โคลีนซาลิไซเลต (Choline salicylate)

  • โดย เภสัชกร อภัย ราษฎรวิจิตร
  • 17 สิงหาคม 2561
  • Tweet
สารบัญ บทความที่เกี่ยวข้อง

บทนำ

ยาโคลีนซาลิไซเลต(Choline salicylate) เป็นเกลือของกรดซาลิไซลิก(Salicylic acid) ซึ่งมีฤทธิ์บรรเทาอาการปวด/ยาแก้ปวดตั้งแต่ความรุนแรงระดับต่ำไปจนกระทั่งระดับกลางๆ ลดอาการบวม บำบัดอาการโรคข้อรูมาตอยด์ ช่วยลดไข้/ยาลดไข้ รวมถึงลดอาการบาดเจ็บของกล้ามเนื้อ ยาโคลีนซาลิไซเลตยังถูกนำไปผลิตเป็นเจลทาบรรเทาปวดเพื่อลดอาการปวดเหงือกของเด็กขณะที่ฟันขึ้น แต่ด้วยผลข้างเคียงและความเป็นพิษทำให้คณะกรรมการอาหารและยาของประเทศอังกฤษออกข้อกำหนดห้ามใช้กับเด็กที่อายุต่ำกว่า 16 ปีลงมา

เรามักไม่พบเห็นยาโคลีนซาลิไซเลตในรูปแบบของยาเดี่ยว แต่ยาโคลีนซาลิไซเลตจะถูกใช้เป็นสารออกฤทธิ์ร่วมกับยาอื่นในหลายสูตรตำรับ โดยเฉพาะยาน้ำแบบรับประทานและยาเจลสำหรับทาเฉพาะที่ในช่องปาก ซึ่งปัจจุบันมีหลายสูตรตำรับที่โดนยกเลิกไปแล้ว

ก่อนใช้ยาโคลีนซาลิไซเลต ผู้ป่วยควรได้รับการตรวจร่างกายจากแพทย์ก่อน รวมถึงห้ามใช้ยานี้นานเกินคำสั่งแพทย์ การใช้ยานี้กับสตรีตั้งครรภ์ และสตรีในภาวะให้นมบุตรต้องอยู่ในดุลยพินิจของแพทย์เท่านั้น

โคลีนซาลิไซเลตมีสรรพคุณ(คุณสมบัติ)อย่างไร?

โคลีนซาลิไซเลต

ยาโคลีนซาลิไซเลตมีสรรพคุณ/ข้อบ่งใช้โดยมีฤทธิ์บรรเทาปวด ลดอาการอักเสบ จึงนำมาผสมในสูตรตำรับยาใช้ภายนอกสำหรับป้ายแผลในช่องปาก

โคลีนซาลิไซเลตมีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?

ยาโคลีนซาลิไซเลตมีฤทธิ์บรรเทาอาการปวดโดยกลไกการออกฤทธิ์ ที่ยับยั้งการสร้าง สาร Prostaglandins ซึ่งเป็นสารที่กระตุ้นการอักเสบในร่างกาย และตัวยายังสามารถออกฤทธิ์ที่สมองส่วนที่เรียกว่า ไฮโปธาลามัสซึ่งจะทำให้อาการไข้ลดลง ด้วยกลไกดังกล่าว จึงเกิดฤทธิ์ของการรักษาได้ตามสรรพคุณ

โคลีนซาลิไซเลตมีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?

ยาโคลีนซาลิไซเลตมีรูปแบบการจัดจำหน่าย เช่น

  • เจลป้ายช่องปากสำหรับผู้ใหญ่ ที่ประกอบด้วยตัวยา Choline salicylate 8.714% + Cetalkonium chloride 0.01%

โคลีนซาลิไซเลตมีขนาดการบริหารยาอย่างไร?

ยาโคลีนซาลิไซเลต มีขนาดการบริหารยา/ใช้ยา กรณีใช้โคลีนซาลิไซเลตเป็นยาป้ายช่องปากใน

  • ผู้ใหญ่และเด็กอายุตั้งแต่ 16 ปีขึ้นไป: บีบยาจากหลอดเป็นทางยาวครึ่งนิ้ว ป้ายบริเวณแผลในปาก
  • เด็กและผู้ที่อายุต่ำกว่า16 ปี: ห้ามใช้ยานี้

อนึ่ง:

  • ห้ามป้ายยานี้เกิน 1 ครั้งภายในเวลา 3 ชั่วโมงหลังการป้ายยา
  • ห้ามใช้ยานี้กับผู้ป่วยที่มีแผลในกระเพาะอาหาร
  • ห้ามใช้กับผู้ที่แพ้ยากลุ่มซาลิไซเลต(Salicylates)

*****หมายเหตุ: ขนาดและระยะเวลาในการใช้ยาที่ระบุในบทความนี้ เป็นเพียงตัวอย่างหนึ่งเท่านั้น ไม่สามารถใช้ทดแทนคำสั่งใช้ยาของแพทย์ได้ การใช้ยาที่เหมาะสมควรต้องปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรก่อนเสมอ

เมื่อมีการสั่งยา ควรแจ้งแพทย์/พยาบาล และเภสัชกรอย่างไร?

เมื่อมีการสั่งยาทุกชนิดรวมยาโคลีนซาลิไซเลต ผู้ป่วยควรแจ้งแพทย์/พยาบาล และเภสัชกร ดังนี้

  • ประวัติแพ้ยาทุกชนิดเช่น กินยา/ใช้ยาแล้ว คลื่นไส้มาก ขึ้นผื่น หรือ แน่นหน้าอก/หายใจติดขัด/หายใจขัด/หายใจลำบาก
  • โรคประจำตัวต่างๆ เช่น แผลในกระเพาะอาหาร โรคหืด รวมทั้งกำลังกินยา/ใช้ยา อะไรอยู่ เพราะยาโคลีนซาลิไซเลตอาจส่งผลให้อาการของโรครุนแรงขึ้น หรืออาจเกิด ปฏิกิริยาระหว่างยากับยาอื่นๆที่กิน/ที่ใช้อยู่ก่อน
  • หากเป็นสุภาพสตรีควรแจ้งว่าอยู่ในภาวะตั้งครรภ์/มีครรภ์ หรือกำลังให้นมบุตรเพราะยาหลายประเภทสามารถผ่านทางน้ำนมหรือรก และเข้าสู่ทารกจนก่อให้เกิดผลข้างเคียงได้

หากลืมใช้ยาควรทำอย่างไร?

หากลืมป้ายยาโคลีนซาลิไซเลต ก็สามารถใช้ยาทันทีเมื่อนึกขึ้นได้ ถ้าเวลาใกล้เคียงกับการใช้ยาในครั้งถัดไป ไม่จำเป็นต้องเพิ่มปริมาณยาเป็น 2 เท่าให้ใช้ยาที่ขนาดปกติเท่าเดิม

แต่การลืมใช้ยาบ่อยๆหลายครั้ง ย่อมส่งผลเสียต่อผู้ป่วยโดยตรง เพราะอาจทำให้อาการโรคกำเริบลุกลามมากยิ่งขึ้น

อนึ่ง ในผู้ป่วยแต่ละราย แพทย์อาจแนะนำวิธีใช้ยาเมื่อลืมอมหรือทาในลักษณะ ที่แตกต่างกันออกไป ทั้งนี้ขึ้นกับอาการเจ็บป่วยของโรคแต่ละประเภท ดังนั้นจึงควร ปรึกษาแพทย์ล่วงหน้าไว้ก่อนว่าควรทำอย่างไรเมื่อตนเองลืมใช้ยา

โคลีนซาลิไซเลตมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?

ยาโคลีนซาลิไซเลตสามารถก่อให้เกิดผลไม่พึงประสงค์จากยา (ผลข้างเคียง/อาการข้างเคียง)ต่อระบบอวัยวะต่างๆของร่างกายดังนี้ เช่น

  • ผลต่อระบบทางเดินอาหาร: เช่น แสบร้อนกลางอก เป็นตะคริวที่ท้อง ระคายเคืองในกระเพาะอาหาร เกิดแผลในกระเพาะอาหารและลำไส้เล็ก/ แผลเปบติก เลือดออกในกระเพาะอาหาร/เลือดออกในระบบทางเดินอาหาร
  • ผลต่อระบบเลือด: เช่น มีภาวะโลหิตจาง
  • ผลต่อระบบทางเดินหายใจ: เช่น หลอดลมหดเกร็งตัว หายใจเสียงวี๊ด/หายใจเสียงหวีด
  • ผลต่อผิวหนัง: เช่น เกิดผื่นคัน ผื่นแดง

*อนึ่ง การได้รับยานี้เกินขนาดจะทำให้ หายใจไม่ออก/หายใจลำบาก กรณีนี้ ต้องรีบนำผู้ป่วยส่งโรงพยาบาลทันที/ฉุกเฉิน

มีข้อควรระวังการใช้โคลีนซาลิไซเลตอย่างไร?

มีข้อควรระวังการใช้ยาโคลีนซาลิไซเลต เช่น

  • ห้ามใช้กับผู้ที่แพ้ยาชนิดนี้
  • การใช้ยานี้กับสตรีมีครรภ์ และสตรีในภาวะให้นมบุตร จะต้องเป็นไปตามดุลยพินิจ ของแพทย์เท่านั้น
  • หลีกเลี่ยงการปรับขนาดการใช้ยานี้โดยมิได้ขอคำปรึกษาจาก แพทย์หรือเภสัชกร
  • หลังการใช้ยานี้หากอาการไม่ดีขึ้น ควรรีบกลับมาปรึกษาแพทย์/มาโรงพยาบาลอีกครั้ง
  • ห้ามแบ่งยาให้ผู้อื่นใช้
  • ห้ามใช้ยาหมดอายุ
  • ห้ามเก็บยาหมดอายุ

***** อนึ่ง ทุกคนต้องตระหนักถึงความปลอดภัยจากการใช้ ”ยา”ที่รวมถึง ยาแผนปัจจุบันทุกชนิด(รวมยาโคลีนซาลิไซเลตด้วย) ยาแผนโบราณ อาหารเสริม ผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร ทุกชนิด และสมุนไพรต่างๆ เพราะยามีทั้งให้คุณและให้โทษ ดังนั้นเมื่อมีการใช้ยาทุกครั้ง ควรต้องปฏิบัติตามข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด(อ่านเพิ่มเติมได้ในเว็บ haamor.com บทความเรื่อง ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด) รวมทั้งควรต้องปรึกษาเภสัชกรประจำร้านขายยาก่อนซื้อยาใช้เองเสมอ

โคลีนซาลิไซเลตมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?

ยาโคลีนซาลิไซเลตมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่น เช่น

  • หลีกเลี่ยงการใช้ยาโคลีนซาลิไซเลตร่วมกับ ยาAdefovir เพราะจะเพิ่มความเสี่ยงต่อการเป็นพิษ/ผลข้างเคียงรุนแรงกับไตตามมา
  • ห้ามใช้ยาโคลีนซาลิไซเลตร่วมกับ ยาAcetazolamide เพราะจะทำให้เกิดอาการข้างเคียงต่างๆ เช่น ได้ยินเสียงอยู่ในหู/หูอื้อ ปวดศีรษะ คลื่นไส้ อาเจียน วิงเวียน รู้สึกสับสน ประสาทหลอน หายใจเร็ว มีไข้ เกิดลมชัก หรือมีภาวะโคม่าตามมา
  • ห้ามใช้ยาโคลีนซาลิไซเลตร่วมกับวัคซีนป้องกันไข้หวัดใหญ่ เพราะจะทำให้เกิดภาวะ Reye’s syndrome ตามมา
  • ห้ามใช้ยาโคลีนซาลิไซเลตร่วมกับ ยาKetorolac เพราะจะทำให้มีอาการคลื่นไส้ อาเจียน ปวดท้อง ง่วงนอน อุจจาระมีเลือดปน/อุจจาระเป็นเลือด ไอเป็นเลือด ปัสสาวะน้อย และหายใจไม่ออก/หายใจลำบากตามมา

ควรเก็บรักษายาโคลีนซาลิไซเลตอย่างไร?

สามารถเก็บยาโคลีนซาลิไซเลต ภายใต้อุณหภูมิ 25 องศาเซลเซียส(Celsius) ห้ามเก็บยาในช่องแช่แข็งตู้เย็น เก็บยาในภาชนะที่ปิดมิดชิด พ้นแสง/แสงแดด ความร้อนและความชื้น เก็บยาให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง ไม่เก็บยาในห้องน้ำหรือในรถยนต์ ไม่เก็บยาที่หมดอายุแล้ว และห้ามทิ้งยาลงในแม่น้ำลำคลองหรือในแหล่งน้ำตามธรรมชาติ

โคลีนซาลิไซเลตมีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?

ยาโคลีนซาลิไซเลต มียาชื่อการค้า และบริษัทผู้ผลิต/ผู้จำหน่าย เช่น

ชื่อการค้าบริษัทผู้ผลิต
Bonjela (บอนเจลา)Reckitt Benckiser Healthcare
Teejel Gel (ทีเจล เจล)Purdue Pharma

บรรณานุกรม

  1. https://www.drugbank.ca/drugs/DB14006 [2018,July28]
  2. https://www.old.health.gov.il/units/pharmacy/trufot/alonim/TEEJEL_GEL-ALONZARCHAN-ENG_1438846738085.pdf [2018,July28]
  3. https://www.medicines.org.uk/emc/product/624/smpc [2018,July28]
  4. https://www.drugs.com/drug-interactions/choline-salicylate-index.html?filter=3&generic_only= [2018,July28]