โซเดียม ไทโอซัลเฟต (Sodium thiosulfate)

  • โดย เภสัชกร อภัย ราษฎรวิจิตร
  • 9 พฤษภาคม 2564
  • Tweet
สารบัญ บทความที่เกี่ยวข้อง

บทนำ: คือ ยาอะไร?

ยาโซเดียม ไทโอซัลเฟต (Sodium thiosulfate หรือ Sodium thiosulphate)คือ ยาที่ เป็นสารประกอบอนินทรีย์ที่มีลักษณะเป็นผลึกไม่มีสี สามารถละลายน้ำได้ดี โดยประโยชน์ทางแพทย์ คือ ใช้เป็นยาต้านพิษของสารไซยาไนด์ (Cyanide) ซึ่งรูปแบบยาแผนปัจจุบันของยานี้เป็นสารละลายสำหรับฉีด และใช้ควบคู่ไปกับยา Sodium nitrite นอกจากนี้ยังใช้เป็นยาป้องกันโรคเชื้อราในสูตรตำรับของยาทาภายนอก/ยาใช้ภายนอก

คณะกรรมการอาหารและยาของไทยได้บรรจุให้ยาโซเดียม ไทโอซัลเฟต อยู่ในบัญชียาหลักแห่งชาติโดยมีวัตถุประสงค์ใช้ต่อต้านพิษจากไซยาไนด์ และใช้เป็นยาทาเพื่อรักษาโรคเชื้อราที่ผิวหนัง ซึ่งการใช้ยานี้ได้อย่างถูกต้อง ปลอดภัย และเกิดประโยชน์สูงสุดจะต้องเป็นไปตามคำสั่ง จากแพทย์เท่านั้น

โซเดียม ไทโอซัลเฟต มีสรรพคุณ (คุณสมบัติ) รักษาโรคอะไร?

โซเดียมไทโอซัลเฟต

ยาโซเดียม ไทโอซัลเฟต มีสรรพคุณรักษาโรค/ข้อบ่งใช้:

  • ใช้รักษาและบำบัดอาการผู้ป่วยที่ได้รับพิษจากสารไซยาไนด์ (Cyanide poisoning)

โซเดียม ไทโอซัลเฟต มีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?

กลไกการออกฤทธิ์ของ ยาโซเดียม ไทโอซัลเฟต คือ ตัวยาจะปลดปล่อยธาตุกำมะถันเพื่อเปลี่ยนสารไซยาไนด์ที่เป็นพิษไปเป็นสารไทโอไซยาเนต (Thiocyanate) ที่ไม่เป็นพิษต่อร่างกาย ในทางคลินิกยานี้จะใช้ควบคู่ไปกับ ยา Sodium nitrite แต่หากได้รับพิษจากสารไซยาไนด์ไม่รุนแรงมากอาจใช้ยาโซเดียม ไทโอซัลเฟต เพียงตัวเดียวก็ได้

โซเดียม ไทโอซัลเฟต มีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?

ยาโซเดียม ไทโอซัลเฟต มีรูปแบบการจัดจำหน่าย:

  • ยาฉีดที่เป็นสารละลายขนาด 12.5 กรัม/50 มิลลิลิตร

โซเดียม ไทโอซัลเฟต มีขนาดการบริหารยาอย่างไร?

ยาโซเดียม ไทโอซัลเฟต มีขนาดการบริหารยา/การใช้ยาสำหรับรักษาอาการผู้ที่ได้รับพิษจากสารไซยาไนด์ เช่น

  • ผู้ใหญ่: ให้ Sodium nitrite ในรูปสารละลายทางหลอดเลือดดำ ใช้ยาขนาด 300 มิลลิ กรัม ให้ยาช้าๆภายในช่วงเวลา 5 - 20 นาที, จากนั้นให้ยาโซเดียม ไทโอซัลเฟต 12.5 กรัมในรูปของสารละลาย 25% จำนวน 50 มิลลิลิตรโดยให้ทางหลอดเลือดดำ ให้ยาช้าๆเป็นเวลาประมาณ 10 นาที, และแพทย์อาจพิจารณาให้ยา Sodium nitrite และ โซเดียม ไทโอซัลเฟต ซ้ำอีก หลังจากการให้ยาครั้งแรกไปแล้วประมาณ 30 นาทีโดยอาจลดปริมาณยาทั้ง 2 ตัวเหลือเพียงครึ่งเดียว
  • เด็ก (นิยามคำว่าเด็ก): ให้ Sodium nitrite ในรูปสารละลายทางหลอดเลือดดำ ใช้ยาขนาด 4 - 10 มิลลิ กรัม/น้ำหนักตัว 1 กิโลกรัม ขนาดสูงสุดไม่เกิน 300 มิลลิกรัม, จากนั้นติดตามด้วยการให้ยาโซเดียม ไทโอซัลเฟต โดยใช้ยาขนาด 400 มิลลิกรัม/น้ำหนักตัว 1 กิโลกรัมให้ในรูปสารละลาย ขนาดสูงสุดไม่เกิน 12.5 กรัม, และแพทย์อาจพิจารณาให้ยาซ้ำหลังจากการให้ยาครั้งแรกไปแล้ว 30 นาทีโดยอาจลดปริมาณยาลงครึ่งหนึ่ง

*****หมายเหตุ: ขนาดยาและระยะเวลาในการใช้ยาที่ระบุในบทความนี้เป็นเพียงตัวอย่างหนึ่งเท่านั้น ไม่สามารถใช้ทดแทนคำสั่งใช้ยาของแพทย์ได้ การใช้ยาที่เหมาะสมควรต้องปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรก่อนเสมอ

เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?

เมื่อมีการสั่งยาทุกชนิดที่รวมถึงยาโซเดียม ไทโอซัลเฟต ผู้ป่วยควรแจ้ง แพทย์ พยาบาล และเภสัชกร เช่น

  • ประวัติแพ้ยาทุกชนิด เช่น กินยา/ใช้ยาแล้ว คลื่นไส้มาก ขึ้นผื่น หรือแน่นหายใจติดขัด/หายใจลำบาก/ หอบเหนื่อย
  • มีโรคประจำตัวต่างๆ รวมทั้งกำลังกินยา/ใช้ยา หรืออาหารเสริมอะไรอยู่ เพราะยาโซเดียม ไทโอซัลเฟต อาจส่งผลให้อาการของโรคเหล่านั้นรุนแรงขึ้น หรืออาจเกิดปฏิกิริยาระหว่างยากับยาอื่นๆและ/หรือกับอาหารเสริม ที่กิน/ที่ใช้อยู่ก่อน
  • หากเป็นสุภาพสตรีควรแจ้งว่าอยู่ในภาวะตั้งครรภ์/มีครรภ์ หรือกำลังให้นมบุตร เพราะยาหลายประเภทสามารถผ่านทางน้ำนมหรือรกและเข้าสู่ทารก จนก่อให้เกิดผลข้างเคียงได้

โซเดียม ไทโอซัลเฟต มีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?

ยาโซเดียมไทโอซัลเฟต สามารถก่อให้เกิดผล/อาการไม่พึงประสงค์จากการใช้ยา (ผลข้างเคียง/ อาการข้างเคียง) เช่น

  • กระสับกระส่าย
  • ตาพร่า
  • ประสาทหลอน
  • กล้ามเนื้อเป็นตะคริว
  • คลื่นไส้อาเจียน
  • ท้องเสีย
  • ความดันโลหิตต่ำ
  • ปวดบริเวณข้อต่างๆของร่างกาย
  • ปัสสาวะมาก
  • อาจพบภาวะหูดับ

มีข้อควรระวังการใช้ โซเดียม ไทโอซัลเฟต อย่างไร?

มีข้อควรระวังการใช้ ยาโซเดียม ไทโอซัลเฟต เช่น

  • ระวังการใช้ยา โซเดียม ไทโอซัลเฟต กับผู้ที่มีประวัติแพ้ยาตัวนี้
  • ระวังการใช้ยานี้กับ ผู้ป่วยโรคความดันโลหิตสูง ผู้ป่วยโรคตับแข็ง ผู้ป่วยภาวะหัวใจล้มเหลว ผู้ป่วยโรคไต สตรีที่ป่วยด้วยภาวะครรภ์เป็นพิษ
  • ระวังการใช้ยานี้ ในสตรีมีครรภ์ และสตรีที่อยู่ในภาวะให้นมบุตร
  • ห้ามแบ่งยาให้ผู้อื่นใช้
  • ห้ามใช้ยาหมดอายุ
  • ห้ามเก็บยาหมดอายุ

***** อนึ่ง ทุกคนต้องตระหนักถึงความปลอดภัยจากการใช้ ”ยา” ที่รวมถึงยาแผนปัจจุบันทุกชนิด (รวมยาโซเดียม ไทโอซัลเฟต ด้วย) ยาแผนโบราณ อาหารเสริม ผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร ทุกชนิด และสมุนไพรต่างๆเสมอ เพราะยามีทั้งให้คุณและให้โทษ ดังนั้นเมื่อมีการใช้ยาทุกครั้งควรต้องปฏิบัติตามข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิดเสมอ (อ่านเพิ่มเติมได้ในเว็บ haamor.com บทความเรื่อง ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด) รวมทั้งควรต้องปรึกษาเภสัชกรประจำร้านขายยาก่อนซื้อยาใช้เองเสมอด้วยเช่นกัน

โซเดียม ไทโอซัลเฟต มีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?

ยาโซเดียม ไทโอซัลเฟต มีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่น เช่น

  • การใช้ยาโซเดียม ไทโอซัลเฟต ร่วมกับ ยารักษาโรคมะเร็ง/ยาเคมีบำบัดบางตัว เช่น ยาซิสพลาติน (Cisplatin) สามารถลดความเป็นพิษของยา Cisplatin ที่ทำให้ไตของผู้ป่วยเสียหาย การเลือกใช้ยาทั้งคู่ร่วมกันจะต้องเป็นไปตามดุลยพินิจของแพทย์ผู้รักษาเท่านั้น

ควรเก็บรักษา โซเดียม ไทโอซัลเฟต อย่างไร?

ควรเก็บยาโซเดียม ไทโอซัลเฟต :

  • เก็บยาในช่วงอุณหภูมิระหว่าง 15 - 30 องศาเซลเซียส(Celsius)
  • ห้ามเก็บยาในช่องแช่แข็งของตู้เย็น
  • เก็บยาในภาชนะที่ปิดมิดชิด พ้นแสง/แสงแดด ความร้อน และ ความชื้น
  • เก็บยาให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง

โซเดียม ไทโอซัลเฟต มีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?

ยาโซเดียม ไทโอซัลเฟต มียาชื่อการค้าอื่น และบริษัทผู้ผลิต เช่น

ชื่อการค้า บริษัทผู้ผลิต
Hyposulfene (ไฮโปซัลเฟน) Torlan
Sagofene (ซาโกเฟน) Sagopha
Sodium Thiosulfate - New Asiatic Pharm (โซเดียม ไทโอซัลเฟต นิว เอเชียติก ฟาร์ม) New Asiatic Pharm
Sodium Thiosulfate injection, USP (โซเดียม ไทโอซัลเฟต อินเจ็คชั่น, ยูเอสพี) CANGENE bioPharma, Inc.
Tiofene (ไทโอเฟน) DOMESCO
Vacosulfene (วาโคซัลเฟน) Vacopharm

บรรณานุกรม

  1. https://en.wikipedia.org/wiki/Sodium_thiosulfate [2021,May8]
  2. https://www.drugs.com/sfx/sodium-thiosulfate-side-effects.html [2021,May8]
  3. https://www.drugs.com/cdi/sodium-thiosulfate.html [2021,May8]
  4. https://www.medsafe.govt.nz/profs/Datasheet/d/DBL-SodiumThiosulfateinj.pdf [2021,May8]
  5. https://www.mims.com/philippines/drug/info/sodium%20thiosulfate?mtype=generic [2021,May8]
  6. https://www.drugs.com/pro/sodium-thiosulfate-injection.html [2021,May8]