เป็นคำถามที่ค่อนข้างยากนะครับ เนื่องจากต้องมีการตรวจร่างกายโดยแพทย์ เพื่อประกอบการตัดสินใจที่เหมาะสม

1. มีข้อห้ามใช้ยาหรือไม่ ได้แก่ มีโรคประจำตัวเกี่ยวกับหัวใจและหลอดเลือด ปัจจัยเสี่ยงต่อการเกิดมะเร็งเต้านมหรือรังไข่ โรคตับหรือถุงน้ำดี โรคความดันโลหิตสูง โรคลมชัก เบาหวาน ผู้ที่สงสัยตั้งครรภ์ หรือปวดศีรษะไมเกรนแบบไม่สามารถควบคุมอาการได้ เส้นเลือดขอดมาก

2. ลักษณะรูปร่าง รวมถึงประวัติการมีประจำเดือน เช่น

• มีลักษณะความเป็นผู้หญิงมาก มีส่วนโค้งส่วนเว้าชัดเจน หน้าอกใหญ่ ประจำเดือนมามากหรือมาจำนวนวันมาก ขนไม่ดกมาก ผิวไม่ค่อยมัน ไม่ค่อยเป็นสิว แสดงว่ามีเอสโตรเจนมาก แพทย์มักเลือกยาคุมกำเนิดที่มีฮอร์โมนโปรเจสโตรเจนสูง
• มีลักษณะฮอร์โมนโปรเจสเตอโรนสูง รูปร่างสูงใหญ่ ไม่ค่อยมีทรวดทรง หน้าอก ประจำเดือนมาปริมาณหรือจำนวนวันน้อย ขนดก ผิวมัน เป็นสิวง่าย แพทย์มักเลือกยาคุมกำเนิดที่มีฮอร์โมนเอสโตรเจนสูง

3. ความสะดวกในการใช้ยา

- ยาเม็ดคุมกำเนิด มีชนิด 21 เม็ดและ 28 เม็ด ต้องรับประทานยาอย่างสม่ำเสมอทุกวัน (ยกเว้นชนิด 21 เม็ด ที่ต้องหยุดยา 7 วัน ก่อนเริ่มแผงใหม่)

ข้อดี ช่วยให้รอบประจำเดือนมาสม่ำเสมอ ประจำเดือนมาตามปกติ ลดอาการปวดประจำเดือน ช่วยรักษาภาวะเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ ลดอาการผิวมัน เป็นสิวง่าย
หากมีอาการไม่พึงประสงค์ สามารถหยุดยาได้ทันที
ข้อเสีย ต้องรับประทานยาสม่ำเสมอ เพื่อป้องกันการเกิดเลือดออกกะปริบกะปรอย น้ำหนักขึ้นจากภาวะบวมน้ำ หากลืมรับประทานยาโอกาสตั้งครรภ์จะสูงขึ้น เป็นฝ้าหากถูกแสงแดดแรง ๆ

- ยาฉีดคุมกำเนิด

ข้อดี สะดวก ฉีดทุก 3 เดือน ไม่ต้องกังวลเรื่องลืมรับประทานยา ประจำเดือนอาจมาน้อย หรือ ไม่มาเลย ราคาไม่สูง
ข้อเสีย อาจน้ำหนักเพิ่มจากภาวะบวมน้ำ จำเป็นต้องพบแพทย์ทุก 3 เดือน หากเกิดอาการไม่พึงประสงค์ ต้องรอจนกว่ายาจะหมดฤทธิ์ไปเอง

นอกจากนี้ยังมีอีกหลากหลายรูปแบบนะครับ ได้แก่

• แผ่นปิดผิวหนังเพื่อคุมกำเนิด 1 แผ่นใช้ได้ 1 สัปดาห์ ใช้ 3 สัปดาห์ เว้น 1 สัปดาห์ ก่อนเริ่มแผงใหม่
• ห่วงคุมกำเนิดสตรีชนิดสอดได้เอง 1 ชุดสามารถใช้ได้ 3 สัปดาห์ ต้องเว้น 1 สัปดาห์ ก่อนเริ่มแผงใหม่
• ยาฝังคุมกำเนิด 1 ชุดสามารถใช้ได้ 3-5 ปี
• ห่วงคุมกำเนิดชนิดที่ต้องให้แพทย์เป็นผู้ใส่ให้ มีทั้งชนิดมีตัวยาและไม่มีตัวยา 1 ชุด ใช้ได้ 3-5 ปี

แนะนำให้ไปพบแพทย์เพื่อเริ่มต้นคัดเลือกยาที่เหมาะสมให้ และตรวจร่างกายเป็นข้อมูลพื้นฐานก่อนเริ่มต้นใช้ยา จากนั้นควรมีการตรวจร่างกายประจำปี วัดความดันโลหิต ดูว่ามีภาวะตัวเหลือง ตาเหลือง คลำช่องท้อง (สังเกตตับและถุงน้ำดี) ตรวจคลำเต้านม ตรวจหาเส้นเลือดขอด หรือ เส้นเลือดอุดตัน

เภสัชกรประดิษฐ์ งามศิริผล

แนะนำศึกษาบทความดี ๆของกองบรรณาธฺิการของเราที่

การวางแผนครอบครัว (Family planning) โดย รองศาสตราจารย์ แพทย์หญิง ประนอม บุพศิริ

การคุมกำเนิด (Contraception) โดย แพทย์หญิง กีรติ ลีละพงศ์วัฒนา

ขอบคุณค่ะได้ความรู้มากเลยค่ะคุณหมอ