article detail

ฮอร์โมนจากอัณฑะ (Testicular hormones)

• โดย ศาสตราจารย์เกียรติคุณ แพทย์หญิง พวงทอง ไกรพิบูลย์
• 27 เมษายน 2561
• Tweet

• กายวิภาคและสรีรวิทยาระบบต่อมไร้ท่อ (Anatomy and physiology of endocrine system)
• กายวิภาคและสรีรวิทยาอวัยวะสืบพันธุ์ชาย (Anatomy and physiology of male reproductive organ)
• ฮอร์โมนเพศ (Sex hormone หรือ Sex steroid หรือ Gonadal steroid)
• ฮอร์โมนเพศชาย (Male sex hormone) หรือ แอนโดรเจน (Androgen)
• อนาบอลิก-แอนโดรจีนิกสเตียรอยด์ (Anabolic-androgenic steroids)
• เทสทอสเทอโรน (Testosterone)
• ต่อมใต้สมอง (Pituitary gland)
• ฮอร์โมนจากต่อมใต้สมอง (Pituitary hormones)
• ฮอร์โมนจากไฮโปธาลามัส (Hypothalamus hormones)

อัณฑะเป็นอวัยวะมีเฉพาะเพศชาย มี2ข้างคือซ้ายและขวา ฮอร์โมนจากอัณฑะ/ ฮอร์โมนอัณฑะ หรือ อัณฑะฮอร์โมน (Testicular hormone)หรือ ฮอร์โมนสร้างจากอัณฑะ(Hormones secreted by testis) คือฮอร์โมนเพศชาย(Androgens)ซึ่งฮอร์โมนเพศชายในร่างกายส่วนใหญ่สร้างจากอัณฑะ ส่วนน้อยสร้างจากต่อมหมวกไต และจากเนื้อเยื่อทั่วไปที่เรียกว่า อวัยวะ/เนื้อเยื่อส่วนปลาย(Peripheral organs/tissues,เนื้อเยื่อ/อวัยวะที่อยู่นอกช่องท้องและช่องอก)

ฮอโมนเพศชายเกือบทั้งหมดในร่างกาย คือ เทสทอสเทอโรน หรือ เทสโตสเตอโรน(Testosterone) ดังนั้นทั่วไป เมื่อกล่าวโดยไม่ระบุเฉพาะเจาะจงว่าเป็นฮอร์โมนเพศชายชนิดใด จะเรียกรวมฮอรโมนเพศชายว่า Testosterone(ใช้สลับไป-มากับAndrogen) เช่นกัน ซึ่งการสร้างฮอร์โมนเพศของอัณฑะอยู่ในการกำกับดูแลของ สมองไฮโปธาลามัส และของต่อมใต้สมอง

Testosterone มีหน้าที่หลากหลาย ที่สำคัญคือการคงรูปลักษณ์ของการเป็นเพศชาย โดยเฉพาะช่วงเปลี่ยนแปลจากวัยเด็กเข้าสู่วัยรุ่น ซึ่งหน้าที่สำคัญของ Testosterone ได้แก่ การพัฒนาอวัยวะเพศชาย, ขน/หนวด/เครา/ขนที่อวัยวะเพศ, เสริมสร้างมวลกล้ามเนื้อ, เสริมสร้างรูปร่างของลูกกระเดือก, เสียง, ความรู้สึกทางเพศ, การสร้างอสุจิ, ช่วยเสริมสร้างความแข็งแรงของกระดูก, เพิ่มความสูง

Androgens ส่วนน้อยจะสร้างได้จาก รังไข่(ในเพศหญิง) ต่อมหมวกไต จะถูกเปลี่ยนโดยเนื้อเยื่อส่วนปลาย(Perpheral tissues, เนื่อเยื่อที่ไม่ได้เป็นเนื้อเยื่อ/อวัยวะที่อยู่ในช่องอกและช่องท้อง) ไปเป็นTestosterone ชนิด Dihydrotestosterone ย่อว่า DHT อีกชื่อคือ 5 alpha –dihydrotestosterone(ย่อว่า 5 alpha DHT) DHT เป็นTestosteroneที่ออกฤทธิ์แรงและยังเป็นชนิดที่ใช้ในการพัฒนาความเป็นเพศชายในช่วงตั้งครรภ์และการเข้าสู่วัยรุ่น

ทั้งนี้ อัณฑะยังสร้างฮอร์โมนอีกชนิด ชื่อ อินฮิบิน(Inhibin) ซึ่งเป็นฮอร์โมนส่วนน้อยมากที่อัณฑะสร้าง และไม่ค่อยมีความสำคัญในการคงลักษณะเพศชาย โดยมีหน้าที่ยับยังการหลั่งฮอร์โมน FSH จากต่อมใต้สมองที่กระตุ้นการสร้างอสุจิ Inhibinแบ่งย่อยเป็น 2ชนิดที่ทำงานเสริมกัน คือ Inhibin A และ Inhibin B ทั้งนี้ Inhibin สามารถสร้างได้จากรังไข่(ในเพศหญิง)ด้วย และ Inhibin จะสูงขึ้นในโรคดาวน์ซินโดรม การตรวจฮอร์โมนนี้ในเลือดในช่วงมารดาตั้งครรภ์จึงช่วยแพทย์วินิจฉัยโรคนี้ได้

อนึ่ง อ่านเพิ่มเติมในเว็บ haamor.com บทความ เรื่อง “ต่อมใต้สมอง”; เรื่อง“ฮอร์โมนจากต่อมใต้สมอง”; เรื่อง ไฮโปธาลามัส”; และเรื่อง ” ฮอร์โมนจากไฮโปธาลามัส”

บรรณานุกรม

1. http://www.yourhormones.info/glands/testes/ [2018,April7]
2. https://www.endocrineweb.com/endocrinology/overview-testes [2018,April7]
3. https://medical-dictionary.thefreedictionary.com/dihydrotestosterone [2018,April7]
4. http://www.yourhormones.info/hormones/dihydrotestosterone.aspx [2018,April7]
5. https://www.medicinenet.com/script/main/art.asp?articlekey=22571 [2018,April7]