เรียน คุณ 24f9d,

ก่อนตอบคำถามของคุณ ขอให้ข้อมูลว่าไม่ควรใช้ยาคุมกำเนิดฉุกเฉินแทนการคุมกำเนิดปกติ เนื่องจากมีอัตราเสี่ยงในการตั้งครรภ์ค่อนข้างสูง คือ 8-15 เปอร์เซ็นต์ (เทียบกับยาคุมกำเนิดปกติ คือ น้อยกว่า 1 เปอร์เซ็นต์) และมีปริมาณฮอร์โมนค่่อนข้างสูง คือ 1500 ไมโครกรัม (เทียบกับยาคุมกำเนิดปกติ 50-75 ไมโครกรัม)

ในทางการแพทย์จะนำมาใช้เมื่อไม่สามารถวางแผนการคุมกำเนิดได้ตามปกติเท่านั้น เช่น เมื่อถูกข่มขืน หรือถุงยางอนามัยฉีกขาด รัี่วซึม (จากการใช้งานไม่ถูกต้อง ทั้งการเก็บรักษา การสวมใส่ การใช้น้ำยาหล่อลื่น หรือการถอดออก)

กลไกการออกฤทธิ์ หลัก ๆมี 3 ประการคืือ

• 1. ทำให้มูกที่ปากมดลูกข้นเหนียว เพื่อลดโอกาสที่ตัวอสุจิจะผ่านเข้าไปพบกับไข่
• 2. ทำให้ท่อนำไข่บีบตัวน้อยลง หรือช้าลง เพื่อลดโอกาสที่ไข่จะมาพบกับตัวอสุจิ
• 3. ทำให้เยื่อบุโพรงมดลูกบางลง เพื่อลดโอกาสที่ตัวอ่อนจะมาฝังตัวและเจริญต่อไปได้ (หากมีการผสมของไข่กับตัวอสุจิ)

วิธีการรับประทานยาที่ถูกต้อง มี 2 แบบ คือ

• 1. รับประทานยาเม็ดแรกหลังจากมีเพศสัมพันธ์ไม่เกิน 48 ชั่วโมง จากนั้นรับประทานยาเม็ดที่สอง หลังจากรับประทานยาเม็ดแรกครบ 12 ชั่วโมง
• ข้อดี คือ อากาไม่พึงประสงค์ด้านคลื่นไส้ อาเจียน จะน้อยกว่าวิธีที่สอง และหากมีเพศสัมพันธ์ซ้ำอีกก่อนถึงเวลารับประทานยาเม็ดที่สอง ก็ไม่จำเป็นต้องรับประทานยาเพิ่มอีก
• ข้อเสีย คือ มักลืมรับประทานยาเม็ดที่สอง หรือรับประทานยาเร็ว หรือล่าช้ากว่า 12 ชั่วโมง ทำให้เสี่ยงต่อการตั้งครรภ์ได้
• 2. รับประทานยาพร้อมกัน 2 เม็ดทันที หลังจากมีเพศสัมพันธ์ไม่เกิน 48 ชั่วโมง
• ข้อดี คือ ระดับยาสูงขึ้นทันที ไม่ต้องกังวลเรื่องการลืมรับประทานยาเม็ดที่สอง หรือรับประทานยาคลาดเคลื่อนจากเวลาที่ควรเป็น
• ข้อเสีย คือ อาการคลื่นไส้ อาเจียน เวียนศีรษะ มักสูงกว่าวิธีแรก

อาการไม่พึงประสงค์จากการใข้ยา คือ เวียนศีรษะ มึนศีรษะ คัดตึงเต้านม คลื่นไส้ อาเจียน แน่นท้อง ท้องอืด ประจำเดือนมาล่าช้ากว่าปกติ หรือมีเลือดออกกะปริบกะปรอยระหว่างเดือน
ข้อควรระวังพิเศษ ไม่ควรใช้ยาเกิน 2 กล่องต่อเดือน เนื่องจากเสี่ยงต่อการเสียชีวิตจากการตกเลือดภายในช่องท้อง เหตุจากการตั้งครรภ์นอกมดลูกได้

กลับมาที่คำถามของคุณ หากจะรับประทานยาคุมกำเนิด ควรรอให้ประจำเดือนมาตามปกติก่อนนะครับ โดย 10-14 วัน หลังจากรับประทานยาคุมกำเนิดฉุกเฉิน จะมีเลือดออกทางช่องคลอด จากการหลุดลอกของเยื่อบุโพรงมดลูก (ที่ไม่ใช่จากรอบประจำเดือนปกติ) ส่วนประจำเดือนก็จะมาล่าช้ากว่านั้น เมื่อมีเลือดประจำเดือนมาแล้ว จึงค่อยรับประทานยาเม็ดคุมกำเนิดแผงแรก โดยให้รับประทานยาภายในวันแรกที่มีประจำเดือน (หรือช้าสุดไม่เกินวันที่ 5 ของการมีประจำเดือน) เพื่อให้ตัวยาสามารถออกฤทธิ์ยับยั้งไม่ให้มีไข่ตกได้ตั้งแต่รับประทานยาเม็ดแรกครบ 24 ชั่วโมง
ไม่ควรรับประทานยาคุมกำเนิดฉุกเฉินพร้อมกับยาคุมกำเนิดปกติ เนื่องจากอาจเกิดปฏิกิริยาระหว่างกัน จนเกินขนาด เสี่ยงต่อการเกิดอันตรายต่อสุขภาพได้

หากมีข้อสงสัยเร่งด่วนเกี่ยวกับการใช้ยา สามารถสอบถามได้จากแพทย์หรือเภสัชกรร้านยาใกล้บ้าน "ก่อน" เริ่มต้นการใช้ยาหรือผลิตภัณฑ์เสริมอาหารอื่นใด ไม่ควรรอคำตอบจากทางหน้าเว็บ เนื่องจากอาจช้าไป ไม่ทันการ หรือได้รับข้อมูลไม่ครบถ้วน เสี่ยงต่อการตั้งครรภ์หรือเกิดอันตรายต่อสุขภาพได้
เภสัชกรประดิษฐ์ งามศิริผล

แนะนำบทความดี ๆจากกองบรรณาธิการของเราที่

• การคุมกำเนิด (Contraception)
• แพทย์หญิง กีรติ ลีละพงศ์วัฒนา
• สูตินรีแพทย์
• ยาเม็ดคุมกำเนิด (Birth control pill)
• แพทย์หญิง กีรติ ลีละพงศ์วัฒนา
• สูตินรีแพทย์
• ยาลดประสิทธิภาพยาคุมกำเนิด (Common medications that reduce efficacy of birth control medications)
• ภก. กรชัย ฉันทจิรธรรม