article detail

ไดโคลฟีแนค (Diclofenac)

• โดย เภสัชกร อภัย ราษฎรวิจิตร
• 20 กันยายน 2563
• Tweet

• บทนำ
• ยาไดโคลฟีแนคมีสรรพคุณ (คุณสมบัติ) อย่างไร?
• ยาไดโคลฟีแนคออกฤทธิ์อย่างไร?
• ยาไดโคลฟีแนคมีรูปแบบจัดจำหน่ายอย่างไร?
• ยาไดโคลฟีแนคมีขนาดรับประทานอย่างไร?
• เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?
• หากลืมรับประทานยาควรทำอย่างไร?
• ยาไดโคลฟีแนคมีผลไม่พึงประสงค์ไหม?
• ยาไดโคลฟีแนคมีปฏิกิริยากับยาตัวอื่นไหม?
• มีข้อควรระวังไหมเมื่อกินยาไดโคลฟีแนค?
• ควรเก็บรักษายาไดโคลฟีแนคอย่างไร?
• ยาไดโคลฟีแนคมีชื่ออื่นๆไหม? ผลิตโดยบริษัทอะไรบ้าง?
• บรรณานุกรม

• ยารักษาโรค (Pharmaceutical drug)
• ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด
• กลุ่มยาแก้ปวด และยาพาราเซตามอล (Analgesics and Paracetamol)
• โรคข้อ (Joint disease)
• โรคกล้ามเนื้อ โรคระบบกล้ามเนื้อ (Muscle disease)
• โรคกระดูก (Bone disease)
• ยาฆ่าเชื้อ (Antimicrobial drug) ยาแก้อักเสบ (Anti inflammatory drug)
• เอ็นเสด ยาเอ็นเสด (NSAID หรือ NSAIDs)

บทนำ

ยาไดโคลฟีแนค (Diclofenac) เป็นยาในกลุ่มยาแก้ปวด โดยอยู่ในพวกเดียวกับยา เอนเสด (NSAIDs, Non-steroidal inflammatory drugs) ดังนั้น จึงเป็นทั้งยาแก้ปวดและยาต้านการอักเสบ/ยาแก้อักเสบชนิดไม่ใช่สเตียรอยด์ และเป็นยาที่ใช้บ่อยตัวหนึ่งในบ้านเรา

ยาไดโคลฟีแนคมีสรรพคุณอย่างไร?

ยาไดโคลฟีแนคมีสรรพคุณ/ข้อบ่งใช้ เช่น

• เป็นยาต้านการอักเสบ (ยาในกลุ่มเอ็นเสด) ใช้ลดและบรรเทาอาการปวด เช่น ปวดข้อ ปวดกระดูก หรือการปวดชนิดเฉียบพลันด้วยสาเหตุถูกกระแทก และสามารถลดอาการปวดประจำเดือน ปวดฟัน ใช้เป็นยาลดอาการปวดจากนิ่วในไตและนิ่วในถุงน้ำดี ในหลายประเทศ (รวมทั้งในประเทศเรา) พัฒนาเป็นยาทาในรูปของเจล (Gel) ซึ่งใช้ทาบรรเทาอาการปวดกล้ามเนื้อหลังเล่นกีฬาหรือจากการทำงานหนัก นอกจากนี้ยังช่วยลดไข้/ อาการไข้ได้ด้วย

ยาไดโคลฟีแนคออกฤทธิ์อย่างไร?

กลไกการออกฤทธิ์ของยาไดโคลฟีแนคคือ ตัวยาจะไปยับยั้งขบวนการสร้างสารเคมีที่ชื่อ โพรสตาแกลนดิน (Prostaglandin) ซึ่งเป็นสารเคมีที่ทำให้ร่างกายเกิดอาการปวด

ยาไดโคลฟีแนคมีรูปแบบจัดจำหน่ายอย่างไร?

ยาไดโคลฟีแนคมีรูปแบบการจัดจำหน่าย เช่น

• ยาเม็ดทั่วไป ขนาด 25 และ 50 มิลลิกรัม
• ยาเม็ดชนิดออกฤทธิ์นาน ขนาด 75, 100 และ 150 มิลลิกรัม
• ยาเจลสำหรับทา
• ยาน้ำเชื่อม ขนาด 100 มิลลิกรัมใน 1 ช้อนชา
• ยาฉีด ขนาด 50 และ 75 มิลลิกรัม
• ยาเหน็บทวาร ขนาด 50 และ 100 มิลลิกรัม

ยาไดโคลฟีแนคมีขนาดรับประทานอย่างไร?

ยาไดโคลฟีแนค จัดเป็นยาอันตราย และมีผลข้างเคียงมากมาย จึงไม่ควรซื้อยานี้กินเอง และขนาดของยาที่กินในผู้ใหญ่และในเด็กมีขนาดที่ต่างกัน ดังนั้นจึงควรได้รับคำแนะนำการใช้ยาจากแพทย์ หรือเภสัชกรก่อนกินยาเสมอ

เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?

เมื่อมีการสั่งยาทุกชนิดรวมทั้งยาไดโคลฟีแนค ผู้ป่วยควรแจ้ง แพทย์ พยาบาล และเภสัชกร เช่น

• ประวัติแพ้ยาทุกชนิด และอาการที่เกิดจากการแพ้ยา เช่น กินยา/ใช้ยาแล้ว คลื่นไส้มาก ขึ้นผื่น หรือแน่นหายใจติดขัด/หายใจลำบาก
• มีโรคประจำตัวต่างๆ รวมทั้งกำลังกินยา/ใช้ยาอะไรอยู่ เช่น โรคหัวใจ, โรคหัวใจ โรคหัวใจและหลอดเลือด (โรคหัวใจ2), และโรคความดันโลหิตสูง, เพราะยาไดโคลฟีแนคอาจส่งผลให้อาการของโรคเหล่านั้นรุนแรงขึ้น หรืออาจเกิดปฏิกิริยาระหว่างยากับยาอื่นๆที่กิน/ที่ใช้อยู่ก่อนแล้ว
• หากเป็นสุภาพสตรีควรแจ้งว่าอยู่ในภาวะตั้งครรภ์/มีครรภ์หรือไม่ หรือกำลังให้นมบุตรหรือไม่ เพราะยามักผ่านรก หรือผ่านเข้าสู่น้ำนมและเข้าสู่ทารก ก่อผลข้างเคียงต่อทารกได้

หากลืมรับประทานยาควรทำอย่างไร?

หากลืมรับประทานยาไดโคลฟีแนค สามารถรับประทานยาเมื่อนึกขึ้นได้ หากการลืมทานยาใกล้กับมื้อถัดไป ให้รับประทานขนาดปกติโดยไม่ต้องเพิ่มขนาดยาเป็น 2 เท่า

ยาไดโคลฟีแนคมีผลไม่พึงประสงค์ไหม?

ผล/อาการไม่พึงประสงค์จากการใช้ยา (ผลข้างเคียง/อาการข้างเคียง) ของยาไดโคลฟีแนค เช่น

• ตัวยามีฤทธิ์ระคายเคืองต่อระบบทางเดินอาหาร แพทย์มักจะให้ยาลดกรด ร่วมไปด้วยเช่นยา แรนิทิดีน (Ranitidine) หรือ โอมีปราโซล (Omeprazole) รับประทานก่อนนอนเพื่อป้องกันการเกิดแผลในกระเพาะอาหาร
• อาการอื่นๆที่อาจพบได้ เช่น
  • ปวดศีรษะ/ ปวดหัว
  • เวียนหัว
  • ผื่นคัน
  • ตับอักเสบ
  • ไตล้มเหลว /ไตวาย เฉียบพลัน
  • กดไขกระดูก

ยาไดโคลฟีแนคมีปฏิกิริยากับยาตัวอื่นไหม?

ปฏิกิริยาระหว่างยาอื่นๆเมื่อกินยาไดโคลฟีแนค เช่น

• การกินร่วมกับเครื่องดื่มที่ผสมแอลกอฮอล์ จะเพิ่มความเสี่ยงมีเลือดออกในกระเพาะอาหารและลำไส้ (เลือดออกในทางเดินอาหาร)
• การกินร่วมกับยาลดความดันโลหิต(ยาลดความดันยาลดความดันเลือดสูง)จะทำให้ประสิทธิภาพการลดความดันโลหิตน้อยลง กลุ่มยาลดความดันโลหิต เช่น ยาอะทีโนลอล (Atenolol), โปรปาโนลอล (Propanolol), เมโทรโปลอล(Metropolol), แคนดีซาร์แทน (Candesartan), โลซาร์แทน (Losartan), และโอลมีซาร์แทน(Olmesartan)
• การกินร่วมกับยาต้านการแข็งตัวของเลือดจะเสริมฤทธิ์กัน และก่อให้เกิดภาวะเลือดออกในกระเพาะอาหารได้ง่าย กลุ่มยาต้านการแข็งตัวของเลือด เช่นยา แอ็บซิกซิแมบ (Abciximab), และ วอร์ฟาริน (Warfarin Sodium)
• การกินร่วมกับยาโรคหัวใจจะทำให้การออกฤทธิ์ของยาโรคหัวใจมีมากขึ้นจนอาจเป็นพิษต่อร่างกายได้ อาจส่งผลให้ หัวใจเต้นผิดจังหวะ คลื่นไส้-อาเจียน การมองเห็นภาพไม่ชัดเจน ตัวอย่างยาโรคหัวใจ เช่นยา ไดจอกซิน (Digoxin)
• การกินร่วมกับยาจิตเวช อาจเพิ่มผลไม่พึงประสงค์ของยาทางจิตเวชให้สูงขึ้น เช่น ยากลุ่มยาลิเทียม (Lithium Sulphate) เป็นต้น

มีข้อควรระวังไหมเมื่อกินยาไดโคลฟีแนค?

ข้อควรระวังการใช้ยาไดโคลฟิแนค นอกจากกล่าวแล้วในหัวข้อผลไม่พึงประสงค์และปฎิกิริยาฯกับยาตัวอื่นแล้ว ยังควรต้อง

• ระวังการใช้ยากับผู้ที่เคยแพ้ยา (การแพ้ยา) ไดโคลฟีแนค
• ผู้ที่มีประวัติโรคภูมิแพ้อาจเกิดอาการโรคภูมิแพ้กำเริบเมื่อใช้ยานี้
• ห้ามใช้กับหญิงมีครรภ์เพราะอาจมีผลต่อทารกในครรภ์จนถึงเกิดการแท้งบุตรได้
• ระวังการใช้ยานี้ในผู้ที่มีแผลในกระเพาะอาหารและลำไส้(แผลเปบติค)เพราะเสี่ยงกับสภาวะเลือดออกจากแผลฯได้ง่าย
• ห้ามใช้ในผู้ป่วยโรคหัวใจ หรือผู้ที่ได้รับการผ่าตัดหัวใจมาใหม่ๆ ด้วยเหตุผลดังได้กล่าวแล้วในตอนต้น
• ห้ามแบ่งยาให้ผู้อื่นใช้
• ห้ามใช้ยาหมดอายุ
• ห้ามเก็บยาหมดอายุ

***** อนึ่ง ทุกคนต้องตระหนักถึงความปลอดภัยจากการใช้ ”ยา” ที่รวมถึงยาแผนปัจจุบันทุกชนิด (รวม ถึงยาไดโคลฟีแนคด้วย) ยาแผนโบราณ อาหารเสริม ผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร ทุกชนิด และสมุนไพรต่างๆเสมอ เพราะยามีทั้งให้คุณและให้โทษ ดังนั้นเมื่อมีการใช้ยาทุกชนิดควรต้องปฏิบัติตามข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิดเสมอ (อ่านเพิ่มเติมได้ในเว็บ haamor.com บทความเรื่อง ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด) รวมทั้งควรต้องปรึกษาเภสัชกรประจำร้านขายยาก่อนซื้อยาใช้เองเสมอด้วยเช่นกัน

ควรเก็บรักษายาไดโคลฟีแนคอย่างไร?

ควรเก็บรักษายาไดโคลฟีแนค เช่น

• ยาเม็ด: ควรอยู่ในแผงยาของบริษัทผู้ผลิต
• นอกจากนั้น ยาในทุกรูปแบบ
  • ควรเก็บให้พ้นแสงแดด
  • ไม่ควรเก็บในที่ที่มีอุณหภูมิสูง
  • ห้ามเก็บยาในช่องแช่แข็งของตู้เย็น
  • ควรเก็บยาให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง และ
  • ไม่ควรเก็บยาในห้องน้ำ

ยาไดโคลฟีแนคมีชื่ออื่นๆไหม? ผลิตโดยบริษัทอะไรบ้าง?

ยาไดโคลฟีแนค มียาชื่อการค้า และบริษัทผู้ผลิต เช่น

บรรณานุกรม

1. MIMS. Pharmacy. Thailand. 9th Edition 2009.

2. MIMS Thailand . TIMS. 110th Ed 2008.

3. พิสิฐ วงศ์วัฒนะ.(2547). ยา. THE PILL BOOK.

4. สุภาภรณ์ พงศกร.(2528). ปฏิกิริยาต่อกันระหว่างยา (Drug Interactions). เภสัชวิทยา เล่ม 1. ภาควิชาเภสัชวิทยา คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล.