คำถามเกี่ยวกับยา
โดย วันทนีย์ โลหะประกิตกุล
เรื่อง : ยาสตรี
ยาสตรี (Tonic herbs for women) จัดเป็นยาแผนโบราณซึ่งขึ้นทะเบียนตำรับยาแผนโบราณ สรรพคุณที่ได้รับอนุญาต คือ บำรุงเลือด บำรุงร่างกาย เจริญอาหาร แก้ประจำเดือนมาไม่ปกติ และเป็นยาแทนการอยู่ไฟ ขับน้ำคาวปลา ช่วยฟอกโลหิต ยานี้ไม่ใช่ยาขับเลือด ไม่ใช่ยาทำแท้ง เนื่องจากยาสตรีส่วนใหญ่จะประกอบด้วยสมุนไพรชนิดต่างๆ รวมถึงแอลกอฮอล์ ซึ่งตัวยาบางตัวในตำรับอาจจะมีผลต่อทารกในครรภ์ ดังนั้นจึงมีคำเตือนไว้ที่ฉลากหรือเอก สารกำกับยาว่า "สตรีมีครรภ์ห้ามรับประทาน"
ตำรับยาแผนโบราณที่ใช้สำหรับสตรีจะมีหลายตำรับ ซึ่งปรุงขึ้นโดยมีวัตถุประสงค์ในการใช้ที่แตกต่างกัน เช่น บางตำรับใช้สำหรับบำรุงร่างกาย บำรุงโลหิต บางตำรับใช้สำหรับสตรีหลังคลอดบุตรกินแทนการอยู่ไฟ หรือบางตำรับใช้สำหรับสตรีที่มีปัญหาประจำเดือนมาไม่ปกติ ดังนั้นการใช้ยาสตรีขนานใด ต้องใช้ให้ถูกต้องตรงกับอาการ ไม่เช่นนั้นอาจไม่ได้ผลในการรักษา
เนื่องจากยาสำหรับสตรีส่วนมากจะมีตัวยาที่มีรสร้อนตามศาสตร์ของยาแผนไทย เช่น ขิง ดีปลี พริกไทย และบางตำรับก็อาจมีหัวเหล้าในสูตรตำรับด้วยเล็กน้อย จึงมักมีข้อควรระวังไม่ให้ใช้สำหรับสตรีตั้งครรภ์ ทำให้มีบางคนเข้าใจว่ายาเหล่านี้เป็นยาทำให้แท้ง ซึ่งเป็นความเข้าใจที่ไม่ถูกต้องอย่างมาก ในทางตรงกันข้าม บางตำรับกลับเป็นยาบำรุงร่างกายหรือบำรุงโลหิต ไม่ได้เกี่ยวกับการขับทำให้แท้งแต่อย่างใด แต่ที่ต้องมีคำเตือน เพราะเกรงว่าตัวยาหรือหัวเหล้าที่มีอยู่ในตำรับยาอาจไปมีผลต่อทารกในครรภ์
กินยาสตรีบ่อยๆ จะเหมือนคนกินเหล้า เพราะส่วนประกอบหลักของยานี้คือ แอลกอฮอล์ มีกลุ่มคนชนบท (ชาย) หลายคนหันมาดื่มยาสตรีนี้แทนดื่มเหล้า ดังนั้นถ้ากินยาสตรีบ่อยๆ ก็อาจติดเหล้าได้
ส่วนยาสตรีตำรับที่ใช้สำหรับสตรีที่มีปัญหาประจำเดือนมาไม่ปกติ ก็ต้องระวังเพราะการที่ประจำเดือนไม่มาอาจเกิดจากการตั้งครรภ์