ยาหยอดตาซิลเวอร์ไนเตรท (Silver nitrate ophthalmic solution)

  • โดย เภสัชกร อภัย ราษฎรวิจิตร
  • 9 กุมภาพันธ์ 2560
  • Tweet
สารบัญ บทความที่เกี่ยวข้อง

บทนำ

ยาหยอดตาซิลเวอร์ไนเตรท(Silver nitrate ophthalmic solution) เป็นสารประกอบประเภทอนินทรีย์ มีสูตรเคมีคือ “AgNO3” มีลักษณะเป็นผงผลึกสีขาวที่ละลายน้ำได้ดี ในปี ค.ศ.1881 (พ.ศ. 2424) ถูกค้นพบว่า สารซิลเวอร์ไนเตรทมีคุณสมบัติฝาดสมาน(Astringent,สารช่วยกระชับปากบาดแผลให้ชิดกัน แผลจึงติดได้เร็วขึ้น) และสามารถยับยั้งการเจริญเติบโตของแบคทีเรียทั้งชนิดแกรมบวก(Gram +)และแกรมลบ(Gram -) จึงถูกนำมาใช้เป็นยาหยอดตาในเด็กทารกแรกเกิดเพื่อป้องกันตาติดเชื้อโกโนเรีย(Gonorrhea, โรคหนองใน)จากมารดาซึ่งอาจเป็นสาเหตุทำให้ตาของเด็กทารกบอด

ปัจจุบันทางการแพทย์ได้ใช้ยาปฏิชีวนะอื่นๆอีกหลายขนานแทนการใช้ยาหยอดตาซิลเวอร์ไนเตรทกับเด็กทารกแล้ว ความเข้มข้นของซิลเวอร์ไนเตรทที่ใช้ในสูตรตำรับยาหยอดตาไม่ควรเกิน 1% การใช้ยาความเข้มข้นมากกว่านี้ อาจส่งผลเสียกับตา เช่น ทำให้กระจกตาขุ่นถาวร หรือเกิดต้อกระจก

การใช้ยาหยอดตาซิลเวอร์ไนเตรท ต้องระวังมิให้ยาหกเปรอะเปื้อนผิวหนัง หรือเสื้อผ้า ด้วยจะจับเป็นคราบติดทนนาน นอกจากนี้การใช้ยาซิลเวอร์ไนเตรทรูปแบบสารละลายขนาดความเข้มข้น 0.5% ยังสามารถนำมาเป็นยาทาผิวหนังในการรักแผลไหม้ได้อีกด้วย

ข้อห้ามและข้อควรระวังบางประการที่ผู้บริโภคควรทราบก่อนใช้ยาประเภทซิลเวอร์ไนเตรท มีดังนี้ เช่น

  • หลีกเลี่ยงการใช้ยานี้ทั้งชนิดยาหยอดตาหรือชนิดสารละลายกับผู้ที่มีประวัติแพ้ ยา/แพ้สารซิลเวอร์ไนเตรท
  • ห้ามนำยาซิลเวอร์ไนเตรทมาใช้ผิดวิธี เช่น นำสารละลายซิลเวอร์ไนเตรทที่ใช้รักษาแผลไฟไหม้ มาหยอดตา หรือป้ายแผลในปาก
  • หลีกเลี่ยงการใช้ยาซิลเวอร์ไนเตรท ทาหรือสัมผัสกับแผลเปิด แผลฉีกขาด ด้วยจะทำให้เกิดอาการระคายเคืองอย่างมากกับเนื้อเยื่อ/แผลที่สัมผัสยานี้
  • หลีกเลี่ยงการใช้ยาซิลเวอร์ไนเตรททาบริเวณใบหน้า ด้วยจะก่อให้เกิดคราบของตัวยาจับแน่นที่ผิวหนัง
  • การใช้ยาหยอดตาซิลเวอร์ไนเตรทมากเกินไป อาจทำให้เกิดภาวะเยื่อตาอักเสบตามมา

ทั้งนี้ เราอาจจะพบเห็นการใช้ยาหยอดตาซิลเวอร์ไนเตรทสำหรับเด็กแรกคลอดแต่ในสถานพยาบาลเท่านั้น และหากมีข้อสงสัยเกี่ยวกับการใช้ยานี้ สามารถสอบถาม ข้อมูลเพิ่มเติมได้จากแพทย์หรือจากเภสัชกรตามร้านขายยาได้โดยทั่วไป

ยาหยอดตาซิลเวอร์ไนเตรทมีสรรพคุณ(คุณสมบัติ)อย่างไร?

ยาหยอดตาซิลเวอร์ไนเตรท

ยาหยอดตาซิลเวอร์ไนเตรทมีสรรพคุณ/ข้อบ่งใช้เพื่อ

  • ป้องกันการติดเชื้อโกโนเรีย/หนองในที่ตาของเด็กทารกแรกเกิด

ยาหยอดตาซิลเวอร์ไนเตรทมีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?

ยาหยอดตาซิลเวอร์ไนเตรท มีกลไกการออกฤทธ์เป็นยาฝาดสมาน จะส่งผลตกตะกอนสารโปรตีนของตัวแบคทีเรีย ทำให้วงจรการดำรงชีวิตของแบคทีเรียถูกยับยั้งไม่สามารถเจริญเติบโต หยุดกระจายพันธุ์ และตายลงในที่สุด จากกลไกนี้ส่งผลให้เกิดฤทธิ์การรักษาได้ตามสรรพคุณ

ยาหยอดตาซิลเวอร์ไนเตรทมีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?

ยาหยอดตาซิลเวอร์ไนเตรท มีรูปแบบการจัดจำหน่ายเป็น ยาหยอดตาที่มีส่วนประกอบของสารเคมี Silver nitrate ขนาดความเข้มข้น 0.5 – 1%

ยาหยอดตาซิลเวอร์ไนเตรทมีขนาดการบริหารยาอย่างไร?

ยาหยอดตาซิลเวอร์ไนเตรทมีขนาดการบริหารยา/ใช้ยา สำหรับเด็กทารกแรกเกิดที่คลอดจากครรภ์มารดาไม่เกิน 1 ชั่วโมง ให้ใช้ยาหยอดตานี้ ขนาดความเข้มข้น 1% หยอดตาแต่ละข้างเพียง 2 หยด รอ 30 วินาที เพื่อให้ยาออกฤทธิ์จากนั้นให้เช็ดทำความสะอาดรอบตาทารก เพื่อเอายาที่เปื้อนออก เป็นการป้องกันการระคายเคืองและการเกิดคราบติดบริเวณรอบๆตา

อนึ่ง ก่อนการหยอดตาให้ทารก บุคลากรทางการแพทย์จะทำความสะอาดเช็ด ล้างคราบเลือดและเมือกออกจากบริเวณรอบๆตา ใบหน้า และร่างกายของทารก ซึ่งเป็นการป้องกันการปนเปื้อนขณะหยอดตาให้ทารก

*****หมายเหตุ: ขนาดยาและระยะเวลาในการใช้ยาที่ระบุในบทความนี้เป็นเพียงตัวอย่างหนึ่งเท่านั้น ไม่สามารถใช้ทดแทนคำสั่งใช้ยาของแพทย์ได้ การใช้ยาที่เหมาะสม ควรต้องปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรก่อนเสมอ

เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?

เมื่อมีการสั่งยาทุกชนิดรวมยาหยอดตาซิลเวอร์ไนเตรท ผู้ป่วย/มารดาควรแจ้งแพทย์/พยาบาล และเภสัชกร ดังนี้

  • ประวัติแพ้ยาทุกชนิด เช่น กินยา/ใช้ยาแล้ว คลื่นไส้มาก ขึ้นผื่น หรือ แน่นหายใจติดขัด/หายใจลำบาก
  • มีโรคประจำตัวต่างๆ อย่างเช่น มีบาดแผลตามร่างกาย รวมทั้งกำลังกินยา/ใช้ยาอะไรอยู่ เพราะยาหยอดตาซิลเวอร์ไนเตรท อาจส่งผลให้อาการของโรคเหล่านั้นรุนแรงขึ้น หรืออาจเกิดปฏิกิริยาระหว่างยากับยาอื่นๆที่มารดกิน/ที่ใช้อยู่ก่อนที่ตัวยานั้นๆอาจผ่านไปสู่ทารกในครรภ์ได้
  • หากเป็นสุภาพสตรีควรแจ้งว่าอยู่ในภาวะตั้งครรภ์ หรือ กำลังให้นมบุตร เพราะยาหลายประเภทสามารถผ่านทางน้ำนมหรือรก และเข้าสู่ทารกจนก่อให้เกิด ผลข้างเคียงได้

หากลืมหยอดตาควรทำอย่างไร?

การใช้ยาหยอดตาซิลเวอร์ไนเตรท หยอดตาให้ทารกแรกคลอด ควรกระทำภายใน 1 ชั่วโมงหลังจากการคลอดโดยมีคำสั่งของแพทย์กำกับ บุคลากรทางการแพทย์จะปฏิบัติตามตารางการให้ยาและใช้หัตถการอย่างเหมาะสม การลืมหยอดตาให้ทารกแรกเกิดจึงมีโอกาสเกิดขึ้นได้น้อยมาก

ยาหยอดตาซิลเวอร์ไนเตรทมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?

ยาหยอดตาซิลเวอร์ไนเตรทสามารถก่อให้เกิดผลไม่พึงประสงค์(ผลข้างเคียง/อาการข้างเคียง)ได้ดังนี้ เช่น ทำให้เยื่อตาอักเสบชนิดไม่ติดเชื้อเล็กน้อยหลังจากหยอดยาไปแล้ว ประมาณ6 ชั่วโมง ซึ่งก่อให้เกิดการระคายเคืองในตา และหากตัวยาเปรอะเปื้อนผิวหนัง จะเกิดคราบเกาะผิวหนังติดทนทาน

มีข้อควรระวังการใช้ยาหยอดตาซิลเวอร์ไนเตรทอย่างไร?

มีข้อควรระวังการใช้ยาหยอดตาซิลเวอร์ไนเตรท เช่น

  • หลีกเลี่ยงการใช้ยานี้กับทารกที่มารดาแพ้ยานี้
  • ห้ามใช้ยาหยอดตาซิลเวอร์ไนเตรทหยอดตาซ้ำเป็นครั้งที่ 2 ในวันและเวลา เดียวกัน ด้วยจะสร้างความเสียหายต่อกระจกตาของทารกจนอาจเป็นเหตุให้ตาบอด
  • ห้ามปรับขนาดการหยอดตาโดยไม่มีคำสั่งจากแพทย์
  • ห้ามใช้ยานี้ที่มีสภาพเปลี่ยนไปจากลักษณะเดิม เช่น สียาเปลี่ยนไป หรือน้ำยาตกตะกอน หรือมีเศษผงปนเปื้อนในน้ำยา
  • หลีกเลี่ยง/ห้ามมิให้ยาหยอดตาซิลเวอร์ไนเตรทสัมผัสกับผิวหนังที่มีแผลเปิด ด้วยจะทำให้ระคายเคืองอย่างมากที่แผลนั้น
  • กรณีที่ยานี้ หก รด เปรอะเปื้อน ผิวหนัง ให้ใช้น้ำกลั่นหรือสารละลายโซเดียมคลอไรด์/น้ำเกลือขนาดความเข้มข้น 0.9%(Sodium chloride solution 0.9%) ทำการชะล้างออกทันที
  • นำทารกที่ได้รับยานี้มาพบแพทย์/มาโรงพยาบาลตามแพทย์นัดทุกครั้ง หรือกรณีมีอาการผิดปกติของตาทารกหลังจากใช้ยานี้ ให้รีบนำทารกมาพบแพทย์/มาโรงพยาบาลทันที
  • ห้ามใช้ยาที่หมดอายุ
  • ห้ามเก็บยาหมดอายุ

***** อนึ่ง ทุกคนต้องตระหนักถึงความปลอดภัยจากการใช้ ”ยา”ที่รวมถึง ยาแผนปัจจุบันทุกชนิด (รวมยาหยอดตาซิลเวอร์ไนเตรทด้วย) ยาแผนโบราณทุกชนิด อาหารเสริม ผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร และสมุนไพร ต่างๆเสมอ เพราะยามีทั้งให้คุณและให้โทษ ดังนั้นเมื่อมีการใช้ยาทุกครั้ง ควรต้องปฏิบัติตามข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิดเสมอ (อ่านเพิ่มเติมได้ในเว็บ haamor.com บทความเรื่อง ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด) รวมทั้งควรต้องปรึกษาเภสัชกรประจำร้านขายยาก่อนซื้อยาใช้เองเสมอ

ยาหยอดตาซิลเวอร์ไนเตรทมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?

ยาหยอดตาซิลเวอร์ไนเตรทมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่น เช่น

  • ห้ามใช้ยาหยอดตาซิลเวอร์ไนเตรทร่วมกับยา Sulfacetamide ชนิดป้ายตา ด้วยจะเกิดการทำปฏิกิริยาระหว่างยาซึ่งกันและกัน ส่งผลให้ตัวยาทั้งสองชนิดรวมตัวและเกิดการตกตะกอนของยาหยอดตาซิลเวอร์ไนเตรทจนทำให้ประสิทธิภาพการรักษาด้อยลงไป และตะกอนที่เกิดขึ้นอาจเป็นอันตรายต่อตาได้ เช่น เกิดกระจกตาเป็นแผล

ควรเก็บรักษายาหยอดตาซิลเวอร์ไนเตรทอย่างไร?

ควรเก็บยาหยอดตาซิลเวอร์ไนเตรท ภายใต้อุณหภูมิ 15 – 30 องศาเซลเซียส (Celsius) ห้ามเก็บยาในช่องแช่แข็งของตู้เย็น เก็บยาในภาชนะที่ปิดมิดชิด พ้นแสงแดด ความร้อนและความชื้น และเก็บยาให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง

ยาหยอดตาซิลเวอร์ไนเตรทมีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?

ยาหยอดตาซิลเวอร์ไนเตรท ที่จำหน่ายในประเทศไทย มียาชื่อการค้า และบริษัทผู้ผลิต/ผู้จำหน่าย เช่น

ชื่อการค้าบริษัทผู้ผลิต
DEY-DROP (เดย์-ดรอพ)DEY LABORATORIES, INC.

บรรณานุกรม

  1. https://en.wikipedia.org/wiki/Silver_nitrate [2017,Jan21]
  2. http://www.medicalcorps.org/pharmacy/Silvernitrate.html [2017,Jan21]
  3. https://www.drugs.com/monograph/silver-nitrate.html [2017,Jan21]
  4. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/808790 [2017,Jan21]
  5. http://www.mims.com/philippines/drug/info/silver%20nitrate?mtype=generic [2017,Jan21]
  6. http://www.brooksidepress.org/Products/Military_OBGYN/Pharmacy/Silvernitrate.html [2017,Jan21]
  7. https://www.drugs.com/monograph/silver-nitrate.html [2017,Jan21]
  8. https://www.drugs.com/drug-interactions/silver-nitrate-ophthalmic-with-sulfacetamide-sodium-ophthalmic-2062-0-2121-0.html [2017,Jan21]
  9. http://www.trademarkia.com/deydrop-73477158.html [2017,Jan21]
  10. http://pharm-sci.tbzmed.ac.ir/Drug-Information/Integrative%20Medicine%20Professional%20Access/ProfDrugs/SilverNitratepd.html#t [2017,Jan21]