ไมโซพรอสทอล (Misoprostol)
- โดย เภสัชกร อภัย ราษฎรวิจิตร
- 8 มิถุนายน 2564
- Tweet
- บทนำ : คือยาอะไร?
- ไมโซพรอสทอลมีสรรพคุณ (คุณสมบัติ) รักษาโรคอะไร?
- ไมโซพรอสทอลมีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?
- ไมโซพรอสทอลมีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?
- ไมโซพรอสทอลมีขนาดรับประทานอย่างไร?
- เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?
- หากลืมรับประทานยาควรทำอย่างไร?
- ไมโซพรอสทอลมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?
- มีข้อควรระวังการใช้ไมโซพรอสทอลอย่างไร?
- ไมโซพรอสทอลมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?
- ควรเก็บรักษาไมโซพรอสทอลอย่างไร?
- ไมโซพรอสทอลมีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?
- บรรณานุกรม
- ยารักษาโรค (Pharmaceutical drug)
- ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด
- ตกเลือดหลังคลอด (Postpartum hemorrhage)
- แผลเปบติค (Peptic ulcer) / แผลในกระเพาะอาหาร (Gastric ulcer)
- การใช้ยายุติการตั้งครรภ์ (Medical Abortion Pill)
- โรคไต (Kidney disease)
- ภาวะขาดน้ำ (Dehydration)
บทนำ : คือยาอะไร?
ยาไมโซพรอสทอล (Misoprostol) คือ ยาที่อยู่ในกลุ่มโพรสตาแกลนดิน อี (Prostagladin E, สารที่เกี่ยวข้องกับการขยายตัวของหลอดเลือดและระบบประสาทอัตโนมัติ) ชนิดสังเคราะห์ และนำมาใช้รักษาและป้องกันการเกิดแผลในกระเพาะอาหาร, รักษาภาวะตกเลือดหลังคลอดและช่วยเร่งการคลอด, ผลข้างเคียงที่เห็นเด่นชัดของยานี้ได้แก่ เกิดอาการท้องเสีย, ปวดในช่องท้อง เป็นต้น
รูปแบบยาแผนปัจจุบันของยานี้ที่พบเห็นได้จะเป็นยารับประทาน, ยาเหน็บทวาร, และยาอมใต้ลิ้น
จากการศึกษาเรื่องการกระจายตัวของยาในร่างกายมนุษย์พบว่า หลังดูดซึมเข้ากระแสเลือดตัวยาจะเข้ารวมตัวกับพลาสมาโปรตีนประมาณ 80 - 90% และถูกส่งไปเปลี่ยนแปลงโครง สร้างทางเคมีโดยตับอย่างต่อเนื่อง ร่างกายจะใช้เวลาประมาณ 20 - 40 นาทีเพื่อกำจัดยา 50% ออกจากกระแสเลือดโดยผ่านทิ้งไปกับปัสสาวะ อนึ่ง เคยมีการแอบซื้อ – ขายยาไมโซพรอสทอลเพื่อนำไปใช้ทำแท้ง
ปัจจุบันกฎหมายไทยจัดให้ไมโซพรอสทอลเป็นยาควบคุมพิเศษ โดยจะมีใช้ในสถานพยาบาลเท่านั้น อย่างไรก็ตาม องค์การอนามัยโลกได้ระบุให้ไมโซพรอสทอลเป็นยาจำเป็นขั้นพื้น ฐานที่สถานพยาบาลต้องมีสำรองจ่ายให้กับผู้ป่วยเป็นกรณีไป สำหรับประเทศไทยเราจะพบเห็นการจำหน่ายภายใต้ชื่อการค้าว่า “Cytotec”
ไมโซพรอสทอลมีสรรพคุณ (คุณสมบัติ) รักษาโรคอะไร?
ยาไมโซพรอสทอลมีสรรพคุณรักษาโรค/ข้อบ่งใช้: เช่น
- รักษาแผลในกระเพาะอาหารและลำไส้
- ใช้ร่วมกับยาต้านการอักเสบกลุ่มเอ็นเสด (NSAIDs) เพื่อป้องกันการเกิดแผลในทางเดินอาหาร
- ใช้เป็นยาร่วมระหว่างการผ่าตัด เพื่อยุติการตั้งครรภ์ในช่วงไตรมาสแรก
- ใช้ยุติการตั้งครรภ์ (อ่านเพิ่มเติมในเว็บ haamor.com บทความเรื่อง การใช้ยายุติการตั้งครรภ์) ในช่วงที่อายุครรภ์ไม่เกิน 49 วัน
- ใช้ในการเร่งคลอดกรณีที่ทารกเสียชีวิตในครรภ์มารดารักษาภาวะตกเลือดหลังคลอด
ไมโซพรอสทอลมีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?
กลไกการออกฤทธิ์ที่ใช้รักษาแผลในกระเพาะอาหาร - ลำไส้คือ ยาไมโซพรอสทอลจะออกฤทธิ์ต่อเซลล์ในผนังของกระเพาะอาหารที่มีชื่อว่าParietal cell จนเกิดกลไกยับยั้งการหลั่งกรดและส่งผลให้แผลในกระเพาะอาหาร - ลำไส้มีอาการดีขึ้นตามลำดับ
สำหรับกลไกการออกฤทธิ์เพื่อยุติการตั้งครรภ์ ยาไมโซพรอสทอลจะส่งผลให้มดลูกเกิดการบีบรัดและหดตัวจนเป็นผลให้เกิดการเร่งคลอดตามมา
ไมโซพรอสทอลมีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?
ยาไมโซพรอสทอลมีรูปแบบการจัดจำหน่าย เช่น
- ยาเม็ดชนิดรับประทาน ขนาด 200 ไมโครกรัม/เม็ด
- ยาเม็ดชนิดรับประทานที่ผสมร่วมกับยาอื่น เช่น
- Diclofenac sodium 50 มิลลิกรัม + Misoprostol 200 ไมโครกรัม/เม็ด
- Diclofenac sodium 75 มิลลิกรัม + Misoprostol 200 ไมโครกรัม/เม็ด
ไมโซพรอสทอลมีขนาดรับประทานอย่างไร?
ขนาดการใช้ยาไมโซพรอสทอลจะขึ้นกับชนิดโรค-อาการ-ภาวะของผู้ป่วย โดยจะอยู่ในดุลพินิจการใช้ยาของแพทย์ผู้รักษา ในที่นี้ขอยกตัวอย่างขนาดใช้ยานี้
- สำหรับรักษาแผลในกระเพาะอาหารและลำไส้: เช่น
- ผู้ใหญ่: รับประทาน 800 ไมโครกรัม/วันโดยแบ่งรับประทาน 2 - 4 ครั้ง/วันเป็นเวลา 4 สัปดาห์เป็นอย่างต่ำ และควรรับประทานยาพร้อมอาหาร
- เด็ก (นิยามคำว่าเด็ก): ขนาดรับประทานของเด็กในทางคลีนิกยังไม่มีการจัดทำ การใช้ยานี้ในเด็กจึงอยู่ในดุลพินิจของแพทย์ผู้รักษา
*****หมายเหตุ: ขนาดยาและระยะเวลาในการใช้ยาที่ระบุในบทความนี้เป็นเพียงตัวอย่างหนึ่งเท่านั้น ไม่สามารถใช้ทดแทนคำสั่งใช้ยาของแพทย์ผู้รักษาได้ การใช้ยาที่เหมาะสมควรต้องปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรก่อนเสมอ
เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?
เมื่อมีการสั่งยาทุกชนิดที่รวมถึงยาไมโซพรอสทอล ผู้ป่วยควรแจ้ง แพทย์ พยาบาล และเภสัชกร เช่น
- ประวัติแพ้ยาทุกชนิด เช่น กินยา/ใช้ยาแล้วคลื่นไส้มาก ขึ้นผื่น หรือแน่นหายใจติดขัด/หายใจลำบาก/ หอบเหนื่อย
- มีโรคประจำตัวต่างๆ รวมทั้งกำลังกินยา/ใช้ยาอะไรอยู่ เพราะยาไมโซพรอสทอลอาจส่งผลให้อาการของโรคเหล่านั้นรุนแรงขึ้น หรืออาจเกิดปฏิกิริยาระหว่างยากับยาอื่นๆที่กิน/ที่ใช้อยู่ก่อน
- หากเป็นสุภาพสตรีควรแจ้งว่าอยู่ในภาวะตั้งครรภ์/มีครรภ์ หรือกำลังให้นมบุตร เพราะยาหลายประเภทสามารถผ่านทางน้ำนมหรือรก และเข้าสู่ทารก จนก่อให้เกิดผลข้างเคียงได้
หากลืมรับประทานยาควรทำอย่างไร?
หากลืมรับประทานยาไมโซพรอสทอลสามารถรับประทานเมื่อนึกขึ้นได้ ถ้าเวลาใกล้เคียงกับการรับประทานยาในมื้อถัดไป ไม่จำเป็นต้องเพิ่มปริมาณยาเป็น 2 เท่า
ไมโซพรอสทอลมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?
ยาไมโซพรอสทอลสามารถก่อให้เกิดผล/ อาการไม่พึงประสงค์จากการใช้ยา (ผลข้างเคียง/อาการข้างเคียง) เช่น
- ท้องเสีย
- ปวดท้อง
- อาหารไม่ย่อย
- ท้องผูก
- ท้องอืด
- คลื่นไส้-อาเจียน
- เป็นตะคริว
- อาจมีเลือดออกจากช่องคลอดจากเพิ่มการบีบตัวของมดลูก
- ปวดหัว
อนึ่ง* สำหรับผู้ที่ได้รับยานี้เกินขนาดจะพบอาการ ซึม/ไม่ตื่นตัว ตัวสั่น ชัก ปวดท้อง ท้องเสีย ความดันโลหิตต่ำ หัวใจเต้นช้าผิดปกติ หากพบอาการดังกล่าว ต้องรีบนำตัวผู้ป่วยส่งโรงพยาบาลทันที/ฉุกเฉิน
มีข้อควรระวังการใช้ไมโซพรอสทอลอย่างไร?
มีข้อควรระวังการใช้ไมโซพรอสทอล เช่น
- ห้ามใช้กับผู้แพ้ยานี้
- ห้ามใช้ยานี้กับสตรีตั้งครรภ์ด้วยจะกระตุ้นการเร่งคลอด
- ห้ามใช้ยานี้กับสตรีที่อยู่ในภาวะให้นมบุตรด้วยยานี้จะถูกขับออกมากับน้ำนมมารดา
- ระวังการใช้ยานี้กับ ผู้ที่มีภาวะความดันโลหิตต่ำ, ผู้ป่วยด้วยโรคหลอดเลือดสมอง/ อัมพาต, ผู้ป่วยที่อยู่ในภาวะขาดน้ำ, ผู้สูงอายุ, และผู้ป่วยโรคไต
- ห้ามแบ่งยาให้ผู้อื่นใช้
- ห้ามใช้ยาหมดอายุ
- ห้ามเก็บยาหมดอายุ
***** อนึ่ง ทุกคนต้องตระหนักถึงความปลอดภัยจากการใช้ ”ยา” ที่รวมถึงยาแผนปัจจุบันทุกชนิด (รวมยาไมโซพรอสทอลด้วย) ยาแผนโบราณ อาหารเสริม ผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร ทุกชนิดและสมุนไพรต่างๆเสมอ เพราะยามีทั้งให้คุณและให้โทษ ดังนั้นเมื่อมีการใช้ยาทุกครั้งควรต้องปฏิบัติตามข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิดเสมอ (อ่านเพิ่มเติมได้ในเว็บ haamor.com บทความเรื่อง ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด) รวมทั้งควรต้องปรึกษาเภสัชกรประจำร้านขายยาก่อนซื้อยาใช้เองเสมอด้วยเช่นกัน
ไมโซพรอสทอลมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?
ยาไมโซพรอสทอลมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่น เช่น
- การใช้ยาไมโซพรอสทอล ร่วมกับ ยาลดกรดที่มี Magnesium เป็นองค์ประกอบ เช่นยา Magnesium hydroxide จะเพิ่มฤทธิ์ยาไมโซพรอสทอลทำให้ท้องเสียมากยิ่งขึ้น หากไม่มีความจำเป็นใดๆควรเลี่ยงการใช้ยาร่วมกัน
- การใช้ยาไมโซพรอสทอล ร่วมกับ ยา Oxytocin (ยาช่วยการบีบตัวของมดลูก) จะทำให้ฤทธิ์ของ Oxytocin เพิ่มมากขึ้น หากจำเป็นต้องใช้ยาร่วมกันแพทย์จะปรับขนาดการใช้ให้เหมาะ สมเป็นกรณีไป
ควรเก็บรักษาไมโซพรอสทอลอย่างไร?
ควรเก็บยาไมโซพรอสทอล:
- เก็บยาภายใต้อุณหภูมิ 25 องศาเซลเซียส (Celsius)
- ห้ามเก็บยาในช่องแช่แข็งของตู้เย็น
- เก็บยาบรรจุในภาชนะที่ปิดมิดชิด พ้นแสง/ แสงแดด ความร้อน และความชื้น
- เก็บยาให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง
- ไม่เก็บยาในห้องน้ำหรือในรถยนต์
ไมโซพรอสทอลมีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?
ยาไมโซพรอสทอล มียาชื่อการค้าอื่นๆ และบริษัทผู้ผลิต เช่น
ชื่อการค้า | บริษัทผู้ผลิต |
---|---|
Cytotec (ไซโตเทค) | JPfizer |
Arthrotec (อาร์โทรเทค) | GD Searle LLC |
บรรณานุกรม
- https://en.wikipedia.org/wiki/Misoprostol [2021,June5]
- https://www.mims.com/Thailand/drug/info/Cytotec/?type=brief [2021,June5]
- https://www.mims.com/india/drug/info/misoprostol?type=full&mtype=generic [2021,June5]
- https://www.mims.com/Thailand/drug/search/?q=misoprostol [2021,June5]
- https://www.mims.com/thailand/drug/info/arthrotec [2021,June5]
- https://www.drugs.com/pro/misoprostol.html [2021,June5]
- https://www.drugs.com/pro/cytotec.html#clinical_pharmacology_clinical [2021,June5]