คำถามเกี่ยวกับโรค
โดย วันทนีย์ โลหะประกิตกุล
เรื่อง : ฟันผุ
เกิดจากการติดเชื้อแบคทีเรียที่เรียกว่า Streptococcus mutans ร่วมในกระบวนการเปลี่ยนแปลงคาร์โบไฮเดรต เช่น แป้งและน้ำตาลในอาหารที่ตกค้างบนฟันหรือคราบจุลินทรีย์ ทำให้เป็นกรดที่สามารถสลายแร่ธาตุซึ่งเป็นโครงสร้างของฟัน ทำให้ฟันผุกร่อน ทั้งนี้ หากอยู่ในสภาวะที่สภาพน้ำลายในช่องปากค่อนข้างเป็นกลาง จะไม่มีการสูญเสียแร่ธาตุออกจากผิวฟัน
หากไม่ได้รับการรักษาเชื้อแบคทีเรียจะลุกลามสู่เนื้อฟันและเข้าสู่โพรงประสาทฟัน ทำให้เกิดการอาการอักเสบโพรงประสาทฟัน ก่อให้เกิดอาการ ปวด บวม และการอักเสบอาจลุกลามไปยังเนื้อเยื่อรอบๆ รากฟัน หรือลุกลามต่อไปยังเหงือกและกระดูกขากรรไกร เกิดการเป็นหนอง และ/หรือ การอักเสบที่รุนแรง ก่อการติดเชื้อในกระแสเลือดหรือเป็นสาเหตุของเยื่อบุหัวใจอักเสบ
- ธรรมชาติพื้นผิวของฟัน ถ้าฟันเป็นร่องหลุมมาก อาหารตกค้างง่าย จะก่อให้เกิดฟันผุได้ง่าย
- เชื้อแบคทีเรีย Streptococcus mutans ซึ่งมีในปากทุกคน แต่มากน้อยต่างกัน คนที่มีมากฟันผุง่าย
- มีภาวะปากแห้งจากน้ำลายน้อย
ระยะของฟันผุมี 4 ระยะ ได้แก่
ระยะที่ 1: กรดเริ่มทำลายเคลือบฟัน อาจเห็นเป็นรอยสีขาวขุ่นบริเวณที่เป็นผิวเรียบของฟันหรือหลุมร่องฟัน ยังไม่มีอาการ การแปรงฟันให้สะอาดและใช้ฟลูออไรด์ทาเฉพาะที่จะช่วยการคืนกลับแร่ธาตุสู่ฟัน ช่วยยับยั้งการลุกลามของโรคฟันผุได้
ระยะที่ 2: การกัดกร่อน ลึกลงไปถึงชั้นเนื้อฟัน มีสีเทาดำ เห็นรูผุ มีเศษอาหารติด การผุจะลุกลามเร็วกว่าระยะแรก เนื่องจากชั้นเนื้อฟันแข็งแรงน้อยกว่าชั้นเคลือบฟัน จะเริ่มมีอาการเสียวฟันเมื่อถูกของร้อน เย็น หรือหวานจัด ระยะนี้จำเป็นต้องพบทันตแพทย์เพื่อทำการรักษาโดยการอุดฟัน
ระยะที่ 3: เป็นขั้นรุนแรงขึ้น มีการทำลายลึกถึงโพรงประสาทฟัน มีการอักเสบของเนื้อเยื่อภายในโพรงประสาทฟัน มีอาการปวด อาจปวดตลอดเวลา หรือปวดเป็นพักๆ มีการตกค้างของเศษอาหาร มีกลิ่น เมื่อฟันผุทะลุถึงโพรงประสาทฟันแล้ว การอุดฟันตามปกติทำไม่ได้ ต้องรักษาคลองรากฟันก่อน หากติดเชื้ออาจรักษาด้วยยาปฏิชีวนะก่อนการรักษาคลองรากฟัน
ระยะที่ 4: เนื้อเยื่อโพรงประสาทฟันจะถูกทำลายลุกลามไปที่ปลายราก จะเจ็บๆ หายๆ เป็นช่วงๆ เกิดฝีหนองบริเวณปลายราก มีอาการบวม หรือมีฝีทะลุมาที่เหงือก ฟันโยก เชื้อโรคลุกลามเข้าสู่กระแสเลือด และระบบน้ำเหลืองของร่างกาย การรักษาจำเป็นต้องถอนฟัน และหลังการถอนฟันควรต้องใส่ฟันเทียมทดแทนเพื่อความสวยงาม เพื่อการบดเคี้ยว และเพื่อป้องกันฟันข้างเคียงไม่ให้ล้มเอียง
มีหลักฐานจากการวิจัยว่าในเด็กเล็กที่มารดาหรือคนเลี้ยงที่มีฟันผุจะส่งผ่านเชื้อ Streptococcus mutants มายังทารก ทำให้ฟันผุได้มาก เพราะเชื้อจะทำให้แป้งและน้ำตาลในปากเปลี่ยนเป็นกรดมาทำลายชั้นเคลือบฟันให้เริ่มผุ ทำลายฟันจนเป็นรูและกร่อนแตกหักได้ ดังนั้น กรณีทั่วไปควรป้องกันด้วยการใช้ช้อนกลางและควรแปรงฟันหลังอาหาร