ถุงยางอนามัยไม่ถูกต้อง (การซื้อหามา ขนาดไม่ถูกต้อง ไม่เหมาะสม - เล็กหรือใหญ่เกินไป / การเก็บรักษา - เก็บในที่ร้อน หรือถูกกดทับเป็นเวลานาน / การเปิดซอง โดยการใช้ของมีคม เช่น ฟัน, มีด หรือกรรไกร / การสวม ไม่ได้บีบกระเปาะส่วนปลาย เพื่อป้องกันการเก็บกักอากาศ / การใช้สารหล่อลื่น ไม่มีการใช้ หรือไม่ได้ใช้สารหล่อลื่นที่เป็นสูตรน้ำหรือชนิดที่เข้ากันได้กับการใช้ถุงยางอนามัย / การถอด ไม่ได้ถอดออก ก่อนองคชาติอ่อนตัวลง)
• ไม่ควรใช้ยานี้แทนการคุมกำเนิดปกติ เนื่องจากมีอัตราความล้มเหลวค่อนข้างสูง คือ 8-15 เปอร์เซ็นต์ (เทียบกับยาคุมกำเนิดรายเดือนที่ น้อยกว่า 0.1 เปอร์เซ็นต์)
• และมีตัวยาปริมาณค่อนข้างสูง คือ 1,500 ไมโครกรัม (เทียบกับยาคุมกำเนิดรายเดือนที่อยู่ที่ 50-75 ไมโครกรัม)
  ประกอบด้วย ตัวยา levonorgestrel 0.75 MG (750 ไมโครกรัม) จำนวน 2 เม็ดต่อ 1 กล่อง หรือในรุ่นใหม่จะเป็นชนิด 1.5 MG หรือ 1,500 ไมโครกรัมเม็ดเดียว
• กลไกการออกฤทธิ์ของยา หลัก ๆ มี 3 ส่วน คือ

1. ทำให้มูกที่ปากมดลูกข้นเหนียวมากขึ้น เพื่อลดโอกาสที่ตัวอสุจิจะเดินทางไปพบกับไข่
2. ทำให้ท่อนำไข่มีการบีบตัวช้าหรือน้อยลง ลดโอกาสที่ไข่จะเดินทางมาพบกับตัวอสุจิ
3. ทำให้เยื่อบุโพรงมดลูกบางลง ลดโอกาสที่ตัวอ่อนจะมาฝังตัวและเติบโตเป็นทารก (หากมีการผสมกันของไข่กับตัวอสุจิ)

• ข้อห้ามใช้ - ผู้ป่วยโรคตับหรือถุงน้ำดีอุดตัน
• ข้อควรระวัง - ไม่ควรใช้ยานี้เกินกว่า 2 กล่องต่อเดือน เนื่องจากเพิ่มความเสี่ยงในการเกิดการตั้งครรภ์นอกมดลูก
• อาการไม่พึงประสงค์จากการใช้ยา - ปวดศีรษะ เวียนศีรษะ มึน งง คัดตึงเต้านม คลื่นไส้ อาเจียน แน่นท้อง ท้องอืด เลือดประจำเดือนผิดปกติ (มามากหรือน้อย หรือ ไม่มาตามกำหนด)
• วิธีการรับประทานยาที่ถูกต้อง ควรรับประทานยาหลังจากมีเพศสัมพันธ์ไม่เกิน 48 ชั่วโมง มี 2 แบบคือ

รับประทานยา levonorgestrel 0.75 MG เม็ดแรกทันที หลังจากมีเพศสัมพันธ์ จากนั้นอีก 12 ชั่วโมง ให้รับประทานยาเม็ดที่สอง

ข้อดี - อาการไม่พึงประสงค์จากการใช้ยาด้านคลื่นไส้ อาเจียน น้อยกว่าวิธีที่ 2 และหากมีเพศสัมพันธ์ซ้ำอีกก่อนเวลารับประทานยาเม็ดที่สอง ก็ไม่จำเป็นต้องรับประทานยาเพิ่มเติม

ข้อเสีย - มักลืมรับประทานยาเม็ดที่สอง หรือรับประทานยาเร็ว/ช้ากว่าเวลา 12 ชั่วโมง เพิ่มความเสี่ยงในการตั้งครรภ์2. รับประทานยาพร้อมกัน 2 เม็ด หลังจากมีเพศสัมพันธ์ทันที หรือช้าสุดไม่เกิน 48 ชั่วโมง

ข้อดี - ไม่ต้องกังวลเรื่องการรับประทานยาล่าช้า หรือลืมรับประทานยาเม็ดที่สอง นอกจากนี้ระดับยาในเลือดจะสูงขึ้นเร็วกว่าวิธีแรก

ข้อเสีย - อาการไม่พึงประสงค์ด้านเวียนศีรษะ คลื่นไส้ อาเจียน สูงกว่าวิธีแรก และหากมีเพศสัมพันธ์เพิ่มเติมอีกหลังจากรับประทานยาไปแล้ว ต้องใช้วิธีการคุมกำเนิดโดยการสวมถุงยางอนามัยแทน

กลับมาที่คำถามของคุณ

• ตอบได้ยากนะครับ เนื่องจากตัวยาทุกตัวมีโอกาสก่อให้เกิดอาการไม่พึงประสงค์จากการใช้ยาได้เกือบทุกตัว แม้กระทั่งพาราเซตามอลที่เป็นยาสามัญประจำบ้าน
• ดังนั้นควรลดการใช้ยาโดยไม่มีความจำเป็น จะช่วยลดความเสี่ยงในการเกิดอันตรายจากการใช้ยาได้
• ไม่ควรใช้ยานี้เกินกว่า 2 กล่อง (ชุด) ต่อเดือน เพื่อลดความเสี่ยงในการเกิดการตั้งครรภ์นอกมดลูก จนเสี่ยงต่อการเสียชีวิตจากการตกเลือดในช่องท้อง
• ส่วนภาวะอ้วนนั้นพบได้น้อยนะครับ ส่วนใหญ่จะเกิดจากภาวะบวมน้ำ แต่เมื่อหยุดยา อาการดังกล่าวจะค่อย ๆหายไปเอง

• ขอแนะนำเพิ่มเติม หากคุณยังไม่ได้แต่งงาน มีเพศสัมพันธ์เป็นครั้งคราว การสวมถุงยางอนามัย น่าจะเป็นทางเลือกที่สะดวกและเหมาะสมที่สุด เพราะนอกจากช่วยคุมกำเนิดแล้ว ยังช่วยป้องกันโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ได้อีกด้วย เช่น หนองใน ซิฟิลิส แผลริมอ่อน พยาธิในช่องคลอด ไวรัสตับอักเสบชนิด บี/ซี เริม หูดหงอนไก่ ไวรัส HPV ที่เป็นสาเหตุกระตุ้นให้เกิดมะเร็งปากมดลูกในเพศหญิง (มะเร็งองคชาติในเพศชาย) หรือหากโชคร้ายสุด คือไวรัส HIV ที่เป็นสาเหตุของโรคเอดส์ ที่ปัจจุบันยังไม่มียารักษาให้หายขาด
• หรือหากแต่งงานแล้ว ยังไม่พร้อมที่จะมีบุตร แนะนำให้ปรึกษาแพทย์ เพื่อร่วมกันพิจารณาเลือกวิธีการคุมกำเนิดที่ถูกต้องและเหมาะสมกับคุณต่อไป
• หากมีข้อสงสัยเร่งด่วนเกี่ยวกับการใช้ยา/ผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร สามารถสอบถามทันทีได้จากแพทย์หรือเภสัชกรร้านยาใกล้บ้าน ไม่ควรรอคำตอบจากทางหน้าเว็บ เนื่องจากอาจช้าเกินไป ไม่ทันการ เสี่ยงต่อการเกิดอันตรายจากปฏิกิริยาระหว่างยา "ยาตีกัน" จนเกิดอันตรายต่อสุขภาพได้

เภสัชกรประดิษฐ์ งามศิริผล

แนะนำบทความดี ๆจากกองบรรณาธิการของเราที่

• การคุมกำเนิด (Contraception)
• แพทย์หญิง กีรติ ลีละพงศ์วัฒนา
• สูตินรีแพทย์
• ยาเม็ดคุมกำเนิด (Birth control pill)
• แพทย์หญิง กีรติ ลีละพงศ์วัฒนา
• สูตินรีแพทย์
• ถุงยางอนามัยชาย (Male Condom)
• นพ.วิชัย ชวาลไพบูลย์
• สูตินรีแพทย์