คำถามเกี่ยวกับโรค
โดย วันทนีย์ โลหะประกิตกุล
เรื่อง : ทอนซิลอักเสบ
- ประมาณ 70-80% ของต่อมทอนซิลอักเสบทั้งหมด เกิดจากการติดเชื้อไวรัส
- ประมาณ 15-20% เกิดจากการติดเชื้อแบคทีเรีย
- ประมาณ 5% เกิดจากการติดเชื้อรา
ต่อมทอนซิลอักเสบสามารถติดต่อได้เช่นเดียวกับในโรคหวัดทั่วไปและในโรคไข้หวัดใหญ่ จากการ ไอ จาม การหายใจ การสัมผัสสารคัดหลั่งจากจมูกและช่องปากผู้ป่วย (น้ำมูก น้ำลาย) และจากใช้ของใช้ส่วนตัวร่วมกัน เช่น แก้วน้ำ ช้อน ผ้าเช็ดหน้า ผ้าเช็ดตัว เป็นต้น
- เจ็บคอ กลืน/ดื่มเจ็บ กดเจ็บบริเวณคอตรงตำแหน่งของต่อมทอนซิล มีกลิ่นปาก
- มีไข้ได้ทั้งไข้สูง หนาวสั่น หรือไข้ต่ำ ขึ้นกับชนิดของเชื้อโรค เช่น ติดเชื้อไวรัสไข้สูงกว่าจากติดเชื้อแบคทีเรีย
- ปวดศีรษะ ปวดเมื่อยเนื้อตัว อาจมีตาแดง
- คัดจมูก มีน้ำมูกแต่ไม่มาก น้ำมูกมักใส
- อาจร่วมกับปวดหู เพราะการอักเสบของคอมักส่งผลถึงการอักเสบของหู
- อาจร่วมกับมีเสียงพูดเหมือนอมอะไรอยู่ จากมีต่อมทอนซิลโตคับในช่องคอ
- ต่อมทอนซิลอาจโตเล็กน้อยหรือโตมาก มักโตทั้งสองข้าง แดง อาจมีสารคัดหลั่งสีเหลืองๆปกคลุม หรือมีจุดขาวๆเหลืองๆ คล้ายหนองกระจายทั่วไป
- อาจมีต่อมน้ำเหลืองด้านหน้าลำคอส่วนบนโตทั้งสองข้าง คลำได้และเจ็บเมื่อติดเชื้อแบคทีเรีย แต่ถ้าจากเชื้อไวรัสมักเป็นต่อมน้ำเหลืองด้านหลังลำคอใกล้กกหู โต คลำได้ แต่จะมีขนาดเล็กกว่ามากจากการติดเชื้อแบคทีเรีย
ต่อมทอนซิลอักเสบเป็นโรคไม่รุนแรง รักษาหายได้ภายในประมาณ 7 - 10 วัน ยกเว้นเมื่อเกิดผลข้างเคียง ซึ่งได้แก่
- การอักเสบที่อาจรุนแรงจนเกิดต่อมทอนซิลและเนื้อเยื่อรอบๆ ต่อมทอนซิลเป็นหนอง ซึ่งต้องรักษาด้วยการผ่าตัดต่อมทอนซิล
- เมื่อเกิดจากติดเชื้อสเตรป และได้รับการรักษาไม่ถูกต้อง อาจมีผลข้างเคียงเป็นโรคไตเรื้อรัง หรือโรคลิ้นหัวใจได้
- ในกรณีของต่อมทอนซิลอักเสบเรื้อรังที่มีต่อมทอนซิลโต อาจเป็นสาเหตุให้เกิด ภาวะนอนกรน และ/หรือ โรคนอนหลับแล้วหยุดหายใจ
- ดื่มน้ำสะอาดให้ได้มากๆ อย่างน้อยวันละ 8-10 แก้วเมื่อไม่มีโรคต้องจำกัดน้ำดื่ม
- รักษาสุขอนามัยพื้นฐาน เพื่อร่างกายแข็งแรงลดโอกาสติดเชื้อรุนแรงและลดการแพร่เชื้อสู่ผู้อื่น
- แยกของใช้ส่วนตัวโดยเฉพาะ แก้วน้ำ และช้อน
- ล้างมือให้สะอาดบ่อยๆ โดยเฉพาะก่อนกินอาหารและหลังเข้าห้องน้ำ
- รู้จักใช้หน้ากากอนามัยเพื่อป้องกันโรคแพร่กระจายสู่ผู้อื่น
- กินยาลดไข้ ควรเป็นยาพาราเซตามอล ไม่ควรกินแอสไพรินเพราะอาจเกิดแพ้ยาแอสไพรินได้
- บ้วนปากด้วยน้ำเกลือ (Normal saline) บ่อยๆ เพื่อรักษาความสะอาดช่องปากและเพื่อให้ช่องปากชุ่มชื้น
- อมยาบรรเทาอาการเจ็บคอ
- เมื่อมีไข้เจ็บคอและมีต่อมทอนซิลโต (ส่องกระจกและอ้าปากดูจะเห็นต่อมทอนซิลอยู่ด้าน ข้างลำคอใกล้โคนลิ้นทั้งสองข้าง) ควรรีบพบแพทย์