เรียน คุณ Lopassa,

ก่อนตอบคำถามของคุณ ขออนุญาตให้ข้อมูลเกี่ยวกับการใช้ยาคุมกำเนิดฉุกเฉิน ในทางการแพทย์นั้นใช้ต่อเมื่อไม่สามารถใช้การคุมกำเนิดได้ตามปกติ เช่น เมื่อถูกข่มขืน หรือถุงยางอนามัยฉีกดขาดรั่วซึม (จากการปฏิบัติไม่ถูกต้องทั้งการเก็บรักษา การเปิดซอง การสวมใส่ การถอดออกเมื่อเสร็จกิจ) ไม่นิยมใช้แทนยาคุมกำเนิดปกติ เนื่องจากอัตราเสี่ยงในการตั้งครรภ์ค่อนข้างสูง (8-15% เมื่อเทียบกับยาคุมกำเนิดปกติ ที่น้อยกว่า 1 เปอร์เซ็นต์) และฮอร์โมนค่อนข้างสูง คือ 1,500 ไมโครกรัม เทียบกับชนิดปกติ 50-75 ไมโครกรัม

กลไกการออกฤทธิ์ คือ

1. ทำให้มูกที่ปากมดลูกข้นเหนียว ลดโอกาสที่อสุจิจะไปพบกับไข่

2. ทำให้ท่อนำไข่บีบตัวน้อยหรือช้าลง ลดโอกาสที่ไข่จะมาพบกับตัวอสุจิ

3. ทำให้เยื่อบุโพรงมดลูกบางลง จนไม่เหมาะสมที่ตัวอ่อนจะมาฝังตัว (หากมีการผสมของอสุจิกับไข่)

วิธีการรับประทานยาที่ถูกต้องมี 2 แบบ แต่ต้องรับประทานยาหลังจากมีเพศสัมพันธ์ไม่เกิน 48 ชั่วโมง

1. รับประทานยาเม็ดแรกทันที จากนั้นอีก 12 ชั่วโมงรับประทานยาเม็ดที่สอง

ข้อดี คือ อาการไม่พึงประสงค์ด้านเวียนศีรษะ คลื่นไส้ อาเจียน แน่นท้อง ท้องอืดจะน้อยกว่า และหากมีเพศสัมพันธ์ซ้ำอีกก่อนถึงเวลารับประทานยาเม็ดที่สอง ก็ไม่จำเป็นต้องรับประทานยาเพิ่ม

ข้อเสีย คือ มักรับประทานยาล่าช้ากว่าที่ควร หรืออาจลืมรับประทานยา ทำให้เพิ่มความเสี่ยงในการตั้งครรภ์

2. รับประทานยาพร้อมกัน 2 เม็ด ทันที

ข้อดี คือสะดวก ไม่ต้องกลัวลืมรับประทานยา

ข้อเสีย คือ อาการไม่พึงประสงค์ที่กล่าวข้างต้นมักสูงกว่า เนื่องจากระดับยาสูงขึ้นทันที ในทางการแพทย์ อาจให้รับประทานยาต้านอาเจียนล่วงหน้า ประมาณ 30 นาที ถึง 1 ชั่วโมง

ข้อควรระวัง คือ ไม่ควรใช้ยาเกินกว่า 2 กล่องต่อเดือน เนื่องจากเสี่ยงต่อการเสียชีวิตจากการตกเลือดภายในช่องท้อง จากการตั้งครรภ์นอกมดลูก (กลไกการออกฤทธิ์ที่ 2)

อาการไม่พึงประสงค์จากการใช้ยา เวียนศีรษะ มึนงง คัดตึงเต้านม คลื่นไส้ อาเจียน ท้องอืด แน่นท้อง ประจำเดือนมาผิดปกติ (มาช้า หรืออาจไม่มาตามปกติ) เลือดออกกะปริบกะปรอยระหว่างเดือน

กลับมาที่คำถามของคุณ ไม่มีทางเลี่ยงอื่นครับ นอกจากรับประทานยาต้านอาเจียน เนื่องจากเป็นจากระดับฮอร์โมนที่สูงขึ้น ส่วนใหญ่จะอาการดีขึ้นภายใน 2-3 วัน เมื่อระดับฮอร์โมนลดต่ำลงเอง หลังรับประทานยาประมาณ 1 สัปดาห์มักมีเลือดออก แต่ไม่ใช่เลือดประจำเดือนตามปกติ ประจำเดือนมักมาล่าช้ากว่าเดิม 7-14 วัน เนื่องจากระบบฮอร์โมนเพศถูกรบกวนจากตัวยาขนาดสูง

ขอแนะนำเพิ่มเติม จากข้อมูลส่วนบุคคล หากไม่ได้มีเพศสัมพันธ์เป็นประจำ การใช้ถุงยางอนามัยก็เป็นทางเลือกที่ดีสำหรับคุณและแฟน เพราะนอกจากจะป้องกันการตั้งครรภ์แล้ว ยังช่วยป้องกันโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ได้อีกด้วย เช่น หนองใน ซิฟิลิส แผลริมอ่อน พยาธิในช่องคลอด ไวรัสเริม ไวรัสตับอักเสบชนิด บี/ซี หรือโชคร้ายสุด คือ เอชไอวีที่เป็นสาเหตุของโรคเอดส์ที่ปัจจุบันยังไม่มียารักษาให้หายขาด และยังช่วยป้องกันไวรัส HPV (human Papillomavirus) ที่เป็นสาเหตุของมะเร็งปากมดลูกในเพศหญิง และ หูดหงอนไก่ มะเร็งองคชาติในเพศชายอีกด้วย
หรือหากอายุน้อยกว่า 20 ปี อาจไปขอรับยาฝังคุมกำเนิดได้ไม่เสียค่าใช้จ่าย จากสถานบริการของรัฐ
หากมีข้อสงสัยเร่งด่วนเกี่ยวกับการใช้ยา สามารถสอบถามได้จากแพทย์หรือเภสัชกรร้านยาใกล้บ้าน ไม่ควรรอคำตอบจากทางหน้าเว็บ เนื่องจากอาจช้า ไม่ทันการ เสี่ยงต่อการตั้งครรภ์หรือเกิดอันตรายต่อสุขภาพได้

เภสัชกรประดิษฐ์ งามศิริผล

แนะนำบทความดี ๆจากกองบรรณาธิการของเราที่

ยาฝังคุมกำเนิด (Contraceptive implant)

รองศาสตราจารย์ แพทย์หญิง ประนอม บุพศิริ
สูตินรีแพทย์

ยาเม็ดคุมกำเนิด (Birth control pill)

แพทย์หญิง กีรติ ลีละพงศ์วัฒนา
สูตินรีแพทย์