ระบบน้ำเหลือง (Lymph system)

  • โดย ศาสตราจารย์เกียรติคุณ แพทย์หญิง พวงทอง ไกรพิบูลย์
  • 2 พฤศจิกายน 2562
  • Tweet
บทความที่เกี่ยวข้อง
ระบบน้ำเหลือง

ระบบน้ำเหลือง (Lymph system หรือ Lymphatic system)คือ ระบบของเนื้อเยื่อ/อวัยวะที่ประกอบด้วย ต่อมน้ำเหลือง (Lymph node), ท่อน้ำเหลือง (Lymph duct), หลอดน้ำเหลือง/เส้นน้ำเหลือง (Lymph vessel), และน้ำเหลือง(Lymph หรือ Lymph fluid)

ระบบน้ำเหลืองเป็นเครือข่ายกระจายทั่วร่างกายอยู่ควบคู่ไปกับหลอดเลือด เป็นระบบที่ทำงานเกี่ยวข้องกับการไหลเวียนของน้ำเหลืองทั่วร่างกายเพื่อนำน้ำเหลืองกลับเข้าสู่หลอดเลือดดำ และเกี่ยวข้องกับระบบภูมิคุ้มกันต้านทานโรคของร่างกาย (Immune system)

ก. ต่อมน้ำเหลือง (Lymph node): ในภาวะปกติจะเป็นอวัยวะขนาดเล็กเส้นผ่าศูนย์กลางไม่เกิน 1 เซนติเมตร รูปร่างกลมหรือรูปไข่ อยู่กระจายทั่วร่างกาย พบบ่อยที่ ลำคอ รักแร้ และขาหนีบ ทั้งนี้นับรวมถึง ต่อมทอนซิล, ม้าม, และต่อมไทมัส (ต่อมไร้ท่อที่อยู่ในช่องอกด้านหน้าต่อกับตอนบนของหัวใจ) ทั้งนี้ในภาวะปกติต่อมน้ำเหลืองจะมีขนาดเล็กมากจนเรามองไม่เห็น รวมทั้งไม่สามารถคลำต่อมน้ำเหลืองได้

ต่อมน้ำเหลือง มีหน้าที่หลักเพื่อ รับของเสียรวมถึงสิ่งแปลกปลอมและเชื้อโรคจากเนื้อเยื่อต่างๆของร่างกายเพื่อการกรองไม่ให้เข้าสู่เลือดดำ นอกจากนั้นยังสร้างสารภูมิต้านทาน(Antibody)สำหรับระบบภูมิคุ้มกันต้านทานโรคของร่างกาย

ข. ท่อน้ำเหลือง (Lymph duct): เป็นท่อที่มีขนาดใหญ่กว่าหลอดน้ำเหลืองมีหน้าที่เชื่อมต่อระหว่างหลอดน้ำเหลืองกับหลอดเลือดดำเพื่อนำน้ำเหลืองเข้าสู่หลอดเลือดดำ

ค. หลอดน้ำเหลือง/เส้นน้ำเหลือง (Lymph vessel): เป็นท่อเล็กๆ มีลักษณะเป็นท่อยาวเช่นเดียวกับหลอดเลือดโดยกระจายเป็นเครือข่ายคล้ายกับหลอดเลือด แต่ภายในจะเป็นน้ำเหลือง ซึ่งเครือข่ายของหลอดน้ำเหลืองจะควบคู่ไปกับเครือข่ายของหลอดเลือดดำขนาดเล็ก มีหน้าที่หลักคือนำน้ำเหลืองเข้าสู่ท่อน้ำเหลือง

ง. น้ำเหลือง: คือของเหลว มีลักษณะเป็นสีเหลืองอ่อนที่อาบอยู่ระหว่างเซลล์ของเนื้อเยื่อ/อวัยวะต่างๆ ซึ่งส่วนประกอบหลักของน้ำเหลืองคือ น้ำ, สารโปรตีน, ไขมัน, สิ่งแปลกปลอมในร่างกายที่รวมถึงเชื้อโรคต่างๆ, และสารต่างๆที่คล้ายกับสารที่อยู่ในน้ำเลือด(Blood plasma)

น้ำเหลือง เป็นของเหลวที่นำสิ่งสกปรก หรือสารเหลือใช้จากเซลล์ ที่รวมถึงสิ่งแปลกปลอมและเชื้อโรคกลับเข้าเลือดดำเพื่อร่างกายนำไปทำลายและกำจัดออกจากร่างกาย ในขณะเดียวกันก็เป็นของเหลวที่นำ โปรตีน ไขมัน และสารภูมิต้านทานไปยังเซลล์ต่างๆเพื่อการใช้งานด้วย

หน้าที่ของระบบน้ำเหลือง

หน้าที่สำคัญของระบบน้ำเหลืองจะเกี่ยวข้องกับระบบภูมิคุ้มกันต้านทานโรคของร่างกาย และการกำจัดของเสียและสิ่งแปลกปลอมที่รวมถึงเชื้อโรค

โรคของระบบน้ำเหลือง

โรคของระบบน้ำเหลือง ได้แก่

ก. โรคที่พบบ่อย: เช่น

  • ต่อมน้ำเหลืองอักเสบ
  • วัณโรคต่อมน้ำเหลือง
  • โรคมะเร็งต่อมน้ำเหลือง

ข. โรคที่พบประปราย: เช่น

  • โรคหลอดน้ำเหลืองอักเสบติดเชื้อ
  • ภาวะบวมน้ำเหลืองจากระบบน้ำเหลืองตีบ/อุดตัน เช่น
    • จากการผ่าตัดต่อมน้ำเหลือง
    • จากการฉายรังสีรักษาบริเวณต่อมน้ำเหลือง
    • โรคเท้าช้าง

อาการของโรคระบบน้ำเหลือง

อาการสำคัญของโรคในระบบน้ำเหลืองคือ มีต่อมน้ำเหลืองบวม/ ต่อมน้ำเหลืองโต คลำได้ และ/หรือมีอาการ มือ เท้า แขน ขา บวม จากมีระบบน้ำเหลืองอุดตันซึ่งเรียกว่า ‘โรค/ภาวะบวมน้ำเหลือง’

การพบแพทย์/มาโรงพยาบาล

ควรรีบพบแพทย์/มาโรงพยาบาลเสมอเมื่อ

  • ต่อมน้ำเหลืองโต/ ต่อมน้ำเหลืองบวม ขนาดเกินกว่า 1-1.5 เซนติเมตร และ/หรือ
  • ต่อมน้ำเหลืองบวมโตอย่างต่อเนื่อง และ/หรือ
  • ต่อมน้ำเหลืองบวมโตคลำได้หลายๆต่อม และ/หรือ
  • ต่อมน้ำเหลือง บวม แดง ร้อน และ/หรือ
  • ต่อมน้ำเหลืองบวมโตร่วมกับอาการผิดปกติต่างๆ ที่สำคัญ คือ
    • เบื่ออาหาร/ ผอมลง และ/หรือ
    • มีไข้ และ/หรือ
    • เหงื่อออกกลางคืน

บรรณานุกรม

  1. https://medlineplus.gov/ency/article/002247.htm [2019,Oct12]
  2. https://en.wikipedia.org/wiki/Lymphatic_system [2019,Oct12]
  3. https://en.wikipedia.org/wiki/Lymph [2019,Oct12]
  4. https://study.com/academy/lesson/lymph-fluid-composition-function.html [2019,Oct12]