เสมหะ เสลด (Sputum)

  • โดย ศาสตราจารย์เกียรติคุณ แพทย์หญิง พวงทอง ไกรพิบูลย์
  • 14 มกราคม 2563
  • Tweet
บทความที่เกี่ยวข้อง


เสมหะ

เสมหะ หรือ เสลด (Sputum หรือ Phlegm) ความหมายจากพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2554 หมายถึง เมือกที่ออกจาก ลำคอ ทรวงอก และลำไส้

ทางการแพทย์ เสมหะ หรือ เสลด เป็นสารคัดหลั่งหรือเมือกที่สร้างจากเซลล์ของ เนื้อเยื่อ/ต่อม/อวัยวะในระบบทางเดินหายใจ (ลำคอ, คอหอย, ท่อลม, หลอดลม, ปอด) ซึ่งร่างกายมักกำจัดออกโดยการไอ หรือ ขากเสมหะ/ขากเสลด

เสมหะเกิดจากอะไร?

เสมหะ เกิดจากมีความผิดปกติของระบบทางเดินหายใจ เช่น

  • ระคายเคือง อาจจาก ฝุ่น ควัน การสูบบุหรี่
  • การอักเสบ ทั้ง
    • การอักเสบติดเชื้อ เช่น หลอดลมอักเสบ, ปอดอักเสบ, วัณโรคปอด, เยื่อจมูกอักเสบ, ไซนัสอักเสบ, เจ็บคอ_คอออักเสบ
    • การอักเสบที่ไม่ได้เกิดจากการติดเชื้อ เช่น สูบบุหรี่, โรคหืด, โรคภูมิแพ้, โรคกรดไหลย้อน,
    • ภาวะปอดบวมน้ำ เช่น โรคจากขึ้นที่สูง
    • มะเร็งปอด

สีของเสมหะ

เสมหะมีได้หลายสี ขึ้นกับสาเหตุ เช่น

  • สีขาว: สาเหตุ เช่น
    • โรคภูมิแพ้
    • ระบบทางเดินหายใจระคายเคือง เช่นจาก สูบบุหรี่ ได้รับฝุ่น ควัน
    • โรคติดเชื้อทางเดินหายใจจากเชื้อไวรัส เช่น โรคหวัด
    • ภาวะหัวใจล้มเหลว
    • กรดไหลย้อน
  • สีชมพู: สาเหตุ เช่น
    • ปอดบวมน้ำ
  • สีเขียว, สีเหลือง, สีเทา: สาเหตุมักจากระบบทางเดินหายใจติดเชื้อแบคทีเรีย เช่น
    • เจ็บคอ_คออักเสบ (คอหอยอักเสบ)
    • ไซนัสอักเสบ
  • สีสนิม: สาเหตุ เช่น
    • วัณโรคปอด
    • ปอดติดเชื้อแบคทีเรีย
    • ส่วนน้อยจาก มะเร็งปอด
  • สีขาว ลักษณะคล้ายโฟม: สาเหตุ เช่น ปอดบวมน้ำ
  • สีดำ: สาเหตุเช่น
    • โรคเชื้อราของระบบทางเดินหายใจ
    • สูบบุหรี่
  • เสมหะปนเลือด: สาเหตุ เช่น
    • มีการอักเสบ หรือ แผล ใน ลำคอ กล่องเสียง หรือ หลอดลม
    • ปากคอแห้งมาก
    • วัณโรคปอด
    • มะเร็งปอด

อาการที่มักเกิดร่วมกับการมีเสมหะ

เสมหะมักเกิดร่วมกับอาการอื่นๆเสมอทั้งนี้ขึ้นกับสาเหตุ เช่น

  • ไอ ที่มีสาเหตุได้ทั้งจาก
    • ระบบทางเดินหายใจระคายเคือง เช่นจาก ปากคอแห้ง
    • โรคติดเชื้อทางเดินหายใจ เช่น ไซนัสอักเสบ โรคหวัด
    • ทางเดินหายใจอักเสบจากไม่ติดเชื้อ เช่นจาก กรดไหลย้อน, โรคหืด, ถุงลมโป่งพอง, ปอดอุดกั้นเรื้อรัง(โรคซีโอพีดี)
  • เจ็บคอ ที่มีสาเหตุเช่นเดียวกับการไอ
  • หายใจลำบาก
  • มีไข้

ควรพบแพทย์เมื่อไหร่

ควรพบแพทย์/ไปโรงพยาบาลเมื่อ

  • มีเสมหะต่อเนื่อง
  • มีเสมหะปนเลือดต่อเนื่อง
  • มีเสมหะร่วมกับมีไข้ และไข้ไม่ลดลงภายใน 1-2วัน หลังดูแลตนเอง หรือไข้สูงขึ้นเรื่อยๆ
  • หายใจลำบาก / หอบเหนื่อย
  • อ่อนเพลีย
  • กังวลในอาการ
  • เสมหะมีสีอื่นๆต่อเนื่องที่ไม่ใช่สีขาว

บรรณานุกรม

  1. Sputum http://en.wikipedia.org/wiki/Sputum [2020,Jan4]
  2. https://www.healthline.com/health/green-phlegm#takeaway [2020,Jan4]