ยาสตรี ยาสตรีไม่ใช่ยาทำแท้ง (Tonic herb for women)

  • โดย เภสัชกรประดิษฐ์ งามศิริผล
  • 6 กุมภาพันธ์ 2556
  • Tweet

ยาสตรี (Tonic herbs for women) จัดเป็นยาแผนโบราณซึ่งขึ้นทะเบียนตำรับยาแผนโบราณ สรรพคุณที่ได้รับอนุญาต คือ บำรุงเลือด บำรุงร่างกาย เจริญอาหาร แก้ประจำเดือนมาไม่ปกติ และเป็นยาแทนการอยู่ไฟ ขับน้ำคาวปลา ช่วยฟอกโลหิต

ส่วนประกอบ

ยาสตรีส่วนใหญ่จะประกอบด้วยสมุนไพรชนิดต่างๆตามสูตรแต่โบราณดั้ง เดิมมา แล้วแต่เจ้าไหนมีสูตรอะไร โดยทั่วไป ส่วนประกอบของยาสตรี เช่น โกฏเชียง โกฏหัว บัว ตานเซียม กิ่งอบเชย บักดี้ และแอลกอฮอล์ ซึ่งเมื่อนำมาผสมกัน ตัวแอลกอฮอล์ก็จะสกัดเอาสารสำคัญชนิดหนึ่งออกมา เรียก Phytoestrogen (เอสโตรเจนจากพืช)

Estrogen (เอสโตรเจน) เป็นฮอร์โมนเพศหญิงซึ่งร่างกายเราผลิตจากรังไข่ รก หรือต่อมหมวกไต สาร Estradiol ซึ่งเป็นหนึ่งในเอสโตรเจนหลักๆ 3 ชนิดที่พบในร่างกายมนุษย์ (Estradiol, Estrone, และ Estriol) โดยฮอร์โมนกลุ่มนี้มีผลโดยตรงต่อการแสดงลักษณะของเพศหญิง นับตั้งแต่การเข้าสู่วัยเจริญพันธุ์ มีประจำเดือน ตกไข่ ตั้งท้อง/การตั้งครรภ์ ไปจนถึงวัยหมดประจำเดือน โดย Estradiol มีความสำคัญอย่างยิ่งต่อพัฒนาการของเนื้อเยื่อปากมดลูก ตัวมดลูก และเต้านม ซึ่งสาร Estradiol ไม่มีในตัวยาสตรีชนิดต่างๆ

Phytoestrogen เป็นสารอินทรีย์ซึ่งสร้างขึ้นโดยพืช แต่มีคุณสมบัติบางอย่างคล้าย คลึงกับเอสโตรเจน สารเหล่านี้พบได้ทั้งในส่วน เมล็ด ลำต้น ราก หรือ ดอก โดยในพืช สารนี้จะทำหน้าที่เป็นสารฆ่าเชื้อรา (Fungicide) หรือ Phytoalexin นั่นคือเป็นสารเคมีที่พืชสร้างขึ้น มาเพื่อป้องกันตนเองเมื่อถูกรุกรานโดยจุลชีพ Phytoestrogen จะมีบางส่วนของสูตรโครงสร้างคล้ายคลึงหรือเทียบได้กับ Steroid nucleus ของ Estradiol อันเป็นเอสโตรเจนที่พบในธรรม ชาติหรือในร่างกายมนุษย์ ดังนั้นเมื่อเสพยาชนิดนี้แล้ว ก็จะมีผลในทางคล้ายกับผลของเอสโตรเจนต่อร่างกาย จึงเป็นคำอธิบายว่าทำไมบางคนใช้ยานี้แล้ว ทำให้รอบเดือน/ประจำเดือนมาได้

สูตรยาสตรีดังกล่าวมีแอลกอฮอล์เป็นส่วนประกอบ เป็นยาแทนการอยู่ไฟ ช่วยขับน้ำคาว ปลา ซึ่งตัวยาบางตัวในตำรับอาจจะมีผลต่อทารกในครรภ์ ดังนั้นจึงมีคำเตือนไว้ที่ฉลากหรือเอก สารกำกับยาว่า "สตรีมีครรภ์ห้ามรับประทาน"

ตำรับยาแผนโบราณที่ใช้สำหรับสตรี จะมีหลายตำรับ ซึ่งปรุงขึ้นโดยมีวัตถุประสงค์ในการใช้ที่แตกต่างกัน เช่น บางตำรับใช้สำหรับบำรุงร่างกาย บำรุงโลหิต บางตำรับใช้สำหรับสตรีหลังคลอดบุตรรับประทานใช้แทนการอยู่ไฟ หรือบางตำรับใช้สำหรับสตรีที่มีปัญหาประจำเดือนมาไม่ปกติ

การใช้ยาสตรีขนานใด ต้องใช้ให้ถูกต้องตรงกับอาการ ไม่เช่นนั้นอาจไม่ได้ผลในการรัก ษา ยาสตรีส่วนหนึ่งที่จำหน่ายในท้องตลาดจะทำในลักษณะยาน้ำ ซึ่งจะมีข้อบ่งใช้แตกต่างกันตามตำรับยาแต่ละขนาน

และเนื่องจากยาสำหรับสตรีส่วนมากจะมีตัวยาที่มีรสร้อนตามศาสตร์ของยาแผนไทย เช่น ขิง ดีปลี พริกไทย และบางตำรับก็อาจมีหัวเหล้าในสูตรตำรับด้วยเล็กน้อย จึงมักมีข้อควรระวังไม่ให้ใช้สำหรับสตรีตั้งครรภ์ ทำให้มีบางคนเข้าใจว่ายาเหล่านี้เป็นยาทำให้แท้ง (การแท้งบุตร)และนำไปใช้ในทางที่ผิด ซึ่งเป็นความเข้าใจที่ไม่ถูกต้องอย่างมาก

เพราะในทางตรงกันข้าม บางตำรับกลับเป็นยาบำรุงร่างกาย หรือบำรุงโลหิต ไม่ได้เกี่ยว กับการขับทำให้แท้งแต่อย่างใด แต่ที่ต้องมีคำเตือน เพราะเกรงว่าตัวยาหรือหัวเหล้าที่มีอยู่ในตำรับยาอาจไปมีผลต่อทารกในครรภ์

สำหรับสตรีที่ตั้งครรภ์หากรับประทานยาสตรีเข้าไปมาก เช่น รับประทานเป็นขวดหรือหลายขวด อาจเป็นอันตรายถึงทำให้ทารกในครรภ์พิการได้ แต่ไม่สามารถขับทารกออกจากครรภ์/ร่างกายได้ และจะยิ่งเป็นอันตรายอย่างมากสำหรับผู้ใช้ กรุณาอ่านคำเตือนในฉลากยาและควรต้องใช้ยาสตรีเหล่านี้อย่างระมัดระวัง

ยาสตรีไม่ใช่ยาทำแท้ง

ยังมีหลายคนเข้าใจผิดว่า ยาสตรีเป็นยาขับเลือด ความจริงยานี้ไม่ใช่ยาขับเลือด ไม่ใช่ยาทำแท้ง ถ้าท้องแล้ว กินจนเมาก็ไม่ออก/ไม่แท้ง

กินยาสตรีบ่อยๆ อันตรายไหม

กินยาสตรีบ่อยๆก็เหมือนคนกินเหล้า เพราะส่วนประ กอบหลักของยานี้คือ แอลกอฮอล์ มีกลุ่มคนชนบท (ชาย) หลายคนหันมาดื่มยาสตรีนี้แทนดื่มเหล้า ดังนั้นถ้ากินยาสตรีบ่อยๆก็อาจติดเหล้าได้

รอบเดือนไม่มา จะทำอย่างไร

รอบเดือนไม่มา มีสาเหตุต่างๆมากมาย หญิงในวัยเจริญพันธุ์ (โดยเฉพาะสาวๆที่ยังไม่พร้อมจะมีบุตร) ถ้าไม่ท้อง ส่วนมากก็มักเป็นจากอารมณ์เครียด วิตกกังวล เมื่อเลือดประจำเดือนไม่มา ก็มักจะกินยาสตรีเพื่อให้เลือดมา กินแล้ว บางรายเลือดประจำเดือนก็มา บางรายเลือดประจำเดือนก็ไม่มา รายที่ไม่มา มาตรวจภายหลังว่าที่ไม่มานั้น เป็นจากการตั้งครรภ์ ก็มักจะมาถามหมอว่า จะเป็นไรกับเด็กในท้องไหม ถ้าท่านพร้อมจะมีบุตร รอบเดือนไม่มา ก็ไม่ควรใช้ยาใดๆโดยไม่ปรึกษาแพทย์แผนปัจจุบัน หรือ สูตินรีแพทย์ก่อน

สรุปว่า หากคุณรับประทานยาสตรีแล้วไม่มีอาการแพ้ยา หรือผิดปกติใดๆ จะลองรับประ ทานก็ได้นะครับ แต่ไม่แนะนำให้รับประทานติดต่อกันเป็นเวลานานๆ (เช่น 3 เดือน 6 เดือน) เนื่องจากมีแอลกอฮอล์เป็นส่วนผสม จึงอาจเป็นอันตรายต่อตับได้ ส่วน Phytoestrogen อาจเพิ่มความเสี่ยงในการเกิด ถุงน้ำ (Cyst) ที่รังไข่ หรือ ที่เต้านมได้ ส่วนเรื่องวิธีดูแลร่างกายเพื่อ ให้ประจำเดือนมาเป็นปกติ และโอกาสในการเกิดช็อกโกแลตซีสต์ (Chocolate Cyst) ของรังไข่ และเต้านม แนะนำอ่านเพิ่มเติมในบทความต่างๆที่เกี่ยวข้องใน เว็บ haamor.com คือ ประจำเดือน ภาวะขาดประจำเดือน เยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ และ ก้อนในเต้านม