ปอดบวมในเด็ก (Childhood pneumonia) / ปอดอักเสบในเด็ก (Childhood pneumonitis)

  • โดย รองศาสตราจารย์(พิเศษ) นายแพทย์ ทวี โชติพิทยสุนนท์
  • 21 พฤศจิกายน 2562
  • Tweet

สารบัญ

บทความที่เกี่ยวข้อง

บทนำ

โรคปอดอักเสบ(Pneumonitis) หรือ โรคปอดบวม (Pneumonia) มีความหมายคล้ายคลึงกันมากจนใช้เรียกแทนกันได้ แต่นิยมเรียกโรคปอดอักเสบมากกว่าเพราะตรงความหมายมากกว่า โรคปอดอักเสบเป็นโรคติดเชื้อระบบทางเดินหายใจที่สำคัญ โดยเฉพาะในเด็กเล็กอายุต่ำกว่า 5 ปี และเป็นสาเหตุการตายในเด็กที่สูงถึง 1.6 ล้านคนต่อปีจากจำนวนผู้ป่วย 156 ล้านคนต่อปีทั่วโลก โดย 95% ของเด็กเหล่านี้อาศัยอยู่ในประเทศกำลังพัฒนา เพราะมีปัจจัยเสี่ยงที่ทำให้เกิดปอดอักเสบสูงกว่าประเทศที่พัฒนาแล้ว สำหรับประเทศไทยพบโรคปอดอักเสบ 1,418 คน ต่อประชากรไทย100,000 คน

 

โรคปอดอักเสบ ปอดบวม ในเด็กเกิดได้อย่างไร?

ปอดบวมในเด็ก-ปอดอักเสบในเด็ก

โรคปอดอักเสบ ปอดบวม เกือบทั้งหมดมีสาเหตุจากเชื้อโรคทั้งสิ้น โดยพบดังนี้

1. เชื้อไวรัส เช่น ไวรัสไข้หวัดใหญ่ ไวรัสโรคหัด ไวรัสอาร์เอสวี ฯลฯ ซึ่งกลุ่มนี้พบบ่อยที่สุด

2. เชื้อแบคทีเรีย เช่น เชื้อนิวโมคอคคัส (Pneumococcus) เชื้อฮีโมฟิลุสอินพลูเอนเซ (Haemophilus influenzae) เชื้อมัยโค พลาสม่า (Mycoplasma) ฯลฯ พบได้พอสมควร โดยปกติเชื้อแบคทีเรียเหล่านี้จะอยู่ที่คอหอยของคนเรา รอจังหวะเวลาที่เหมาะสมในการก่อโรคปอดอักเสบหรือโรคอื่นๆ

3. เชื้อรา เช่น เชื้อราแคนดิดา (Candida) เชื้อราเพนิซิเลี่ยม (Penicillium) ฯลฯ มักเกิดขึ้นในผู้ที่มีภูมิคุ้มกันต้านทานโรคต่ำ เช่น กินยาสเตียรอยด์ โรคเอดส์ เป็นต้น

 

อะไรเป็นปัจจัยเสี่ยงในการเกิดโรคปอดอักเสบ ปอดบวมในเด็ก?

ปัจจัยเสี่ยงต่อการเกิดโรคปอดอักเสบ ปอดบวมในเด็ก คือ

 

1. ตัวเด็กเอง: เช่น

  • อายุน้อย ตั้งแต่แรกคลอด – 5 ปี
  • มีความผิดปกติทางเดินหายใจ
  • มีภูมิคุ้มกันต้านทานโรคต่ำ เช่น โรคเอดส์ กินยาสเตียรอยด์
  • ไม่ได้กินนมแม่
  • ไม่ได้ฉีดวัคซีน หรือฉีดไม่ครบ เช่น วัคซีนโรคไอกรน วัคซีนโรคหัด วัคซีนโรคฮิบ (HIB, Haemophillus influenzae type B, โรคติดเชื้อแบคทีเรีย ชื่อ ฮีโมฟิลุสอินพลูเอนเซ ซึ่งทำให้เกิดโรคเยื่อหุ้มสมองอักเสบได้) วัคซีนโรคไอพีดี (IPD, Invasive pneumococcal disease, โรคติดเชื้อแบคทีเรียชนิดหนึ่งที่มักรุนแรง) วัคซีนโรคไข้หวัดใหญ่ เป็นต้น
  • มีภาวะทุพโภชนาการ

 

2. สิ่งแวดล้อม: เช่น

  • อยู่อย่างแออัด (การถ่ายเทอากาศไม่ดี)
  • ฝุ่นละออง ควันบุหรี่ภายในบ้าน เป็นต้น

 

3. เชื้อโรค: เช่น

  • มีการระบาดของเชื้อโรค เช่น การระบาดของไข้หวัดใหญ่ในปี 2009
  • เชื้อโรคดื้อยา(เชื้อดื้อยา)

 

โรคปอดอักเสบ ปอดบวม ในเด็กมีอาการอย่างไร?

อาการจากโรคปอดอักเสบ ปอดบวมในเด็ก คือ

  • อาการเริ่มต้น: เช่น
    • เป็นไข้
    • อาการคล้ายไข้หวัดใหญ่
    • ไอ
  • อาการระยะปอดอักเสบ: เช่น
    • ไข้สูง
    • ไอมากขึ้น
    • เริ่มหอบเหนื่อย, อ่อนเพลีย, ซึม, ไม่ค่อยทานน้ำและอาหาร (ระยะนี้ต้องรีบพบแพทย์/มาโรงพยาบาล)

 

แพทย์วินิจฉัยโรคปอดอักเสบ ปอดบวม ในเด็กอย่างไร?

การวินิจฉัยแบ่งเป็น 2 แบบ

1. จากอาการ: ได้แก่

  • พบมีไข้ ไอ หอบเหนื่อย หายใจแรง หน้าอกกระเพื่อม
  • แพทย์ฟังปอดจากการตรวจด้วยหูฟัง จะได้ยินเสียง “กร๊อบแกร๊บ” ในปอด

 

2. จากห้องปฏิบัติการ: ได้แก่

  • การเอ็กซเรย์ปอด พบเป็นรอยฝ้าขาวผิดปกติ
  • การตรวจเลือดเพื่อหาเชื้อโรค แต่มีประโยชน์ไม่มาก

 

รักษาโรคปอดอักเสบ ปอดบวม ในเด็กอย่างไร? ดูแลเด็กอย่างไร?

การรักษาโรคปอดอักเสบ/ ปอดบวมในเด็ก เนื่องจากโรคปอดอักเสบ/ ปอดบวมมักมีอาการรุนแรง และอาจจะถึงแก่ชีวิตได้ จึงต้องดูแลรักษาโดยแพทย์เท่านั้น โดยเมื่อเด็กมีอาการดังกล่าว ไม่ควรดูแลเอง ควรรีบนำเด็กพบแพทย์/มาโรงพยาบาล ทั้งนี้การรักษามี 2 ส่วน คือ

1. การรักษาตามอาการและประคับประคอง เช่น ยาแก้ไข้ ยาแก้ไอ หากมีอาการหอบเหนื่อยต้องให้ออกซิเจน หากอาการรุนแรงมาก อาจต้องใช้เครื่องช่วยหายใจ

2. การรักษาจำเพาะต่อเชื้อโรค เช่น ยาต้านไวรัสไข้หวัดใหญ่ (ยาทามิฟลู/ Tamiflu) หรือ ยาปฏิชีวนะ ตามความเหมาะสมต่อเชื้อโรคต้นเหตุของโรคปอดอักเสบ/ ปอดบวมนั้นๆ ซึ่งแพทย์จะเป็นผู้พิจารณาชนิดของยาต่างๆ รวมทั้งชนิดของยาปฏิชีวนะ ขนาดยา วิธีการให้ยา (เช่น กิน หรือ ฉีดเข้าเส้น) และระยะเวลาของการใช้ยาอย่างเหมาะสม และไม่ควรซื้อยากินเอง

 

เมื่อไรจึงควรพาเด็กที่สงสัยโรคปอดอักเสบ ปอดบวม มาพบแพทย์?

อาการปอดอักเสบ มักเริ่มต้นด้วยอาการไข้หวัดใหญ่ประมาณ 2-4 วัน แล้วจึงเริ่มหอบเหนื่อย อ่อนเพลีย ซึ่งเป็นอาการของปอดอักเสบ/ ปอดบวม

 

ดังนั้นหากเด็กที่เริ่มเป็นไข้หวัด ไม่ว่าจะรักษาโดยแพทย์หรือรักษาเองก็ตาม ถ้า 24-48 ชั่วโมงหลังการรักษาไข้หวัดนั้นๆแล้วอาการไม่ดีขึ้น เช่น ไข้สูงตลอด หอบเหนื่อย เพลีย ไอมาก อาเจียนมาก ฯลฯ ให้สงสัยว่า อาจเป็นโรคปอดอักเสบ /ปอดบวม ซึ่งรุนแรงและอันตรายได้ ควรรีบนำเด็กพบแพทย์/ไปโรงพยาบาลด่วน เพื่อการรักษาที่ถูกต้องและเหมาะสมต่อไป

 

การป้องกันโรคปอดอักเสบ ปอดบวม ในเด็กทำอย่างไร?

การป้องกันโรคปอดอักเสบ ปอดบวมในเด็ก มีหลายวิธี ได้แก่

1. กินนมแม่ให้นานที่สุด

2. หลีกเลี่ยงการอยู่ในสิ่งแวดล้อมที่มีฝุ่นละออง ควันบุหรี่ ควันไฟ ควันธูป ฯลฯ

3. ฉีดวัคซีนป้องกันโรค เช่น วัคซีนโรคไอกรน วัคซีนโรคหัด วัคซีนโรคไข้หวัดใหญ่ วัคซีนฮิบ วัคซีนโรคไอพีดี เป็นต้น

4. หลีกเลี่ยงบริเวณที่มีคนอยู่อย่างแออัด