คำถามเกี่ยวกับโรค
โดย วันทนีย์ โลหะประกิตกุล
เรื่อง : จิตเภท (Schizophrenia)
โรคจิตเภท (Schizophrenia) เป็นโรคทางจิตเวชที่เรื้อรังและจัดว่ารุนแรง เป็นโรคที่ส่งผลให้ผู้ป่วยเกิดความผิดปกติในความคิด ความรู้สึก และความประพฤติ จิตเภทเป็นโรคพบได้ทั่วโลกประมาณ1% ของประชากรทั่วโลก พบในทุกอายุ แต่อายุช่วงที่พบโรคนี้ได้สูง คือ 20-40 ปี โดยพบในผู้ชายสูงเป็น 1.4 เท่าของผู้หญิง โรคจิตเภทแบ่งออกเป็น 3 กลุ่มอาการ ได้แก่
ก. อาการทางบวก (Positive symptoms) คือ อาการที่จะไม่เกิดในคนปกติ เช่น ประสาทหลอน หลงผิด (เช่น เชื่อแบบหลงผิดว่าตนเองเป็นเทพเจ้า) ความคิดอ่านผิดปกติ (เช่น คิดอ่าน พูดจาไม่เป็นเรื่องเป็นราว) พฤติกรรมผิดปกติ (เช่น การเคลื่อนไหวร่างกายผิดปกติ เคลื่อนไหว/ทำท่าทางแปลกๆ เดี่ยวพูด เดี๋ยวหัวเราะ พูดคุยคนเดียว)
ข. อาการทางลบ (Negative symptoms) คือ อาการที่ขาดหายไปจากอาการของคนปกติ เช่น ไม่มีการแสดงความรู้สึกใดๆ ไม่พูด ไม่มีอารมณ์ยินดียินร้าย
ค. อาการทางการรู้คิด (Cognitive symptoms) คือ ไม่มีสมาธิเป็นอย่างมาก จำอะไรไม่ได้ ไม่สามารถแก้ไขปัญหาต่างๆ ได้ถึงแม้จะเป็นปัญหาที่ง่ายมากก็ตาม
ปัจจุบันแพทย์ยังไม่ทราบสาเหตุโรคนี้ที่แน่ชัด แต่เชื่อว่าน่าเกิดจากความผิดปกติของสมดุลของสารสื่อประสาทในสมอง และ อาจจะเกี่ยวข้องกับพันธุกรรม เพราะพบโรคนี้ได้สูงขึ้นในคนครอบครัวเดียวกัน รวมไปถึงอาจมีสิ่งแวดล้อมอื่นๆ ปัจจัยเสี่ยง/สาเหตุ เช่น การติดเชื้อไวรัสบางชนิดที่สมอง การมีปัญหาในการคลอดที่ส่งผลกระทบต่อสมอง ภาวะขาดอาหารตั้งแต่เป็นทารกในครรภ์ หรือมีปัญหาทางชีวิต/สังคมในครอบครัวตั้งแต่ในครรภ์หรือตั้งแต่แรกเกิด
แนวทางการรักษาโรคจิตเภท คือ การใช้ยาทางจิตเวช ซึ่งผู้ป่วยต้องได้รับยาตลอดชีวิต นอกจากนี้ยังมีการกระตุ้นสมองด้วยไฟฟ้า (Electroconvulsive therapy = ECT) และการรักษาประคับประคองตามอาการ เช่น ยาแก้ปวดศีรษะกรณีมาอาการปวดศีรษะ เป็นต้น การแนะนำ/ดูแล/สอนให้ผู้ป่วย และให้ครอบครัวดูแลผู้ป่วย เพื่อช่วยให้ผู้ป่วยสามารถใช้ชีวิตพื้นฐานประจำวันได้ด้วยตนเอง เพื่อการมีคุณภาพชีวิตที่ดีและลดภาระต่อครอบครัว
อย่างไรก็ดีการดูแลที่จำเป็นที่สุด คือ ต้องไม่ให้ผู้ป่วยขาดยา และต้องพาผู้ป่วยไปพบแพทย์ตามแพทย์นัดเสมอ หรือก่อนแพทย์นัดในกรณีผู้ป่วยเริ่มมีอาการผิดปกติ/อาการแปลกไปจากเดิม หรืออาการเริ่มกลับมาเลวลง