แซกคาริน Saccharin

แซกคาริน (Saccharin)

โดย เภสัชกร อภัย ราษฎรวิจิตร
26 กรกฎาคม 2559
Tweet

สารบัญ

บทนำ
แซกคารินมีสรรพคุณ (คุณสมบัติ) อย่างไร?
แซกคารินมีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?
แซกคารินมีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?
แซกคารินมีขนาดรับประทานอย่างไร?
เมื่อมีการใช้แซกคารินควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?
แซกคารินมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?
มีข้อควรระวังการใช้แซกคารินอย่างไร?
แซกคารินมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?
ควรเก็บรักษาแซกคารินอย่างไร?
แซกคารินมีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?
บรรณานุกรม

บทความที่เกี่ยวข้อง

บทนำ

สารแซกคาริน (Saccharin หรือ Saccharin sodium) หรือที่คนไทยเรียกว่า ขัณฑสกร มีลักษณะเป็นผลึกสีขาวไม่มีกลิ่น จัดเป็นสารประกอบที่มีความหวานมากกว่าน้ำตาล 300 - 400 เท่า หากชิมโดยตรงจะรู้สึกมีรสขม การใช้แซกคารินจึงควรต้องมีความเข้มข้นต่ำกว่า 0.1% เพื่อหลีกเลี่ยงรสขมดังกล่าว แซกคารินถูกผลิตขึ้นครั้งแรกเมื่อปี ค.ศ. 1879 (พ.ศ. 2422) ขณะนั้นยังไม่เป็นที่แพร่หลายนักจนกระทั่งเข้าสู่ยุคสงครามโลกครั้งที่ 1 ซึ่งเป็นช่วงขาดแคลนน้ำตาลที่ใช้บริโภค ประชาชนก็เริ่มให้ความสนใจแซกคารินมากขึ้นเป็นลำดับโดยถูกใช้เป็นตัวปรุงแต่งรสชาติของเครื่องดื่ม ขนมหวาน คุกกี้ ยาสีฟัน และยาต่างๆ

แซกคารินเป็นสารที่ไม่ได้ให้พลังงานต่อร่างกายจึงใช้ทดแทนน้ำตาลเพื่อปรับรสชาติในอาหารของผู้ป่วยโรคเบาหวาน

การได้รับแซกคารินในปริมาณสูงเกินไปจะสังเกตได้จากผู้บริโภคจะมีอาการคลื่นไส้ อาเจียน ท้องเดิน/ท้องเสีย ปวดท้อง มีอาการง่วงซึม และอาจชักได้

ส่วนผู้ที่แพ้แซกคารินอาจพบอาการอาเจียน ท้องเดิน และมีผื่นคันขึ้นตามผิวหนัง

ปัจจุบันทางการแพทย์พบว่า แซกคารินสามารถกระตุ้นการเกิดมะเร็งในสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมในห้องปฏิบัติการได้ แต่ยังไม่มีรายงานที่แน่ชัดของการเป็นสารก่อมะเร็งในคนที่บริโภคสารนี้ในปริมาณที่กำหนดในเอกสารกำกับยา/กำกับผลิตภัณฑ์ ซึ่งอุตสาหกรรมยายังมีการใช้แซกคารินเป็นสารตัวกลาง (Chemical intermediate) เพื่อสังเคราะห์ยาบางชนิดในกลุ่มยาแก้อักเสบ NSAID เช่น Piroxicam, Tenoxicam, Sudoxicam, Isoxicam และ Meloxicam โดยทั่วไปแซกคารินในอุตสาหกรรมยาจะไม่ได้ใช้เป็นสารออกฤทธิ์แต่จะใช้ในเชิงปรับแต่งให้ยามีรสชาติน่ารับประทานมากขึ้น ตัวอย่างสูตรตำรับยาบางชนิดที่มีแซกคารินเป็นองค์ประกอบเช่น Aspirin 81, Bupropion hydrochloride extended-release, Sodium fluoride และ Psyllium seed-saccharin

แซกคารินมีสรรพคุณ (คุณสมบัติ) อย่างไร?

สารแซกคารินมีสรรพคุณ/ข้อบ่งใช้เพื่อ

ใช้ทดแทนน้ำตาลเพื่อปรับรสชาติในอาหารของผู้ป่วยโรคเบาหวาน
ใช้เป็นสารปรุงแต่งรสชาติของผลิตภัณฑ์ยาแผนปัจจุบันรวมถึงของอาหาร

แซกคารินมีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?

กลไกการออกฤธิ์ของสารแซกคารินคือ การใช้แซกคารินในปริมาณความเข้มข้นที่เหมาะสมจะทำให้ระบบการรับรสชาติของมนุษย์แปลผลเป็นรสหวาน จึงใช้ปรับรสชาติของสูตรตำรับยาต่างๆของอาหารต่างๆและของเครื่องดื่มต่างๆ

แซกคารินมีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?

สารแซกคารินมีรูปแบบการจัดจำหน่ายเช่น

ผงแกรนูล (Granule, ผงเม็ดหยาบ) บรรจุซองขนาด 0.8 กรัม/ซอง
แซกคารินอัดเม็ดขนาด 60 มิลลิกรัม/เม็ด
เป็นผงวัตถุดิบที่นำไปผสมกับยาและอาหารต่างๆ

แซกคารินมีขนาดรับประทานอย่างไร?

การรับประทานแซกคารินควรเป็นไปตามความเหมาะสม ด้วยแซกคารินไม่ได้จัดเป็นยาแต่เป็นสารแต่งรสหวานที่ต้องใช้ในความเข้มข้นที่เหมาะสมหรือตามที่ระบุในเอกสารกำกับยาที่แนบมากับตัวผลิตภัณฑ์

เมื่อมีการใช้แซกคารินควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?

เมื่อมีการสั่งยาทุกชนิดหรือสารปรุงแต่งอาหารใดเป็นประจำรวมถึงแซกคาริน ผู้ป่วยควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรดังนี้

ประวัติแพ้ยา (แพ้สารต่างๆ) ทุกชนิดเช่น กินยา/ใช้ยา/ใช้สารต่างๆแล้วคลื่นไส้มาก ขึ้นผื่น หรือแน่นหายใจติดขัด/หายใจลำบาก
มีโรคประจำตัวต่างๆรวมทั้งกำลังกินยา/ใช้ยา/ใช้สารอะไรอยู่ เพราะสารแซกคารินอาจส่งผลให้อาการของโรคเหล่านั้นรุนแรงขึ้น หรืออาจเกิดปฏิกิริยาระหว่างยากับยาอื่นๆ/สารอื่นๆที่กิน/ที่ใช้อยู่ก่อน
หากเป็นสุภาพสตรีควรแจ้งว่าอยู่ในภาวะตั้งครรภ์หรือกำลังให้นมบุตร เพราะยาหลายประเภทสามารถผ่านทางน้ำนมหรือรกและเข้าสู่ทารกจนก่อให้เกิดผลข้างเคียงได้

แซกคารินมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?

แซกคารินสามารถก่อให้เกิดผลไม่พึงประสงค์ (ผลข้างเคียง/อาการข้างเคียง) ดังนี้เช่น คลื่นไส้ อาเจียน ท้องเดิน/ท้องเสีย ปวดท้อง ผื่นคัน

มีข้อควรระวังการใช้แซกคารินอย่างไร?

มีข้อควรระวังการใช้สารแซกคารินเช่น

ห้ามใช้กับผู้ที่แพ้ยา/แพ้สารแซกคาริน
ห้ามใช้กับสตรีตั้งครรภ์ สตรีที่อยู่ในภาวะให้นมบุตร เด็ก และผู้สูงอายุ โดยไม่มีคำสั่งจากแพทย์
ห้ามใช้เกินขนาดรับประทานที่ระบุมากับผลิตภัณฑ์
หากพบอาการแพ้ยา/แพ้สารนี้เช่น อึดอัด/หายใจไม่ออก/หายใจลำบาก ตัวบวม ผื่นขึ้นเต็มตัว ให้หยุดใช้ผลิตภัณฑ์แซกคารินทันทีแล้วรีบนำผู้ป่วยมาพบแพทย์/มาโรงพยาบาลโดยเร็วทันที/ฉุกเฉิน
ห้ามใช้สารนี้ที่หมดอายุ
ห้ามเก็บสารนี้ที่หมดอายุ

***** อนึ่ง ทุกคนต้องตระหนักถึงความปลอดภัยจากการใช้ ”ยา/สารต่างๆ” ที่รวมถึงยาแผน ปัจจุบัน ยาแผนโบราณ สมุนไพร สารปรุงแต่งรสชาติต่างๆอย่างแซกคาริน ด้วยผลิตภัณฑ์ดังกล่าวมีทั้งให้คุณและให้โทษ ดังนั้นเมื่อมีการใช้ยาหรือสารปรุงแต่งทุกครั้งควรต้องปฏิบัติตามข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิดเสมอ (อ่านเพิ่มเติมได้ในเว็บ haamor.com บทความเรื่อง ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด) รวมทั้งควรต้องปรึกษาเภสัชกรประจำร้านขายยาก่อนซื้อยา/สารต่างๆใช้เองเสมอ

แซกคารินมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?

ด้วยแซกคารินใช้เป็นสารเพิ่มความหวานไม่ใช่ยาจึงยังไม่มีข้อมูลการศึกษาถึงปฏิกิริยาระหว่างยารับประทานต่างๆกับแซกคาริน อย่างไรก็ตามหากพบว่าการรับประทานยาต่างๆร่วมกับแซกคาริน แล้วเกิดอาการผิดปกติต่างๆของร่างกาย ให้หยุดการใช้แซกคารินทันทีแล้วรีบนำผู้ป่วยมาพบแพทย์/มาโรงพยาบาลโดยเร็ว

ควรเก็บรักษาแซกคารินอย่างไร?

สามารถเก็บผลิตภัณฑ์แซกคารินในอุณหภูมิห้องที่เย็น เก็บในภาชนะที่ปิดมิดชิด พ้นแสงแดด ความร้อนและความชื้น ห้ามเก็บในห้องน้ำหรือในรถยนต์ และเก็บผลิตภัณฑ์แซกคารินให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง

แซกคารินมีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?

แซกคารินที่จำหน่ายในประเทศไทย มีชื่อการค้าและบริษัทผู้ผลิต/ผู้จำหน่ายเช่น

ชื่อการค้า	บริษัทผู้ผลิต
Necta Sweet (เนคต้าสวีท)	Necta Sweet Inc
Sweet'n Low (สวีท’เอน โลว์)	Cumberland Packing Corporation

อนึ่งชื่อการค้าอื่นของแซกคารินที่จำหน่ายในต่างประเทศเช่น Sweet twin, Sweet and low

article detail