โพซาโคนาโซล (Posacanazole)

  • โดย เภสัชกร อภัย ราษฎรวิจิตร
  • 31 มกราคม 2564
  • Tweet
สารบัญ บทความที่เกี่ยวข้อง

บทนำ : คือยาอะไร?

ยาโพซาโคนาโซล (Posacanazole) เป็นยาต้านเชื้อรากลุ่มไตรเอโซล (Triazole, ยา กลุ่มย่อยในกลุ่มยา Azole) ในต่างประเทศแถบอเมริกาจะใช้ชื่อการค้าว่า “Noxafil” แถบประ เทศแคนาดาใช้ชื่อว่า “Posanol” ซึ่งกลุ่มเชื้อราที่ตอบสนองต่อยานี้ได้ดีเช่น Candida spp./ species, Aspergillus spp., Coccidioides immitis, Fonsecaea pedrosoi, และ Zygomy cetes spp.

ประโยชน์ทางคลินิกได้นำยานี้ไปรักษาการติดเชื้อราในผู้ป่วยที่มีระบบภูมิคุ้มกันต้านทานโรคบกพร่อง โพซาโคนาโซลมีรูปแบบของยาแผนปัจจุบันทั้งเป็นยาฉีด ยาเม็ด และยาน้ำแขวน ชนิดรับประทาน

ยานี้ถูกดูดซึมได้ดีจากทางระบบเดินอาหาร โดยเมื่อยาเข้าสู่กระแสเลือดจะเข้าจับกับพลาสมาโปรตีน ได้ถึงประมาณ 98 - 99% ตัวยาจะถูกเปลี่ยนโครงสร้างทางเคมีโดยตับอย่างสม่ำเสมอ ซึ่งร่างกายจะต้องใช้เวลาประมาณ 35 ชั่วโมง (หรือเฉลี่ยอยู่ที่ 16 - 31 ชั่วโมง) เพื่อกำจัดยา 50% ออกจากกระแสเลือดและขับผ่านทิ้งไปกับอุจจาระเสียส่วนมาก (ประมาณ 77%) ส่วนที่เหลือจะถูกขับทิ้งไปกับปัสสาวะ

สำหรับประเทศไทย ยาโพซาโคนาโซลจัดเป็นยาควบคุมพิเศษที่ต้องมีใบสั่งแพทย์ประ กอบในการสั่งจ่ายให้กับคนไข้ เราสามารถพบเห็นการใช้ยานี้ตามสถานพยาบาลใหญ่ๆ และใช้รักษาผู้ป่วยที่ติดเชื้อราในระยะลุกลาม อย่างไรก็ตามก่อนการใช้ยานี้นอกจากต้องคำนึงถึงประ สิทธิภาพในการรักษาแล้ว ยังต้องคำนึงถึงผลข้างเคียงที่มีมากและอาจรุนแรงต่อผู้ป่วยบางราย ดังนั้นระหว่างการใช้ยาจะต้องมีการติดตามผลการรักษารวมถึงผลกระทบอย่างต่อเนื่อง และห้ามปรับขนาดรับประทานด้วยตนเองโดยเด็ดขาด

โพซาโคนาโซลมีสรรพคุณ (คุณสมบัติ) รักษาโรคอะไร?

โพซาโคนาโซล

ยาโพซาโคนาโซลมีสรรพคุณรักษาโรค/ ข้อบ่งใช้:

  • รักษาและป้องกันอาการติดเชื้อราในระยะลุกลาม ซึ่งพบมากในผู้ป่วยที่มีภูมิคุ้มกันบกพร่อง เช่น ติดเชื้อเอชไอวี/ โรคเอดส์
  • รักษาการติดเชื้อราแคนดิดา/โรคแคนดิไดอะซิส ในช่องปากและคอหอย (อ่านเพิ่มเติมในเว็บ haamor. com บทความเรื่องเชื้อราช่องปาก)

โพซาโคนาโซลมีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?

กลไกการออกฤทธิ์ของยาโพซาโคนาโซลคือ ตัวยาจะเข้าไปลดการสังเคราะห์ Ergosterol โดยการรบกวนการทำงานของโปรตีนที่ชื่อ Cytochrome P450 การขาด Ergosterol ซึ่งเป็นสารสำ คัญของผนังเซลล์ของเชื้อราจะทำให้เกิดการซึมผ่านหรือการรั่วไหลของสารภายในเซลล์ของเชื้อราและทำให้เชื้อราตายลงในที่สุด

โพซาโคนาโซลมีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?

ยาโพซาโคนาโซลมีรูปแบบการจัดจำหน่าย เช่น

  • ยาน้ำแขวนตะกอนชนิดรับประทาน ขนาด 40 มิลลิกรัม/มิลลิลิตร
  • ยาเม็ดชนิดรับประทาน ขนาด 100 มิลลิกรัม/เม็ด
  • ยาฉีด ขนาด 300 มิลลิกรัม/ขวด

โพซาโคนาโซลมีขนาดรับประทานอย่างไร?

ยาโพซาโคนาโซลมีขนาดการใช้ยาได้หลากหลายขึ้นกับชนิดของโรคและรูปแบบของยาซึ่งจะต้องเป็นตามคำสั่งแพทย์ผู้รักษา ในที่นี้ขอยกตัวอย่างในการรับประทานสำหรับรักษาและป้องกันการติดเชื้อราในระยะลุกลาม เช่น

  • ผู้ใหญ่: รับประทานครั้งละ 200 มิลลิกรัมวันละ 3 ครั้ง
  • เด็ก (นิยามคำว่าเด็ก): ขนาดการใช้ยานี้ในเด็กต้องขึ้นกับดุลพินิจของแพทย์ผู้รักษาเท่านั้น และยังไม่มีข้อมูลการศึกษาที่ชัดเจนในการใช้ยานี้ในเด็กที่อายุต่ำกว่า 13 ปี

*****หมายเหตุ:

  • ควรรับประทานยานี้พร้อมอาหาร
  • ขนาดยาและระยะเวลาในการใช้ยาที่ระบุในบทความนี้เป็นเพียงตัวอย่างหนึ่งเท่านั้น ไม่สามารถใช้ทดแทนคำสั่งใช้ยาของแพทย์ได้ การใช้ยาที่เหมาะสมควรต้องปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรก่อนเสมอ

เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?

เมื่อมีการสั่งยาทุกชนิดที่รวมถึงยาโพซาโคนาโซล ผู้ป่วยควรแจ้ง แพทย์ พยาบาล และเภสัชกร เช่น

  • ประวัติแพ้ยาทุกชนิด เช่น กินยา/ใช้ยาแล้วคลื่นไส้มาก ขึ้นผื่น หรือแน่นหายใจติดขัด/หายใจลำบาก /หอบเหนื่อย
  • มีโรคประจำตัวต่างๆ รวมทั้งกำลังกินยา/ใช้ยาอะไรอยู่ เพราะยาโพซาโคนาโซลอาจส่งผลให้อาการของโรคเหล่านั้นรุนแรงขึ้น หรืออาจเกิดปฏิกิริยาระหว่างยากับยาอื่นๆที่กิน/ที่ใช้อยู่ก่อน
  • หากเป็นสุภาพสตรีควรแจ้งว่าอยู่ในภาวะตั้งครรภ์/ มีครรภ์ หรือกำลังให้นมบุตร เพราะยาหลายประเภทสามารถผ่านทางน้ำนมหรือรก และเข้าสู่ทารก จนก่อให้เกิดผลข้างเคียงได้

หากลืมรับประทานยาควรทำอย่างไร?

หากลืมรับประทานยาโพซาโคนาโซลสามารถรับประทานยาเมื่อนึกขึ้นได้ ถ้าเวลาใกล้ เคียงกับการรับประทานยาในมื้อถัดไป ไม่จำเป็นต้องเพิ่มปริมาณยาเป็น 2 เท่า

อนึ่ง การลืมรับประทานยานี้บ่อยๆหลายครั้ง นอกจากจะทำให้อาการโรคไม่ดีขึ้นแล้วในบาง กรณียังอาจส่งผลให้เกิดการลุกลามของโรคมากยิ่งขึ้น

โพซาโคนาโซลมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?

ยาโพซาโคนาโซลสามารถก่อให้เกิดผล/ อาการไม่พึงประสงค์จากการใช้ยา (ผลข้างเคียง/อาการข้างเคียง) เช่น

  • เป็นไข้
  • ปวดหัว
  • อ่อนแรง
  • ขาบวม ตัวบวม
  • วิงเวียน
  • อ่อนเพลีย
  • ตาพร่า
  • ท้องเสีย หรือ ท้องผูก
  • คลื่นไส้-อาเจียน
  • ปวดท้อง
  • เบื่ออาหาร
  • เกิดความผิดปกติของเลือด เช่น
    • โรคซีด
    • ภาวะเม็ดเลือดขาวต่ำ
    • เกล็ดเลือดต่ำ
  • นอกจากนี้ยังอาจเกิด
    • ภาวะความดันโลหิตต่ำหรือสูงก็ได้
    • มีการติดเชื้อแบคทีเรียในทางเดินหายใจส่วนต้น
    • น้ำตาลในเลือดสูง
    • ไอ
    • มีระดับของเกลือโพแทสเซียมในเลือดต่ำ, เกลือแคลเซียมในเลือดต่ำ และเกลือแมกนีเซียมในเลือดต่ำ
    • พบผื่นคันตามผิวหนัง
    • อาจติดเชื้อเริม
    • หัวใจเต้นผิดจังหวะ
    • ปวดกล้ามเนื้อ
    • นอนไม่หลับ
    • ระดับบิลิรูบิน (Bilirubin) ในเลือดเพิ่มขึ้น
    • ยานี้อาจทำให้ผู้ป่วยบางรายเกิดอาการแพ้ยาขึ้นได้
    • ภาวะตับล้มเหลว
    • มีอาการของ Stevens Johnson syndrome

มีข้อควรระวังการใช้โพซาโคนาโซลอย่างไร?

มีข้อควรระวังการใช้ยาโพซาโคนาโซล เช่น

  • ห้ามใช้กับผู้ที่แพ้ยานี้
  • ห้ามใช้ยานี้กับ เด็กที่มีอายุต่ำกว่า 13 ปี การใช้ยากับเด็กที่อายุมากกว่า 13 ปี จะต้องเป็นไปตามคำสั่งของแพทย์เท่านั้น
  • ห้ามใช้ร่วมกับยาดังต่อไปนี้ เช่นยา Sirolimus (ยากดภูมิคุ้มกัน), Ergot alkaloids (ยากลุ่มรักษาโรคไมเกรน), Terfenadine (ยารักษาโรคภูมิแพ้), Astemizole (ยา Antihistamine/ ยาแก้แพ้), Cisapride, Pimozide (ยาทางจิตเวช), Halofantrine (ยารักษาโรคไข้จับสั่น) และ Quinidine
  • ระวังการใช้ยานี้กับ สตรีตั้งครรภ์ และ สตรีที่อยู่ในภาวะให้นมบุตร
  • ระวังการใช้ยานี้กับผู้ป่วยที่มีประวัติแพ้ยาต้านเชื้อรากลุ่มเอโซล (Azole)
  • ระหว่างการใช้ยานี้ต้องเฝ้าระวังและติดตามการทำงานของตับว่ายังเป็นปกติดีหรือไม่ หากตรวจพบความผิดปกติของตับต้องหยุดการใช้ยานี้ทันที
  • ระวังการเกิดภาวะหัวใจเต้นผิดจังหวะขณะที่ได้รับยาโพซาโคนาโซล
  • ระหว่างใช้ยานี้ต้องเฝ้าระวังเรื่องสมดุลของน้ำและเกลือแร่ต่างๆในเลือดอย่างสม่ำเสมอ
  • ระหว่างการใช้ยานี้หากเกิดภาวะท้องเสียหรืออาเจียนอย่างรุนแรง ต้องรีบนำตัวผู้ป่วยส่งแพทย์/ส่งโรงพยาบาลทันที
  • ระวังการใช้ยานี้ในผู้ป่วยโรคไตระยะรุนแรง
  • ห้ามแบ่งยาให้ผู้อื่นใช้
  • ห้ามใช้ยาหมดอายุ
  • ห้ามเก็บยาหมดอายุ

***** อนึ่ง ทุกคนต้องตระหนักถึงความปลอดภัยจากการใช้ ”ยา” ที่รวมถึงยาแผนปัจจุบันทุกชนิด (รวมยาโพซาโคนาโซลด้วย) ยาแผนโบราณ อาหารเสริม ผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร ทุกชนิด และสมุนไพรต่างๆเสมอ เพราะยามีทั้งให้คุณและให้โทษ ดังนั้นเมื่อมีการใช้ยาทุกครั้งควรต้องปฏิบัติตามข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิดเสมอ(อ่านเพิ่มเติมได้ในเว็บ haamor.com บทความเรื่อง ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด) รวมทั้งควรต้องปรึกษาเภสัชกรประจำร้านขายยาก่อนซื้อยาใช้เองเสมอด้วยเช่นกัน

โพซาโคนาโซลมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?

ยาโพซาโคนาโซลมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่น เช่น

  • การใช้ยาโพซาโคนาโซลร่วมกับยาบางกลุ่ม เช่นยา Antacids, Cimetidine, Rifabutin, Phenytoin และ Metoclopramide สามารถทำให้ความเข้มข้นของยาโพซาโคนาโซลในกระแสเลือดลดต่ำ ลงจนส่งผลต่อการรักษา จึงควรหลีกเลี่ยงการใช้ยาร่วมกัน หรือแพทย์จะปรับขนาดรับประทานของยาทั้ง 2 กลุ่มให้เหมาะสมเป็นรายบุคคลไป
  • การใช้ยาโพซาโคนาโซลร่วมกับยาบางกลุ่ม เช่นยา Benzodiazepines, Tacrolimus (ยากดภูมิคุ้มกัน), Ritonavir, Atazanavir, Digoxin และ Zolpidem (ยานอนหลับ) อาจทำให้ความเข้มข้นในกระแสเลือดของยากลุ่มดังกล่าวเพิ่มสูงขึ้นจนก่อให้เกิดอาการข้างเคียง/ผลข้างเคียงของยาเหล่านั้นติดตามมา หากไม่มีความจำเป็นใดๆควรหลีกเลี่ยงการใช้ยาร่วมกัน
  • การใช้ยาโพซาโคนาโซลร่วมกับยากลุ่ม Macrolides อาจทำให้ร่างกายต้องใช้เวลาในการกำ จัดยาทั้งคู่ยาวนานขึ้น การใช้ยาร่วมกันแพทย์จะปรับขนาดรับประทานของยาให้เหมาะสมเป็นกรณีไป
  • การใช้ยาโพซาโคนาโซลร่วมกับยาลดไขมันในเลือด เช่นยา Atorvastatin สามารถทำให้ระดับยาลดไขมันในเลือดเพิ่มสูงขึ้น อาจเพิ่มความเสี่ยงเกิดการทำลายตับของผู้ป่วย และในผู้ป่วยบางรายอาจเกิดภาวะกล้ามเนื้อลายสลาย ซึ่งจะเป็นเหตุต่อเนื่องของการทำลายอวัยวะไตติดตามมา ผลกระทบที่ร้ายแรงที่สุดอาจถึงขั้นตายได้ การจะใช้ยาร่วมกันได้อย่างปลอดภัยแพทย์จึงต้องปรับขนาดรับประทานให้เหมาะสมกับร่างกายของผู้ป่วยแต่ละบุคคล และต้องเฝ้าติดตามการทำงานของอวัยวะที่สำคัญเช่น ตับ-ไต อย่างสม่ำเสมอและต่อเนื่อง

ควรเก็บรักษาโพซาโคนาโซลอย่างไร?

สามารถเก็บยาโพซาโคนาโซล:

  • เก็บยาที่อุณหภูมิระหว่าง 15 - 30 องศาเซลเซียส (Celsius)
  • ห้ามเก็บยาในช่องแช่แข็งตู้เย็น
  • ไม่เก็บยาในห้องน้ำหรือในรถยนต์
  • เก็บยาในภาชนะที่ปิดมิดชิด พ้นแสง/แสงแดด ความร้อนและความชื้น
  • เก็บยาให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง

โพซาโคนาโซลมีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?

ยาโพซาโคนาโซล มียาชื่อการค้าอื่น และบริษัทผู้ผลิตเช่น

ชื่อการค้า บริษัทผู้ผลิต
Noxafil (น็อกซาฟิล) MSD
POSANOL (โพซานอล) Schering-Plough Canada Inc.

บรรณานุกรม

1 http://en.wikipedia.org/wiki/Posaconazole#Clinical_use [2021,Jan23]
2 http://www.mims.com/Thailand/drug/info/Noxafil/ [2021,Jan23]
3 https://www.mims.com/thailand/drug/info/posaconazole?mtype=generic[2021,Jan23]
4 http://www.drugs.com/drug-interactions/posaconazole-index.html?filter=3&generic_only=[2021,Jan23]
5 http://www.merck.com/product/usa/pi_circulars/n/noxafil/noxafil_pi.pdf [2021,Jan23]
6 http://dailymed.nlm.nih.gov/dailymed/drugInfo.cfm?setid=b073b082-7b57-4423-8c06-4fd4263d6f84#section-3 [2021,Jan23]
7 http://www.merck.ca/assets/en/pdf/products/POSANOL-PM_E.pdf [2021,Jan23]