พิเมโครลิมัส (Pimecrolimus)

  • โดย เภสัชกร อภัย ราษฎรวิจิตร
  • 17 ธันวาคม 2562
  • Tweet
สารบัญ บทความที่เกี่ยวข้อง

บทนำ

ยาพิเมโครลิมัส(Pimecrolimus) เป็นยาที่ออกฤทธิ์ยับยั้งระบบภูมิคุ้มกันต้านทานโรคของร่างกาย (Calcineurin inhibitor) ทางคลินิกนำมาใช้เป็นยารักษาอาการอักเสบของผิวหนัง เช่น ผื่นผิวหนังอักเสบที่เรียกว่า โรคเซบเดิร์ม(Seborrheic dermatitis), โรคลูปัส-โรคเอสแอลอี(Cutaneous lupus erythematosus), โรคไลเคนพลานัส(Lichen Planus)ซึ่งเป็นการอักเสบบริเวณปาก

รูปแบบเภสัชภัณฑ์ของยาพิเมโครลิมัสเป็นยาครีม ที่ใช้ทาเฉพาะที่ตรงผิวหนังที่เกิดโรค และกลไกการออกฤทธิ์ที่ชัดเจนยังไม่เป็นที่ทราบแน่ชัดนัก

ปัจจุบันยังไม่มีข้อมูลยืนยันความปลอดภัยในการใช้ยาพิเมโครลิมัสเป็นเวลาต่อเนื่องนานๆ และไม่แนะนำให้ใช้ยานี้กับเด็กที่มีอายุต่ำกว่า 2 ปี

อย่างไรก็ตามยาพิเมโครลิมัส ถูกกำหนดให้ระบุคำเตือนบน ฉลากยา ว่า ‘ยาพิเมโครลิมัสสามารถก่อให้เกิดความเสี่ยงกับการเป็นมะเร็งผิวหนัง’ได้เช่นกัน

เพื่อความปลอดภัยต่อตัวผู้ป่วย ก่อนที่จะใช้ยาพิเมโครลิมัส แพทย์จะสอบถามประวัติการเจ็บป่วยโดยละเอียด อาทิ

  • เคยแพ้ยาพิเมโครลิมัสหรือไม่
  • มีโรคทางผิวหนังอะไรบ้าง เช่น มะเร็งผิวหนัง มีการติดเชื้อทางผิวหนัง หรือเป็นผู้ที่มีผิวหนังบางกว่าปกติหรือไม่
  • มีการใช้ยากดภูมิคุ้มกันของร่างกายใดๆหรือไม่
  • หากเป็นสตรีอยู่ในภาวะให้นมบุตร หรืออยู่ในภาวะตั้งครรภ์ หรือไม่

นอกจากนี้ระหว่างการใช้ยาพิเมโครลิมัส ผู้ป่วยต้องปฏิบัติตามคำแนะนำของแพทย์อย่างเคร่งครัด เช่น

  • หลีกเลี่ยงการสัมผัสกับแสงแดดหรือแสงไฟที่มีความเข้มสูงๆ
  • ห้ามรักษาผิวหนังด้วยการฉายแสง/รังสี ร่วมกับยาพิเมโครลิมัส
  • หลีกเลี่ยงการอยู่ในที่ที่มีผู้คนแออัดเพื่อลดการสัมผัสกับเชื้อโรคต่างๆ
  • ควรต้องล้างมือบ่อยๆ
  • ห้ามใช้ยารักษาผิวหนังชนิดอื่นทาร่วมกับยาพิเมโครลิมัส นอกจากจะมีคำสั่งแพทย์
  • ห้ามกลืนยาชนิดนี้และต้องระวังมิให้ยาเข้าดวงตา

ยาพิเมโครลิมัสเป็นยาที่มีวางจำหน่ายในประเทศไทย โดยจัดอยู่ในกลุ่มยาอันตราย ผู้บริโภคจึงต้องใช้ยาตามคำสั่งแพทย์เท่านั้น

พิเมโครลิมัสมีสรรพคุณ(คุณสมบัติ)อย่างไร?

พิเมโครลิมัส

ยาพิเมโครลิมัสมีสรรพคุณ/ข้อบ่งใช้เพื่อ รักษาโรคผิวหนังอักเสบต่างๆ เช่น

  • โรคเซบเดิร์ม (Seborrheic dermatitis)
  • โรคลูปัส-โรคเอสแอลอี (Cutaneous lupus erythematosus)
  • โรคไลเคนพลานัส (Oral lichen planus)
  • โรคด่างขาว (Vitiligo)
  • โรคสะเก็ดเงิน (Psoriasis)

พิเมโครลิมัสมีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?

เท่าที่การศึกษาค้นคว้าและหลักฐานทางคลินิกพบว่า หลังจากผู้ป่วยทายาพิเมโครลิมัส บริเวณผิวหนัง ตัวยาจะเข้ายับยั้งการทำงานของกลุ่มโปรตีนที่มีชื่อว่า Calcineurin ที่ปกติโปรตีนCalcineurin จะช่วยกระตุ้นการทำงานและการแบ่งตัวของเม็ดเลือดขาว ชนิดที-เซลล์ (T-Cell) ด้วยเหตุผลดังกล่าวส่งผลให้ที-เซลล์หยุดการเจริญเติบโต และหยุดการแบ่งเซลล์ จากนั้นจะเกิดการกีดกันการปลดปล่อยสารที่กระตุ้นการอักเสบ ของผิวหนังออกมา(Inflammatory cytokines) จากกลไกดังกล่าวจึงเป็นเหตุผลสำคัญ ที่ทำให้เกิดฤทธิ์ของการรักษาตามสรรพคุณ

พิเมโครลิมัสมีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?

รูปแบบการจัดจำหน่ายของยาพิเมโครลิมัส:

  • ยาครีมทาผิวหนังภายนอก ที่ประกอบด้วยตัวยา Pimecrolimus ที่มีความเข้มข้น 1%

พิเมโครลิมัสมีขนาดการบริหารยาอย่างไร?

ยาพิเมโครลิมัสมีขนาดการบริหารยา/ใช้ยา เช่น

  • ผู้ใหญ่และเด็กที่มีอายุมากกว่า 2 ปีขึ้นไป : ทายาบางๆ บริเวณผิวหนังที่มีการอักเสบหรือมีรอยโรควันละ 2 ครั้ง เช้า-เย็น

อนึ่ง:

  • หากอาการโรคไม่ดีขึ้นภายใน 6 สัปดาห์ ให้หยุดใช้ยานี้ แล้วรีบกลับมาขอคำปรึกษาจากแพทย์/มาโรงพยาบาล
  • ห้ามทายานี้บริเวณผิวหนังที่เป็นแผลเปิด
  • ไม่ทายานี้บริเวณผิวหนังที่มีสภาพเป็นปกติ
  • ห้ามมิให้ยานี้ เข้าปาก เข้าตา
  • ใช้ยานี้ตามคำสั่งแพทย์เท่านั้น

*****หมายเหตุ: ขนาดยาและระยะเวลาในการใช้ยาที่ระบุในบทความนี้เป็นเพียงตัวอย่างหนึ่งเท่านั้น ไม่สามารถใช้ทดแทนคำสั่งใช้ยาของแพทย์ได้ การใช้ยาที่ เหมาะสมควรต้องปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรก่อนเสมอ

เมื่อมีการสั่งยา ควรแจ้งแพทย์/พยาบาล และเภสัชกรอย่างไร?

เมื่อมีการสั่งยาทุกชนิดรวมยาพิเมโครลิมัส ผู้ป่วยควรแจ้ง แพทย์ พยาบาล และเภสัชกร เช่น

  • ประวัติแพ้ยาทุกชนิด เช่น กินยา/ใช้ยาแล้ว คลื่นไส้มาก ขึ้นผื่น หรือ แน่นหายใจติดขัด/หายใจลำบาก
  • มีโรคประจำตัวต่างๆ เช่น โรคมะเร็งผิวหนัง รวมทั้งกำลังกินยา/ใช้ยาอะไรอยู่ เพราะยาพิเมโครลิมัสอาจส่งผลให้อาการของโรคเหล่านั้นรุนแรงขึ้น หรืออาจเกิดปฏิกิริยาระหว่างยากับยาอื่นๆที่กิน/ที่ใช้อยู่ก่อน
  • หากเป็นสุภาพสตรีควรแจ้งว่าอยู่ในภาวะตั้งครรภ์/มีครรภ์ หรือ กำลังให้นมบุตร เพราะยาหลายประเภทสามารถผ่านทางน้ำนมหรือรก และเข้าสู่ทารกจนก่อให้เกิดผลข้างเคียงได้

หากลืมทายาควรทำอย่างไร?

กรณีลืมทายาพิเมโครลิมัส สามารถทายาทันทีที่นึกขึ้นได้ หากเวลาใกล้เคียงกับการทายาในครั้งถัดไป ห้ามเพิ่มขนาดการทายาเป็น 2 เท่า ให้ทายาที่ขนาดปกติเท่านั้น

พิเมโครลิมัสมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?

ยาพิเมโครลิมัส สามารถกระตุ้นให้เกิดผล/อาการไม่พึงประสงค์จากการใช้ยา (ผลข้างเคียง/อาการข้างเคียง) เช่น

  • ผลต่อผิวหนัง: เช่น เกิดอาการผื่นคัน ระคายเคืองผิวที่สัมผัสยา ผิวหนังอักเสบ เกิดลมพิษ ติดเชื้อไวรัสตรงบริเวณผิวหนังที่ทายา เช่น งูสวัด หรือเริม
  • ผลต่อระบบประสาท: เช่น ปวดศีรษะ /ปวดหัว มีไข้
  • ผลต่อระบบทางเดินหายใจ: เช่น
    • เยื่อจมูกอักเสบ
    • เจ็บคอ-คออักเสบ
    • โรคติดเชื้อ ทางเดินหายใจส่วนบน
    • ไอ
    • หลอดลมอักเสบ

*อนึ่ง: ทั่วไป อาการข้างเคียงดังกล่าวจะหายไปเองเมื่อหยุดใช้ยานี้

มีข้อควรระวังการใช้พิเมโครลิมัสอย่างไร?

มีข้อควรระวังการใช้ยาพิเมโครลิมัส เช่น

  • ห้ามใช้กับผู้ที่แพ้ยาชนิดนี้
  • ห้ามปรับขนาดการใช้ยาเองโดยไม่ขอคำแนะนำจากแพทย์
  • ห้ามใช้ยานานเกินคำสั่งแพทย์
  • หลีกเลี่ยงการออกแดดหรืออยู่ในบริเวณที่มีแสงไฟที่มีความสว่างมากๆ
  • ห้ามใช้ผ้า หรือ พลาสเตอร์ยา ปิดทับบริเวณผิวหนังที่ทายา
  • ล้างมือก่อนและหลังใช้ยาทุกครั้ง
  • ปฏิบัติตามคำแนะนำของแพทย์อย่างเคร่งครัด และมาพบแพทย์/มาโรงพยาบาลตามแพทย์นัดหมายทุกครั้ง
  • ห้ามแบ่งยาให้ผู้อื่นใช้
  • ห้ามใช้ยาหมดอายุ
  • ห้ามเก็บยาหมดอายุ

***** อนึ่ง ทุกคนต้องตระหนักถึงความปลอดภัยจากการใช้ ”ยา”ที่รวมถึง ยาแผนปัจจุบันทุกชนิด(รวมยาพิเมโครลิมัสด้วย) ยาแผนโบราณ อาหารเสริม ผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร ทุกชนิดและสมุนไพรต่างๆเพราะยามีทั้งให้คุณและให้โทษ ดังนั้นเมื่อมีการใช้ยาทุกครั้ง ควรต้องปฏิบัติตาม ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด(อ่านเพิ่มเติมได้ในเว็บ haamor.com บทความเรื่อง ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด) รวมทั้งควรต้องปรึกษาเภสัชกรประจำร้านขายยาก่อนซื้อยาใช้เองเสมอ

พิเมโครลิมัสมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?

ยาพิเมโครลิมัสมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่น เช่น

  • หลีกเลี่ยงการใช้ยาพิเมโครลิมัส ร่วมกับ ยาTacrolimus ด้วยจะทำให้ความเข้มข้นของยาตัวใดตัวหนึ่งหรือทั้ง 2 ตัวเพิ่มมากขึ้นในกระแสเลือด จนก่อให้เกิดผลข้างเคียงต่อร่างกายตามมา

ควรเก็บรักษาพิเมโครลิมัสอย่างไร?

ควรเก็บรักษาพิเมโครลิมัส เช่น

  • สามารถเก็บยาภายใต้อุณหภูมิ 25 องศาเซลเซียส(Celsius)
  • ห้ามเก็บยาในช่องแช่แข็งตู้เย็น
  • เก็บยาในภาชนะที่ปิดมิดชิด พ้นแสง/แสงแดด ความร้อนและความชื้น
  • ไม่เก็บยาในห้องน้ำหรือในรถยนต์
  • เก็บยาให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง
  • ไม่เก็บยาที่หมดอายุ
  • ไม่ทิ้งยาลงในแม่น้ำคูคลองตามธรรมชาติ

พิเมโครลิมัสมีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?

ยาพิเมโครลิมัส มียาชื่อการค้า และบริษัทผู้ผลิต/ผู้จำหน่าย เช่น

ชื่อการค้าบริษัทผู้ผลิต
Elidel (อีลิเดล)Norvartis

บรรณานุกรม

  1. https://en.wikipedia.org/wiki/Pimecrolimus [2019,Nov30]
  2. https://www.accessdata.fda.gov/drugsatfda_docs/label/2006/021302s011lbl.pdf [2019,Nov30]
  3. https://www.mims.com/thailand/drug/info/pimecrolimus/?type=brief&mtype=generic [2019,Nov30]
  4. https://www.drugs.com/cdi/pimecrolimus.html[2019,Nov30]
  5. https://www.drugs.com/drug-interactions/pimecrolimus-topical.html[2019,Nov30]