ไซโตโครมพี450 3เอ4 อินฮิบิเตอร์ (CYP3A4 Inhibitors)
- โดย เภสัชกร อภัย ราษฎรวิจิตร
- 29 สิงหาคม 2559
- Tweet
- บทนำ
- ไซโตโครมพี450 3เอ4 อินฮิบิเตอร์มีสรรพคุณ(คุณสมบัติ)อย่างไร?
- ไซโตโครมพี450 3เอ4 อินฮิบิเตอร์มีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?
- ไซโตโครมพี450 3เอ4 อินฮิบิเตอร์มีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?
- ไซโตโครมพี450 3เอ4 อินฮิบิเตอร์มีขนาดการบริหารยาอย่างไร?
- เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?
- หากลืมรับประทานยาควรทำอย่างไร?
- ไซโตโครมพี450 3เอ4 อินฮิบิเตอร์มีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?
- มีข้อควรระวังการใช้ไซโตโครมพี450 3เอ4 อินฮิบิเตอร์อย่างไร?
- ไซโตโครมพี450 3เอ4 อินฮิบิเตอร์มีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?
- ควรเก็บรักษาไซโตโครมพี450 3เอ4 อินฮิบิเตอร์อย่างไร?
- ไซโตโครมพี450 3เอ4 อินฮิบิเตอร์มีชื่ออื่นอีกไหม?ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?
- บรรณานุกรม
- ยารักษาโรค (Pharmaceutical drug)
- ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด
- เอโซล (Azole antifungals)
- ยาต้านไวรัสพีไอ (PIs: Protease inhibitors)
- แมคโครไลด์ (Macrolide)
- ยาแก้คลื่นไส้อาเจียน (Antiemetics)
- ยาปฏิชีวนะ (Antibiotics)
- ยาต้านเชื้อรา (Antifungal drugs)
บทนำ
เอนไซม์ไซโตโครมพี450-3เอ4(Cytochrome P450- 3A4) มีคำย่อว่า CYP3A4 เป็นเอนไซม์ของร่างกายมนุษย์ พบที่อวัยวะตับและในลำไส้เล็ก หน้าที่หลักๆของเอนไซม์ชนิดนี้คือ คอยทำลายอินทรีย์สารแปลกปลอมที่เข้าสู่ร่างกาย อย่างเช่น พิษของเชื้อโรค รวมถึงการทำลายยาต่างๆที่เข้าสู่ร่างกาย แต่ก็มีตัวยาหลายรายการที่สามารถยับยั้งการทำงานของเอนไซม์ CYP3A4 นี้ ซึ่งเรียกชื่อในเชิงวิชาการของยากลุ่มนี้ว่า “ไซโตโครมพี450-3เอ4 อินฮิบิเตอร์(Cytochrome P450- 3A4 inhibitor) หรือเรียกย่อๆ เป็นภาษาอังกฤษว่า CYP3A4 inhibitors”
ทั้งนี้ ขณะที่ร่างกายได้รับยากลุ่ม CYP3A4 inhibitors อาจส่งผลให้กลุ่มยาดังกล่าวมีระดับความเข้มข้นในกระแสเลือดสูงมากขึ้น จนก่อให้เกิดอาการข้างเคียง(ผลข้างเคียง)ที่สูงขึ้นตามมา
โดยอาจจำแนกยาในกลุ่ม CYP3A4 inhibitors ได้ดังนี้
ก. กลุ่มที่มีฤทธิ์ยับยั้ง CYP3A4 ได้มาก (Strong CYP3A4 inhibitors): อาทิ เช่น
- ยาต้านไวรัสเอดส์กลุ่ม Protease inhibitors เช่นยา Indinavir, Nelfinavir, Ritonavir, Saquinavir)
- ยาปฏิชีวนะกลุ่ม Macrolide antibiotics เช่นยา Clarithromycin, Telithromycin, Chloramphenicol
- ยาต้านเชื้อรากลุ่มเอโซล(Azole antifungals) เช่นยา Ketoconazole, Itraconazole, Nefazodone, Cobicistat
ข. กลุ่มที่ออกฤทธิ์ยับยั้ง CYP3A4 ได้ในระดับกลาง(Moderate CYP3A4 inhibitors): อาทิเช่น
- Antiemetic(ยาแก้คลื่นไส้ อาเจียน) เช่นยา Aprepitant
- ยาลดความดันโลหิตกลุ่ม Calcium channel blockers เช่นยา Diltiazem, Verapamil
- ยาปฏิชีวนะกลุ่ม Macrolide antibiotics เช่นยา Erythromycin
- ยาต้านเชื้อรากลุ่มเอโซล(Azole antifungals) เช่นยา Fluconazole
ค. กลุ่มที่ออกฤทธิ์ยับยั้ง CYP3A4 ได้ในระดับต่ำ(Weak CYP3A4 inhibitors): อาทิ เช่นยา Fluoxetine, Cimetidine, Buprenorphine, Cafestol, Orphenadrine, Gabapentin, Pregabalin
ง. กลุ่มที่ออกฤทธิ์ยับยั้ง CYP3A4 อย่างไม่จำเพาะเจาะจง(Unspecified potency): อาทิ เช่น Amiodarone, Ciprofloxacin, Dithiocarbamate, Voriconazole, Imatinib, Mifepristone, Norfloxacin, Gestodene, Mibefradil, Fluvoxamine, Isoniazid, Quercetin
นอกจากนี้ยังมียาอีกหลายรายการที่มีลักษณะของ CYP3A4 inhibitors ที่ไม่สามารถจัดอยู่ในกลุ่มย่อยดังกล่าวได้ เช่น Anastrozole, Azithromzcin, Cannabinoids, Clotrimazole, Cyclosporine, Danazol, Delavirdine, Dexamethasone, Diethyldithiocarbamate, Dirithyromycin, Disulfiram, Entacapone, Ethinyl estradiol, Metronidazole, Miconazole, Nevirapine, Norfluoxetine, Omeprazole, Oxiconazole, Paroxetine, Propoxyphene, Quinidine, Quinine, Quinupristine, Ranitidine, Sertindole, Sertraline, Troglitazone, Troleandomycin, Valproic acid
อนึ่ง บทความนี้ เป็นเพียงแนวทาง หรือยกตัวอย่างว่า ยาบางตัวอยู่ในกลุ่มยา CYP3A4 inhibitors เท่านั้น ไม่สามารถครอบคลุมยาทุกรายการในกลุ่มยานี้ได้ ซึ่งการนำยาในกลุ่มนี้ไปใช้ร่วมกับยาอื่น หรือแม้แต่จะใช้ในลักษณะของยาเดี่ยวๆ จะส่งผลต่อระดับยาเหล่านั้นในกระแสเลือดให้สูงขึ้นกว่าปกติ รวมถึงผลข้างเคียงต่างๆจากยากลุ่มนี้ที่อาจเกิดสูงขึ้นได้ ดังนั้น เพื่อความปลอดภัยของผู้บริโภคเอง การเลือกใช้ยาชนิดใดๆ จึงควรเป็นไปตามคำสั่งของแพทย์ผู้รักษาเท่านั้น
ไซโตโครมพี450 3เอ4 อินฮิบิเตอร์มีสรรพคุณ(คุณสมบัติ)อย่างไร?
ยาแต่ละตัวยาที่มีฤทธิ์ยับยั้งเอนไซม์ CYP3A4 (CYP3A4 inhibitors) จะมีสรรพคุณในการรักษาโรคเฉพาะแต่ละตัวยาอยู่แล้ว เช่น ยาต้านไวรัส กลุ่ม Protease inhibitors จะเป็นยารักษาโรคเอดส์ หรือโรคติดเชื้อเอชไอวี เป็นต้น ส่วนการออกฤทธิ์ยับยั้งการทำงานของเอนไซม์ CYP3A4 ไม่ถือเป็นสรรพคุณทางคลินิกของยาเหล่านั้น แต่เป็นธรรมชาติ/คุณสมบัติหนึ่งของยาเหล่านั้น ที่มีฤทธิ์ต่อต้านกลไกการทำลายยาของร่างกายเท่านั้น จึงเป็นข้อควรระวังที่สำคัญ ในการใช้ยากลุ่มนี้ ที่จะเกิดผลข้างเคียงจากยากลุ่มนี้ได้สูงมากขึ้นเมื่อเปรียบเทียบกับผลข้างเคียงจากยาทั่วไปที่ไม่มีสรรพคุณนี้ ดังนั้นเพื่อความปลอดภัยในการใช้ยา จึงควรต้องใช้ยาต่างๆตามคำสั่งแพทย์ผู้รักษา หรือปรึกษาเภสัชกรประจำร้านขายยาก่อนซื้อยารับประทานเองเสมอ
ไซโตโครมพี450 3เอ4 อินฮิบิเตอร์มีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?
ด้วยกลไกการออกฤทธิ์เพื่อรักษาโรคของยากลุ่ม CYP3A4 inhibitors มีรายการยา เป็นจำนวนมาก ผู้อ่านสามารถดูกลไกการออกฤทธิ์ของยาแต่ละชนิดย่อย ดังได้กล่าวในหัวข้อ “บทนำ” ได้จากเว็บไซต์ หาหมอ.com ในหัวข้อ วิกิยา
ไซโตโครมพี450 3เอ4 อินฮิบิเตอร์มีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?
ยาไซโตโครมพี450 3เอ4 อินฮิบิเตอร์ มีรูปแบบการจัดจำหน่าย เช่น
- ยาเม็ด หรือ ยาแคปซูล หรือ ยาน้ำ ชนิดรับประทาน
- ยาฉีด
- ยาหยอดตา
- ยาหยอดหู
ไซโตโครมพี450 3เอ4 อินฮิบิเตอร์มีขนาดการบริหารยาอย่างไร?
ยาไซโตโครมพี450- 3เอ4 อินฮิบิเตอร์ มีขนาดการบริหารยา/ใช้ยาในแต่ละรายการ ของตัวยาย่อย โดยต้องเป็นไปตามคำสั่งแพทย์ผู้รักษา
เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?
เมื่อมีการสั่งยาทุกชนิดรวมยาไซโตโครมพี450- 3เอ4 อินฮิบิเตอร์ ผู้ป่วยควรแจ้งแพทย์/พยาบาล และเภสัชกร ดังนี้
- ประวัติแพ้ยาทุกชนิด เช่น กินยา/ใช้ยาแล้ว คลื่นไส้มาก ขึ้นผื่น หรือ แน่นหายใจติดขัด/หายใจลำบาก
- มีโรคประจำตัวต่างๆ รวมทั้งกำลังกินยา/ใช้ยาอะไรอยู่ เพราะยาไซโตโครมพี450- 3เอ4 อินฮิบิเตอร์ อาจส่งผลให้อาการของโรคเหล่านั้นรุนแรงขึ้น หรืออาจเกิดปฏิกิริยาระหว่างยากับยาอื่นๆที่กินอยู่ก่อน
- หากเป็นสุภาพสตรี ควรแจ้งว่าอยู่ในภาวะตั้งครรภ์ หรือ กำลังให้นมบุตร เพราะยาหลายประเภทสามารถผ่านทางน้ำนม หรือรก และเข้าสู่ทารกจนก่อให้เกิดผลข้างเคียงได้
หากลืมรับประทานยาควรทำอย่างไร?
หากลืมรับประทานยาไซโตโครมพี450- 3เอ4 อินฮิบิเตอร์ สามารถรับประทานเมื่อนึกขึ้นได้ ถ้าเวลาใกล้เคียงกับการรับประทานยาในมื้อถัดไป ไม่จำเป็นต้องเพิ่มขนาดรับประทานเป็น 2 เท่า
อย่างไรก็ตามเพื่อประสิทธิผลของการรักษา ควรรับประทานยาไซโตโครมพี450- 3เอ4 อินฮิบิเตอร์ ตรงเวลา
ไซโตโครมพี450 3เอ4 อินฮิบิเตอร์มีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?
ผลไม่พึงประสงค์(ผลข้างเคียง/อาการข้างเคียง)ของยาไซโตโครมพี450- 3เอ4 อินฮิบิเตอร์ จะแตกต่างกันไป ขึ้นกับแต่ละชนิดของตัวยาย่อย ซึ่งสามารถอ่านได้จากบทความต่างๆของแต่ละตัวยา (เช่น ตัวยาที่ได้กล่าวถึงในหัวข้อ “บทนำ”) ในเว็บไซต์ หาหมอ.com
มีข้อควรระวังการใช้ไซโตโครมพี450 3เอ4 อินฮิบิเตอร์อย่างไร?
ข้อควรระวังในการใช้ยาไซโตโครมพี450- 3เอ4 อินฮิบิเตอร์ จะแตกต่างกันไป ขึ้นกับแต่ละชนิดของตัวยาย่อย ซึ่งสามารถอ่านได้จากบทความต่างๆของแต่ละตัวยา (เช่น ตัวยาที่ได้กล่าวถึงในหัวข้อ “บทนำ”) ในเว็บไซต์ หาหมอ.com
***** อนึ่ง ทุกคนต้องตระหนักถึงความปลอดภัยจากการใช้ ”ยา”ที่รวมถึง ยาแผนปัจจุบันทุกชนิด (รวมยาไซโตโครมพี450 3เอ4 อินฮิบิเตอร์ด้วย) ยาแผนโบราณทุกชนิด และสมุนไพรต่างๆเสมอ เพราะยามีทั้งให้คุณและให้โทษ ดังนั้นเมื่อมีการใช้ยาทุกครั้ง ควรต้องปฏิบัติตามข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิดเสมอ(อ่านเพิ่มเติมได้ในเว็บhaamor.com บทความเรื่อง ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด) รวมทั้งควรต้องปรึกษาเภสัชกรประจำร้านขายยาก่อนซื้อยาใช้เองเสมอ
ไซโตโครมพี450 3เอ4 อินฮิบิเตอร์มีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?
ยาไซโตโครมพี450 3เอ4 อินฮิบิเตอร์มีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่น เช่น
- เมื่อมีการใช้ยากลุ่ม CYP3A4 inhibitors ร่วมกับยาที่ต้องผ่านการทำลายโดยตับ เช่น ยา Phenytoin, 5-fluorouracil ยา CYP3A4 inhibitors อาจส่งผลให้กลุ่มยาดังกล่าว มีระดับความเข้มข้นในเลือดสูงมากขึ้น จนอาจทำให้เกิดผลข้างเคียงของยาเหล่านั้นที่สูงขึ้นติดตามมา หากจำเป็นต้องใช้ยาร่วมกัน แพทย์จะปรับขนาดการใช้ยาเหล่านั้น ให้เหมาะสมเป็นรายบุคคลไป
ควรเก็บรักษาไซโตโครมพี450 3เอ4 อินฮิบิเตอร์อย่างไร?
ควรเก็บยาไซโตโครมพี450- 3เอ4 อินฮิบิเตอร์ ตามคำแนะนำในเอกสารกำกับยาที่แนบมากับผลิตภัณฑ์ ห้ามเก็บยาในช่องแช่แข็งของตู้เย็น เก็บยาให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง เก็บยาในภาชนะที่ปิดมิดชิด พ้นแสงแดด ความร้อนและความชื้น ไม่เก็บยาในห้องน้ำหรือในรถยนต์ และไม่เก็บยาที่หมดอายุ
ไซโตโครมพี450 3เอ4 อินฮิบิเตอร์มีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?
ยาไซโตโครมพี450- 3เอ4 อินฮิบิเตอร์ ที่จำหน่ายในประเทศไทย มียาชื่อการค้า และบริษัทผู้ผลิต/ผู้จำหน่าย เช่น
| ชื่อการค้า | บริษัทผู้ผลิต |
|---|---|
| Antibi-Otic (แอนทีบี-โอติก) | Seng Thai |
| Archifen Ear (อาร์ชิเฟน เอีย) | Archifar |
| Archifen Eye (อาร์ชิเฟน อาย) | Archifar |
| CD-Oph (ซีดี-ออฟ) | Seng Thai |
| Hofnazole (ฮอฟนาโซล) | Pharmahof |
| Itra (ไอทรา) | MacroPhar |
| Itracon (ไอทราคอน) | Unison |
| Itrasix (ไอทราซิกซ์) | Sinensix Pharma |
| Itrazole (ไอทราโซล) | Millimed |
| Norspor (นอร์สปอร์) | Pond’s Chemical |
| Tybost (ไทบอสท์) | Gilead |
| Stribild (สตริปบิลด์) | Gilead |
| Angizem (แอนไจเซม) | Sun Pharma |
| Cardil CR (คาร์ดิล ซีอาร์) | Orion |
| Cascor XL (แคสคอร์ เอ็กซ์แอล) | Ranbaxy |
| Denazox (เดนาซอก) | Remedica |
| Dilcardia (ดิลคาร์เดีย) | J.B. Chemicals |
| Caveril (คาเวอริล) | Remedica |
| Isoptin (ไอซอพติน) | Abbott |
| Isoptin SR (ไอซอพติน เอสอาร์) | Abbott |
| Sopmil (ซอพมิล) | T.O. Chemicals |
| Vermine (เวอร์มายน์) | Pharmasant Lab |
| Biozole (ไบโอโซล) | Biolab |
| Diflucan (ไดฟลูแคน) | Pfizer |
| Fluconazole Mayne Pharma (ฟลูโคนาโซล เมียน ฟาร์มา) | Mayne Pharma |
| Flucozole (ฟลูโคโซล) | Siam Bheasach |
| Antimic (แอนไทมิก) | Chew Brothers |
| Isoniazid A.N.H. (ไอโซไนอาซิด เอ. เอ็น.เฮท) | A N H Products |
| Isoniazid Atlantic (ไอโซไนอาซิด แอทแลนติค) | Atlantic Lab |
| Isoniazid BJ Benjaosoth (ไอโซไนอาซิด บีเจ เบญจโอสถ) | BJ Benjaosoth |
| Isoniazid GPO (ไอโซไนอาซิด จีพีโอ) | GPO |
| Airomet-Aom (แอโรเมท-ออม) | Masa Lab |
| Amnopra (แอมโนพรา) | AMN Life Science |
| Desec (ดีเซก) | T.O. Chemicals |
| Dosate (โดเซท) | Pharmasant Lab |
| Duogas (ดูโอแก๊ส) | MacroPhar |
