ไซเมทิดีน (Cimetidine)

  • โดย เภสัชกร อภัย ราษฎรวิจิตร
  • 8 พฤษภาคม 2563
  • Tweet
สารบัญ บทความที่เกี่ยวข้อง

บทนำ

ยาไซเมทิดีน (Cimetidine) เป็นยาในกลุ่มยา H2-Receptors Antagonist / H 2 antagonist คือกลุ่มยาที่ ทำให้การหลั่งกรดของกระเพาะอาหารลดลง ถูกวางจำหน่ายเป็นครั้งแรกในปี ค.ศ.1976 (พ.ศ. 2519) ที่ประเทศอังกฤษ

หลังจากได้รับยาไซเมทิดีน ยาจะเริ่มออกฤทธิ์ภายใน 1 ชั่วโมง ตัวยาจะจับกับโปรตีนในกระแสเลือด 15 - 20% และส่งไปเปลี่ยนโครงสร้างทางเคมีที่อวัยวะตับ ใช้เวลาประมาณ 2 ชั่ว โมงเพื่อลดระดับยาในกระแสเลือดลงประมาณ 50% ก่อนที่จะถูกขับออกมากับปัสสาวะ

ไซเมทิดีนจัดเป็น ‘ยาอันตราย’ การใช้ที่ถูกต้องและปลอดภัย ควรต้องอยู่ในดุลยพินิจของแพทย์

ยาไซเมทิดีนมีสรรพคุณ (คุณสมบัติ) อย่างไร?

ไซเมทิดีน

สรรพคุณ/ข้อบ่งใช้ ของยาไซเมทิดีน เช่น

  • ใช้เป็นยาลดกรดในกระเพาะอาหาร
  • ป้องกันและยับยั้งอาการกรดไหลย้อน
  • ป้องกันการเกิดแผลในกระเพาะอาหารอันเกิดจากการหลั่งกรดมากเกินไป

ยาไซเมทิดีนมีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?

กลไกการออกฤทธิ์ของยาไซเมทิดีน คือ สารฮิสตามีน (Histamine) เป็นต้นเหตุทำให้กรดหลั่งในกระเพาะอาหาร ยาไซเมทิดีนจะยับยั้งการทำงานของสารฮิสตามีน โดยจะเข้าไปจับกับหน่วยของตัวรับ (Receptor) ในระดับเซลล์ของผนังกระเพาะอาหารที่เรียกว่า H2-Recep tors ด้วยกลไกดังกล่าว จึงยับยั้งไม่ให้กระเพาะหลั่งกรดออกมา และทำให้อาการของโรคกระ เพาะอาหารบรรเทาลง

ยาไซเมทิดีนมีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?

รูปแบบการจัดจำหน่ายของยาไซเมทิดีน เช่น

  • รูปแบบยาเม็ด ขนาดความแรง 200 และ 400 มิลลิกรัม/เม็ด
  • รูปแบบยาฉีด ขนาดความแรง 200 มิลลิกรัม/2 มิลลิลิตร

ยาไซเมทิดีนมีขนาดรับประทานอย่างไร?

ขนาดรับประทานของยาไซเมทิดีน เช่น

ก. สำหรับแผลในลำไส้เล็ก: เช่น

  • ผู้ใหญ่: รับประทาน 800 มิลลิกรัมครั้งเดียว ก่อนนอน หรือรับประทานครั้งละ 400 มิลลิกรัม เช้า – เย็น เป็นเวลาติดต่อกัน 4– 6 สัปดาห์

ข. สำหรับแผลในกระเพาะอาหาร: เช่น

  • ผู้ใหญ่รับประทาน 800 มิลลิกรัมครั้งเดียว ก่อนนอน เป็นเวลาติดต่อกัน 8 สัปดาห์

ค. สำหรับอาการกรดไหลย้อน: เช่น

  • ผู้ใหญ่รับประทาน 800 มิลลิกรัม ถึง 1.6 กรัมต่อวัน หากมีอาการรุนแรงอาจต้องรับประทานยามากกว่า 12 สัปดาห์

ง. *เด็ก: (นิยามคำว่าเด็ก) ขนาดรับประทานใน เด็ก และยาฉีดแต่ละกรณี ต้องกำหนดโดยแพทย์เท่านั้น

อนึ่ง:

  • ควรรับประทานยาไซเมทิดีนพร้อมอาหาร
  • การปรับขนาดรับประทานในผู้ป่วยแต่ละราย ต้องเป็นไปตามคำสั่งแพทย์เท่านั้น

*****หมายเหตุ: ขนาดยา และระยะเวลาในการใช้ยาที่ระบุในบทความนี้ เป็นเพียงตัวอย่างหนึ่งเท่านั้น ไม่สามารถใช้ทดแทนคำสั่งใช้ยาของแพทย์ผู้รักษาได้ การใช้ยาที่เหมาะสม ควรต้องปรึกษา แพทย์ หรือเภสัชกร ก่อนเสมอ

เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?

เมื่อมีการสั่งยาทุกชนิดที่รวมถึงยาไซเมทิดีน ผู้ป่วยควรแจ้ง แพทย์ พยาบาล และเภสัชกร เช่น

  • ประวัติแพ้ยาทุกชนิด เช่น กินยา/ใช้ยาแล้ว คลื่นไส้มาก ขึ้นผื่น หรือแน่นหายใจติดขัด/หายใจลำบาก
  • มีโรคประจำตัวต่างๆ รวมทั้งกำลังกินยา/ใช้ยาอะไรอยู่ เพราะยาไซเมทิดีนอาจส่งผลให้อาการของโรคเหล่านั้นรุนแรงขึ้น หรืออาจเกิดปฏิกิริยาระหว่างยากับยาอื่นๆที่กิน/ที่ใช้อยู่ก่อน
  • หากเป็นสุภาพสตรี ควรแจ้งว่าอยู่ในภาวะตั้งครรภ์/มีครรภ์ หรือกำลังให้นมบุตร เพราะยาหลายประเภทสามารถผ่านทางน้ำนมหรือรก และเข้าสู่ทารก จนก่อให้เกิดผลข้างเคียงได้

หากลืมรับประทานยาควรทำอย่างไร?

หากลืมรับประทานยาไซเมทิดีน สามารถรับประทานเมื่อนึกขึ้นได้ ถ้าเวลาใกล้เคียงกับการรับประทานยาในมื้อถัดไป ไม่จำเป็นต้องเพิ่มปริมาณยาเป็น 2 เท่า

ยาไซเมทิดีนมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?

ยาไซเมทิดีนสามารถก่อให้เกิดผล/อาการไม่พึงประสงค์จากการใช้ยา (ผลข้างเคียง/อาการข้างเคียง) เช่น

  • ท้องเสีย
  • วิงเวียนศีรษะ
  • อ่อนเพลีย
  • มีผื่นคัน
  • เต้านมขยายใหญ่
  • หงุดหงิด
  • สับสน
  • ปวดตามข้อต่อของร่างกาย
  • ปวดกล้ามเนื้อ
  • ไตอักเสบ
  • ปวดศีรษะ /ปวดหัว
  • เกิดความเป็นพิษกับตับ /ตับอักเสบ
  • และตับอ่อนอักเสบ

มีข้อควรระวังการใช้ยาไซเมทิดีนอย่างไร?

ข้อควรระวังการใช้ยาไซเมทิดีน เช่น

  • ห้ามใช้กับผู้ที่แพ้ยาไซเมทิดีน
  • ห้ามใช้ยานี้กับผู้ป่วยมะเร็งกระเพาะอาหาร
  • ห้ามใช้ยานี้กับผู้ที่มีภาวะตับทำงานผิดปกติ
  • ระวังการใช้ยานี้กับผู้ป่วยด้วยโรคไต
  • ระวังการใช้ยานี้กับหญิงตั้งครรภ์ และหญิงที่อยู่ในภาวะให้นมบุตร เพราะยาอาจก่อผลข้าง เคียงต่อทารกได้
  • ห้ามแบ่งยาให้ผู้อื่นใช้
  • ห้ามใช้ยาหมดอายุ
  • ห้ามเก็บยาหมดอายุ

***** หมายเหตุ: ทุกคนต้องตระหนักถึงความปลอดภัยจากการใช้ ”ยา” ที่รวมถึง ยาแผนปัจจุบันทุกชนิด(รวมยาไซเมทิดีนด้วย) ยาแผนโบราณ อาหารเสริม ผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร ทุกชนิด และสมุนไพรต่างๆเสมอ เพราะยามีทั้งให้คุณและให้โทษ ดังนั้นเมื่อมีการใช้ยาทุกชนิด ควรต้องปฏิบัติตาม ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด เสมอ (อ่านเพิ่มเติมได้ในเว็บ haamor.com บทความเรื่อง ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด ) รวมทั้งควรต้องปรึกษาเภสัชกรประจำร้านขายยาก่อนซื้อยาใช้เองเสมอด้วยเช่นกัน

ยาไซเมทิดีนมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?

การใช้ยาไซเมทิดีนร่วมกับยาบางตัว สามารถมีปฏิกิริยาระหว่างยาที่ทำให้ระดับยาเหล่านั้นในกระแสเลือดของผู้ป่วยเพิ่มมากขึ้น จนทำให้เกิดอาการข้างเคียงต่างๆตามมาได้ ตัวอย่างยาเหล่านั้น เช่น

  • กลุ่มยากันชักยาต้านชัก: เช่นยา Phenyltoin โดยมีอาการข้างเคียง ดังนี้เช่น
    • ตากระตุก
    • ตัวสั่น
    • กล้ามเนื้ออ่อนแรง
    • คลื่นไส้
    • เป็นลม
    • หายใจติดขัด/หายใจลำบาก เป็นต้น
  • กลุ่มยาชา: เช่นยา Lidocaine โดยมีอาการข้างเคียงดังนี้ เช่น
    • อาการตัวสั่น
    • ตากระตุก
    • เวียนศีรษะ คล้ายบ้านหมุน
  • กลุ่มยาต้านการแข็งตัวของเลือ: เช่นยา Warfarin โดยมีอาการข้างเคียง เช่น
    • ตกเลือดในกระเพาะอาหาร และลำไส้ (ภาวะเลือดออกในทางเดินอาหาร)
    • ปัสสาวะเป็นเลือด
    • อุจจาระเป็นเลือด
    • คลื่นไส้
    • วิงเวียน
    • อ่อนเพลีย
    • ปวดศีรษะ /ปวดหัว
  • กลุ่มยาลดความดันยาลดความดันเลือดสูง: เช่น ยา Atenolol, Pindolol โดยมีอาการข้างเคียง เช่น
    • ความดันโลหิตต่ำ
    • หัวใจเต้นช้า
    • ปวดหัว
    • วิงเวียน

*ดังนั้น หากมีความจำเป็นต้องใช้ยากลุ่มดังกล่าวข้างต้นร่วมกับยาไซเมทิดีน แพทย์จะปรับขนาดรับประทานเพื่อความปลอดภัยของคนไข้

ควรเก็บรักษายาไซเมทิดีนอย่างไร?

สามารถเก็บยาไซเมทิดีน เช่น

  • เก็บยาภายใต้อุณหภูมิห้อง
  • เก็บยาในภาชนะที่ปิดมิดชิด พ้นแสง/แสงแดด และความชื้น
  • ไม่ควรเก็บยาในห้องน้ำ
  • และเก็บยาให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง

ยาไซเมทิดีนมีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?

ยาไซเมทิดีน มียาชื่อการค้า และบริษัทผู้ผลิต เช่น

ชื่อการค้า บริษัทผู้ผลิต
Alserine (แอลเซอรีน) Union Drug
Cencamat (เซนกาแมท) Pharmasant Lab
Chintamet (ชินตาเมท) Chinta
Cidine (ไซดีน) Medifive
Cigamet (ไซกาเมท) General Drugs House
Cimag (ไซแม็ก) T P Drug
Cimet (ไซเมท) Chinta
Cimetidine GPO (ไซเมทิดีน จีพีโอ) GPO
Cimetidine Utopian (ไซเมทิดีน ยูโทเปียน) Utopian
Cimet-P (ไซเมท-พี) P P Lab
Ciminpac (ไซมินแพ็ก) Inpac Pharma
Citidine (ไซทิดีน) Atlantic Lab
Clinimet (คลีนิเมท) Bangkok Lab & Cosmetic
Duotric (ดูโอทริก) Asian Pharm
G.I. (จี.ไอ.) T. Man Pharma
Gastasil (แก๊สตาซิล) Heromycin Pharma
K.B. Cymedin (เค.บี. ไซเมดิน) K.B. Pharma
Lakamed (แลกาเมด) T. Man Pharma
Manomet (แมโนเมท) March Pharma
Milamet (มิลาเมท) Milano
Peptidine (เปปทิดีน) A N H Products
Sertidine (เซอร์ทิดีน) Chew Brothers
Siamidine (สยามมิดีน) Siam Bheasach
Sincimet (ซินซิเมท) SSP Laboratories
Startidine (สตาร์ทิดีน) Inpac Pharma
Stomedine (สโตเมดีน) Osoth Interlab
Tacamac (แทคาแม็ก) Medicine Products
Tagapro (แทกาโปร) Medicine Products
Ulcacin (อัลคาซิน) Utopian
Ulcemet (อัลซิเมท) T.O. Chemicals
Ulcimet (อัลไซเมท) Polipharm
Ulsamet (อัลซาเมท) Burapha

บรรณานุกรม

1. https://en.wikipedia.org/wiki/Cimetidine [2020,May2]
2. http://mims.com/Thailand/drug/AdvancedSearch/ [2020,May2]
3. http://mims.com/Captcha/DefaultCaptcha?returnUrl=http%3a%2f%2fmims.com%2fthailand%2fdrug%2finfo%2fcimetidine%3fmtype%3dgeneric [2020,May2]
4. http://mims.com/Captcha/DefaultCaptcha?returnUrl=http%3a%2f%2fmims.com%2fThailand%2fdrug%2finfo%2fSiamidine%2f%3fq%3dcimetidine%26type%3dbrief [2020,May2]
5. https://medlineplus.gov/druginfo/meds/a682256.html#storage-conditions [2020,May2]