อะลูมิเนียม ไฮดรอกไซด์ (Aluminium Hydroxide)

  • โดย เภสัชกร อภัย ราษฎรวิจิตร
  • 6 มิถุนายน 2557
  • Tweet
สารบัญ บทความที่เกี่ยวข้อง

บทนำ

อะลูมิเนียม ไฮดรอกไซด์ (Aluminium hydroxide) ถูกนำมาใช้เป็นยาลดกรดในกระ เพาะอาหาร อีกทั้งยังใช้รักษาโรคกรดไหลย้อน รวมถึงภาวะอาหารไม่ย่อย โดยหากใช้เป็นยาเดี่ยว สามารถก่อให้เกิดอาการท้องผูก ในทางเภสัชกรรมจึงมักจะผสมยาลดกรดอีก 1 ตัวลงไป รวมกัน เช่น แมกนีเซียม ไฮดรอกไซด์ (Magnesium hydroxide) หรือ แมกนีเซียม คาร์บอเนต(Magnesium carbonate) ซึ่งแมกนีเซียม ไฮดรอกไซด์จะกระตุ้นให้รู้สึกอยากระบายและช่วยลดผลข้างเคียงเรื่องท้องผูกลงไป

รูปแบบของการจัดจำหน่ายยาอะลูมิเนียม ไฮดรอกไซด์ ในท้องตลาดยาบ้านเรา สามารถพบได้ทั้งในลักษณะยาเม็ดและยาน้ำแขวนตะกอน

ปกติยาอะลูมิเนียม ไฮดรอกไซด์ไม่ละลายน้ำ และไม่ถูกดูดซึมทางลำไส้ แต่เมื่อทำปฏิกิ ริยากับกรดไฮโดรคลอริก (Hydrochloric acid: HCl) ในกระเพาะอาหารจะได้สารประกอบ คือ อะลูมิเนียมคลอไรด์ (Aluminium chloride) ซึ่งสามารถละลายน้ำ และดูดซึมเข้าสู่ร่างกายได้ และจะถูกขับออกทางปัสสาวะ ขณะที่อะลูมิเนียม ไฮดรอกไซด์ที่มิได้ทำปฏิกิริยากับกรดในกระ เพาะอาหาร จะถูกขับออกทางลำไส้ผ่านมากับอุจจาระ อย่างไรก็ตาม ก่อนการใช้ยาควรต้องขอคำแนะนำจากแพทย์หรือเภสัชกรทุกครั้ง

อนึ่ง ในบทความนี้จะขอกล่าวแต่เฉพาะยาอะลูมิเนียม ไฮดรอกไซด์ชนิดเม็ดเท่านั้น

ยาอะลูมิเนียมไฮดรอกไซด์

ยาอะลูมิเนียม ไฮดรอกไซด์มีสรรพคุณ (คุณสมบัติ) อย่างไร?

อะลูมิเนียม ไฮดรอกไซด์มีสรรพคุณ คือ

  • เป็นยาลดกรด ช่วยรักษาแผลในกระเพาะอาหาร
  • รักษาภาวะ/โรคกรดไหลย้อน

ยาอะลูมิเนียม ไฮดรอกไซด์มีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?

กลไกการออกฤทธิ์ของอะลูมิเนียม ไฮดรอกไซด์ คือยาจะเข้าไปทำปฏิกิริยากับกรดไฮ โดรคลอริกในกระเพาะอาหาร จนกระทั่งมีฤทธิ์เป็นกลาง ทำให้ลดอาการระคายเคืองของแผลในกระเพาะอาหารต่อกรดลงไปได้

ยาอะลูมิเนียม ไฮดรอกไซด์มีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?

สูตรตำรับส่วนมาก อะลูมิเนียม ไฮดรอกไซด์จะมีการผสมยาลดกรดตัวอื่นเข้าไปด้วย และจัดจำหน่ายทั้งในรูปแบบของยาเม็ดและยาน้ำแขวนตะกอน

สำหรับยาเม็ด มีขนาดความแรง 120, 200, 230, 250, 300, 325, และ 400 มิลลิกรัม โดยขึ้นกับแต่ละสูตรตำรับของแต่ละบริษัทที่นำไปขึ้นทะเบียนกับคณะกรรมการอาหารและยา

ยาอะลูมิเนียม ไฮดรอกไซด์มีขนาดรับประทานอย่างไร?

ขนาดรับประทานของยาอะลูมิเนียม ไฮดรอกไซด์ คือ

ก. ผู้ใหญ่:

  • รักษาแผลในกระเพาะอาหารและลำไส้ และกรดไหลย้อน รับประทาน 500-1,500 มิลลิ กรัม วันละ 4 – 6 ครั้ง โดยขนาดสูงสุดของการรับประทานไม่เกิน 10 กรัมต่อวัน และระยะเวลาในการรับประทานโดยปกติไม่ควรเกิน 2 สัปดาห์ต่อเนื่อง หรือรับประทานตามคำสั่งแพทย์

ข. เด็ก: ขนาดรับประทานขึ้นกับคำแนะนำจากแพทย์เท่านั้น

เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?

เมื่อมีการสั่งยาทุกชนิดที่รวมถึงยาอะลูมิเนียม ไฮดรอกไซด์ ผู้ป่วยควรแจ้งแพทย์/พยาบาล และเภสัชกร ดังนี้

  • ประวัติแพ้ยาทุกชนิด เช่น กินยาแล้ว คลื่นไส้มาก ขึ้นผื่น หรือ แน่นหายใจติดขัด/หายใจลำบาก
  • มีโรคประจำตัวต่างๆ รวมทั้งกำลังกินยาอะไรอยู่ เพราะยาอะลูมิเนียม ไฮดรอกไซด์อาจส่งผลให้อาการของโรคเหล่านั้นรุนแรงขึ้น หรือเกิดปฏิกิริยาระหว่างยากับยาอื่นๆที่กินอยู่ก่อน
  • หากเป็นสุภาพสตรีควรแจ้งว่าอยู่ในภาวะตั้งครรภ์ หรือกำลังให้นมบุตร เพราะยาหลายประเภทสามารถผ่านทางน้ำนมหรือรกและเข้าสู่ทารก จนก่อให้เกิดผลข้างเคียงได้

หากลืมรับประทานยาควรทำอย่างไร?

หากลืมรับประทานยาอะลูมิเนียม ไฮดรอกไซด์ สามารถรับประทานเมื่อนึกขึ้นได้ ถ้าเวลาใกล้เคียงกับการรับประทานยาในมื้อถัดไป ไม่จำเป็นต้องเพิ่มปริมาณยาเป็น 2 เท่า

ยาอะลูมิเนียม ไฮดรอกไซด์มีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?

ยาอะลูมิเนียม ไฮดรอกไซด์สามารถก่อผลไม่พึงประสงค์ (ผลข้างเคียง) ได้ ซึ่งที่พบ บ่อย คือ ท้องผูก เบื่ออาหาร นอกจากนี้ อาจพบอาการรู้สึกสับสน เหนื่อย อ่อนเพลีย และ ลำ ไส้อุดตันหากรับประทานเป็นปริมาณมาก

ถ้าใช้ยาอะลูมิเนียม ไฮดรอกไซด์เป็นระยะเวลานานๆ ต้องระวังร่างการขาดฟอสเฟต (Hypophosphatemia: อ่อนเพลีย เหนื่อยง่าย ปวดกระดูก อาจชัก และกล้ามเนื้ออ่อนแรง) หากพบอาการข้างเคียงดังกล่าว ควรไปพบแพทย์/ไปโรงพยาบาลเพื่อขอคำปรึกษาหรือขอเปลี่ยนยา

มีข้อควรระวังการใช้ยาอะลูมิเนียม ไฮดรอกไซด์อย่างไร?

ข้อควรระวังในการใช้ยาอะลูมิเนียม ไฮดรอกไซด์ คือ

  • ห้ามใช้ยากับผู้ที่เคยแพ้ยาอะลูมิเนียม ไฮดรอกไซด์
  • ระวังการใช้ยาอะลูมิเนียม ไฮดรอกไซด์กับผู้ป่วยด้วยโรคไตเรื้อรัง โรคหัวใจล้มเหลว ผู้ที่มีอาการบวมน้ำ ผู้ที่ต้องควบคุมอาหารรสเค็ม และผู้ที่มีภาวะเลือดออกในเดินอาหาร
  • ห้ามใช้ยาหมดอายุ

***** อนึ่ง

ทุกคนต้องตระหนักถึงความปลอดภัยจากการใช้ ”ยา” ที่รวมถึง ยาแผนปัจจุบันทุกชนิด(รวมถึงยาอะลูมิเนียม ไฮดรอกไซด์ด้วย) ยาแผนโบราณทุกชนิด และสมุนไพรต่างๆเสมอ เพราะยามีทั้งให้คุณและให้โทษ ดังนั้นเมื่อมีการใช้ยาทุกชนิด ควรต้องปฏิบัติตามข้อปฏิบัติพื้น ฐานในการใช้ยาทุกชนิดเสมอ (อ่านเพิ่มเติมได้ในเว็บ haamor.com บทความเรื่อง ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด) รวมทั้งควรต้องปรึกษาเภสัชกรประจำร้านขายยาก่อนซื้อยาใช้เองเสมอด้วยเช่นกัน

ยาอะลูมิเนียม ไฮดรอกไซด์มีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?

ยาอะลูมิเนียม ไฮดรอกไซด์มีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นๆ ดังนี้

การใช้ยาอะลูมิเนียม ไฮดรอกไซด์ร่วมกับยาต่อไปนี้ สามารถส่งผลลดการดูดซึมของยานั้นๆ เช่น Allopurinol, Tetracyclines, Quinolones, Cephalosporin, Corticosteroids, Cyclo sporin, Isoniazid, Penicillamine, Phenytoin, Trientine, ยาต้านเชื้อรากลุ่ม Imidazole, เกลือ ของธาตุเหล็ก, อาหารเสริมที่มีเกลือแร่ฟอตเฟส (Phosphate) การลดการดูดซึมดังกล่าวสามารถลดประสิทธิภาพของการรักษาของยากลุ่มเหล่านี้ หากมีความจำเป็นต้องรับประทานยาเหล่านี้ร่วมกัน แพทย์/เภสัชกรควรต้องแนะนำให้ผู้ป่วยรับประทานยาต่างเวลากัน โดยรับประทานยาเหล่านี้ก่อนยาอะลูมิเนียม ไฮดรอกไซด์ประมาณ 1 ชั่วโมง หรือรับประทานหลังยาอะลูมิเนียม ไฮดรอกไซด์เป็นเวลาประมาณ 2 ชั่วโมง

ควรเก็บรักษายาอะลูมิเนียม ไฮดรอกไซด์อย่างไร?

สามารถเก็บยาอะลูมิเนียม ไฮดรอกไซด์ที่อุณหภูมิห้อง บรรจุในภาชนะที่ปิดมิดชิด พ้นแสงแดดและความชื้น และเก็บยาให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง

ยาอะลูมิเนียม ไฮดรอกไซด์มีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไร?

ยาอะลูมิเนียม ไฮดรอกไซด์ในประเทศไทยมีชื่อการค้าอื่นและบริษัทผู้ผลิต เช่น

ชื่อการค้า บริษัทผู้ผลิต
A.N.H. Mat (เอ.เอ็น.เฮท. แมท) A N H Products
Abella (อะเบลลา) V S Pharma
Admag-M (แอดแมก-เอ็ม) T.O. Chemicals
Almag (อัลแมก) B L Hua
Alumag (อะลูแมก) T.C. Pharma-Chem
Alupro (อะลูโปร) Medicine Products
Amacone (แอมอะคอน) B L Hua
Amco (แอมโค) Polipharm
Amogin OTC (อะโมจิน โอทีซี) Millimed
Antacia (แอนตาเซีย) The Forty-Two
Asialum (เอเซียลัม) Asian Pharm
Caryopin (คารีโอปิน) Chinta
Conmag (คอนแมก) Pharmasant Lab
Defomag (เดโฟแมก) Pharmasant Lab
Digestin (ไดเจสติน) Chew Brothers
Dimedon (ไดเมดอน) Acdhon
Gacida (กาซิดา) sanofi-aventis
Kenya Gel (เคนยา เจล) Kenyaku
L-Dacin (แอล-ดาซิน) Utopian
Maalox Tablet (มาลอก แทบเลท) sanofi-aventis
Machto (แมชโต) Nakornpatana
Mag 77 (แมก 77) Osotspa
Magnesium Trisillcate Compound Medicpharma (แมกนีเซียม ไตรซิลลิเคท คอมพาวด์ เมดิกฟาร์มา) Medicpharma
New Gel -D (นิว เจล-ดี) New York Chemical
Sinlumag (ซินลูแมก) SSP Laboratories
Solumag-D (โซลูแมก-ดี) Chew Brothers
Venium (เวเนียม) L. B. S.
Voragas (โวราแก๊ส) V S Pharma

บรรณานุกรม

1. http://en.wikipedia.org/wiki/Aluminium_hydroxide#Production [2014] May15].
2. http://www.mims.com/USA/drug/info/aluminium%20hydroxide/?type=full&mtype=generic#Dosage [2014,May15].
3. http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/druginfo/meds/a699048.html#side-effects [2014,May15].
4. https://www.mims.com/THAILAND/Home/GatewaySubscription/?generic=aluminium+hydroxide [2014,May15].
5. http://www.patient.co.uk/doctor/Hypophosphataemia.htm [2014,May15].