สาระน่ารู้จากหมอตา ตอน Log MAR visual chart

  • โดย ศาสตราจารย์เกียรติคุณ แพทย์หญิง สกาวรัตน์ คุณาวิศรุต
  • 11 มิถุนายน 2563
  • Tweet
เรื่องน่ารู้จากหมอตา-109

      

การทดสอบการมองเห็นที่ใช้กันทุกวันนี้ในคลินิกทั่วไป หรือตามร้านแว่นตา เป็นแผ่นภาพสายตาของ Snellen (Snellen visual chart) ซึ่งผลิตครั้งแรกโดยแพทย์ชาวฮอลันดา ซึ่ง Herman Snellen (คศ 1834-1908) เป็นแผ่นภาพที่อาจเป็นตัวเลข อักษรภาษาอังกฤษ ตัว E หรือเป็นวงที่เรียก Landolt ring ที่เป็นแถว 7-8 แถว ขนาดลดหลั่นกันลงมา โดยแถวบนขนาดใหญ่สุดเป็นตัวเลข 2 ตัว แถวที่ 2 เป็นตัวเลข 3 ตัว แถวที่ 3 เป็นตัวเลข 4 ตัว เรื่อยมาถึงแถวที่ 7 มีอักษร 7 ตัว เมื่อผู้ป่วยอ่านตัวเลขจากแถวบนสุด สามารถอ่านได้ถึงแถวที่ 7 จะมีบันทึกว่าสายตา 20/20 เป็นสายตาปกติ ซึ่งหมายความว่า ผู้ป่วยคนนั้นอ่านอักษรขนาดหนึ่งได้ที่ระยะ 20 ฟุต ในขณะที่คนปกติก็อ่านได้ที่ระยะ 20 ฟุต (เศษเป็นระยะที่ผู้ป่วยอ่าน และส่วนคือระยะที่คนปกติอ่านได้) หากผู้ป่วยอ่านได้แถวบนสุดแถวเดียว ซึ่งจะมีหน่วยกำกับไว้ว่า 20/200 จึงหมายความว่า ด้วยอักษรขนาดนั้น ผู้ป่วยต้องมองที่ระยะ 20 ฟุต ในขณะที่คนปกติแม้อยู่ไกลถึง 200 ฟุตยังเห็นได้ ซึ่งแสดงว่าผู้ป่วยนั้นสายตาไม่ดีค่อนข้างมาก ค่าที่ได้จึงเป็นเชิงเปรียบเทียบกับสายตาคนปกติ หรือหากมีการรักษาจากสายตาเดิมเป็นเท่าไหร่ หลังจากรักษาแล้วดีขึ้นจากเดิมเป็นเท่าไร

อย่างไรก็ตาม Snellen chart ที่ใช้กันมีข้อบกพร่องบางอย่างไม่เหมาะกับการทำวิจัยที่ละเอียดกว่า ด้วยเหตุที่จำนวนอักษรแต่ละแถวไม่เท่ากัน ความยากง่ายไม่สม่ำเสมอ (หมายถึงอักษรแถวที่ 3 อาจจะยากกว่าแถวที่ 4) อีกทั้งความแตกต่างระหว่างแถวไม่เท่ากัน เช่น แถวที่ 3 ยากกว่าแถวที่ 2 ไม่เท่ากับ แถวที่ 4 ยากกว่าแถวที่ 3 ช่องระหว่างตัวอักษรไม่สม่ำเสมอ เช่น แถวที่ 4 มีช่องว่างระหว่างอักษรในแถวเดียวกันกว้างกว่าแถวแรก เป็นต้น เพื่อความละเอียดแม่นย่ำยิ่งขึ้น ซึ่งมักใช้ในการวิจัยทางการแพทย์ จึงมีการประดิษฐ์ chart ใหม่ ที่เรียกกันว่า Log MAR chart หรือ Bailey-Lovie chart, ETDRS chart (early treatment diabetic retinopathy study chart) ซึ่งเริ่มใช้ใน National Vision Research Institute of Australia ผลิตขึ้นโดย Ian Baily and Ian Elovie Kitchen มักเรียกกันว่า Log MAR (logarithm of the minimum angle of resolution) โดยการใส่ค่า Log ฐาน 10 เข้าไป และถ้า Log ฐาน 10 ของ 0 จะเป็น 1 และ Log 1 จะมีค่าเป็น 0 การวัดสายตาของ Log MAR ค่ายิ่งน้อย แสดงว่าสายตาดี คือถ้าเป็น 0 สายตาดีเท่าคนปกติ ถ้า Log MAR เป็น 1 สายตาแย่ ดังนั้นค่าสายตาระบบ Log MAR จึงยิ่งน้อย แสดงว่าสายตาดี ต่างจากระบบอื่นที่ยิ่งมาก ถึงจะแสดงว่าสายตาดี

ข้อดีของการวัดสายตาระบบ Log MAR

1. ใช้อักษรจำนวนแถวละ 5 ตัว เท่ากันทุกแถว จึงมีโอกาสผิดพลาดหรือคลาดเคลื่อนน้อยกว่าของ Snellen chart ซึ่งแถวแรกมีอักษรเพียง 2 ตัว ขณะที่แถวที่ 7 มี 7 ตัว แถวแรกอ่านแค่ 2 ตัว แสดงว่าผ่านการทดสอบ ขณะที่แถวที่ 7 ต้องอ่านถูกถึง 7 ตัว ถึงจะถือว่าผ่านการทดสอบ Log MAR จึงตัดปัญหาด้วยการใช้ตัวอักษรจำนวนเท่ากัน

2. อักษรที่ใช้เป็นอักษรที่เรียก Sloan Font ซึ่งผลิตโดย Louise Sloan ค.ศ. 1959 มีอยู่ 10 ตัว ซึ่งผ่านการทดสอบว่ามีความยากง่ายพอ ๆ กัน (ใน Snellen อักษรหรือตัวเลขมีความยากง่ายไม่เสมอกัน เช่น เลข 7 จะเห็นง่ายกว่าเลข 5 ซึ่งอาจสับสนคือเลข 6) Sloan Font ทั้ง 10 ตัวได้แก่ C D H K N O T S V Z ที่ผ่านมาการทดสอบว่ายากง่ายเทียบเท่ากับ Landolt Ring ซึ่งใช้ใน Snellen chart เป็นอักษรเดียวกัน แต่แหว่งคนละที่ ความยากง่ายจึงไม่ต่างกัน

3. ระยะห่างระหว่างตัวอักษรและระหว่างแถวใกล้เคียงกัน

4. แต่ละแถวเมื่อเทียบกับแถวถัดไปลดหลั่นเท่า ๆ กัน เช่น แถวที่ 2 ต่างจากแถวที่ 1 เป็นค่า Log เท่ากัน แถวที่ 3 ต่างจากแถวที่ 2 แต่ละแถวลดหลั่นเป็นสัดส่วนเท่ากัน

5. ให้ความสำคัญของอักษรที่เห็นเพิ่มขึ้นหรือลดลง โดยตีค่าแต่ละตัวเป็น Log MAR 0.02. ซึ่งได้ค่าที่ละเอียดยิ่งขึ้น เหมาะกับการวัดสายตาในงานวิจัย

อย่างไรก็ตาม การวัดสายตาระบบ Log MAN ไม่ค่อยนิยมใช้กัน เพราะจักษุแพทย์ไม่ค่อยคุ้นเคย อักษรที่ใช้เป็นโรมันซึ่งยากสำหรับผู้ป่วยที่ไม่รู้หนังสือ