คำถามเกี่ยวกับโรค
โดย วันทนีย์ โลหะประกิตกุล
เรื่อง : คลื่นไส้ + เวียนหัว
คลื่นไส้เป็นอาการที่อยากจะอาเจียน ส่วนอาเจียนคือการที่อาหารและน้ำย่อยในกระเพาะอาหารและลำไส้เล็กตอนบนถูกขับออกมาอย่างรุนแรงจากกระเพาะอาหารและลำไส้เล็กตอนบน ผ่านทางหลอดอาหารเข้าสู่ช่องปาก โดยเกิดขึ้นจากแรงบีบตัวทันทีของกล้ามเนื้อของกะบังลม กระเพาะอาหาร ลำไส้ ทรวงอก และของหน้าท้อง ซึ่งสมองที่ควบคุมอาการคลื่นไส้ คือ สมองใหญ่ (Cerebral cortex) และสมองที่ควบคุมการอาเจียน คือ ก้านสมอง (Brain stem) โดยสาเหตุของอาการคลื่นไส้ อาเจียน แบ่งเป็น 3 กลุ่มใหญ่ คือ
ก. จากความผิดปกติในช่องท้อง เช่น การติดเชื้อของอวัยวะในช่องท้องจากไวรัสหรือแบคทีเรีย การอุดตันในทางเดินอาหาร การอักเสบของกระเพาะอาหาร
ข. จากความผิดปกตินอกช่องท้อง เช่น โรคหลอดเลือดหัวใจ โรคต่างๆ ของหูชั้นใน โรคทางสมอง
ค. สาเหตุอื่นๆ: เช่น จากผลข้างเคียงของยาบางชนิด สารพิษบางชนิด ในบางภาวะหรือบางโรคของต่อม
ความรุนแรง/การพยากรณ์โรคของอาการคลื่นไส้อาเจียน ขึ้นกับสาเหตุ เช่น
- รุนแรงน้อยเมื่อเกิดจากการจินตนาการ
- รุนแรงปานกลางเมื่อเกิดจากลำไส้อุดตัน
- รุนแรงมากเมื่อเกิดจากโรคเนื้องอกและมะเร็งสมอง
ส่วนผลข้างเคียงจากคลื่นไส้อาเจียน เช่น
- ขาดอาหาร กรณีอาเจียนต่อเนื่อง
- อ่อนเพลีย จาก กิน ดื่ม และพักผ่อนได้น้อย
- ร่างกายสูญเสียน้ำและเกลือแร่จากอาเจียนจนเกิดภาวะขาดน้ำ เช่น ผิวแห้ง ปากแห้ง ตาโหล ปัสสาวะน้อย ใจสั่น วิงเวียน เป็นลม
ถ้าอาเจียนรุนแรง อาจอาเจียนเป็นเลือดได้จากหลอดเลือดในกระเพาะอาหารหรือในหลอดอาหาร
- พักผ่อนให้เต็มที่
- ในขณะมีอาการไม่ควรนอนราบ ควรนอนเอนตัวเพื่อป้องกันการสำลักอาหารจากอาเจียนเข้าหลอดลมและปอด
- ระมัดระวังไม่ให้เกิดภาวะขาดน้ำ โดยจิบน้ำ หรือ น้ำผลไม้บ่อยๆ
- กินอาหารครั้งละน้อยๆ โดยเพิ่มมื้ออาหาร ไม่ควรกินในช่วงมีอาการคลื่นไส้อาเจียน อาหารควรเป็นอาหารอ่อน หรืออาหารเหลว หรืออาหารน้ำ
- ควรอยู่ในสถานที่ถ่ายเทอากาศได้ดี สะอาด ไม่มีกลิ่น ไม่สว่างมาก ไม่ร้อนอบอ้าว โดยเฉพาะเวลานอนและขณะกิน
- สังเกตตัวกระตุ้นอาการเสมอเพื่อหลีกเลี่ยง
- สังเกตลักษณะของอาเจียน เช่น ขม (จากมีน้ำดีปน) หรือมีเลือดปน เพื่อแจ้งแพทย์ พยาบาล เพราะแพทย์ใช้เป็นตัวช่วยในการวินิจฉัยสาเหตุอาการเพื่อให้การรักษาได้ถูกต้อง
- กินยาบรรเทาอาการตามที่แพทย์แนะนำ
- รีบพบแพทย์/มาโรงพยาบาลเมื่ออาการอาเจียนไม่ดีขึ้นภายใน 24 ชั่วโมงหลังดูแลตนเอง หรือมีไข้สูง ปวดท้องมาก อาเจียนเป็นเลือด ปวดศีรษะมาก คอแข็ง แขนขา อ่อนแรง (อาการของโรคทางสมอง)