เพอร์เฟนิโดน (Pirfenidone)
- โดย เภสัชกร อภัย ราษฎรวิจิตร
- 25 กรกฎาคม 2560
- Tweet
- บทนำ
- เพอร์เฟนิโดนมีสรรพคุณ(คุณสมบัติ)อย่างไร?
- เพอร์เฟนิโดนมีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?
- เพอร์เฟนิโดนมีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?
- เพอร์เฟนิโดนมีขนาดรับประทานอย่างไร?
- เมื่อมีการสั่งยา ควรแจ้งแพทย์/พยาบาล และเภสัชกรอย่างไร?
- หากลืมรับประทานยาควรทำอย่างไร?
- เพอร์เฟนิโดนมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?
- มีข้อควรระวังการใช้เพอร์เฟนิโดนอย่างไร?
- เพอร์เฟนิโดนมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?
- ควรเก็บรักษาเพอร์เฟนิโดนอย่างไร?
- เพอร์เฟนิโดนมีชื่ออื่นอีกไหม?ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?
- บรรณานุกรม
- ยารักษาโรค (Pharmaceutical drug)
- ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด
- โรคปอด โรคของปอด โรคทางปอด (Pulmonary disease)
- ผื่นแพ้แสง ผื่นแพ้แสงแดด (Photodermatitis)
- ปอดบวม ปอดอักเสบ (Pneumonia)
- หลอดลมอักเสบ (Bronchitis)
บทนำ
ยาเพอร์เฟนิโดน(Pirfenidone) เป็นยาที่ใช้รักษาการอักเสบของปอดที่เกิดพังผืดโดยที่ไม่ทราบสาเหตุ (Idiopathic pulmonary fibrosis/IPF) อาการเจ็บป่วยนี้จะทำให้การทำงานของปอดด้อยประสิทธิภาพลง เช่น ทำให้การหายใจติดขัด สาเหตุของ IPF ยังไม่ทราบแน่ชัดแต่การรักษาด้วยยาเพอร์เฟนิโดนจะลดการสร้างพังผืดในปอดโดยตัวยาจะไปชะลอการผลิตปัจจัยการสร้างพังผืด(Growth factor) รวมถึงสารประกอบพื้นฐานที่เป็นตัวตั้งต้นของคอลลาเจน(Procollagens I และ II) ซึ่งเป็นปัจจัยที่ส่งเสริมการสร้างพังผืดนั่นเอง ทั้งนี้ยาเพอร์เฟนิโดนถูกรับรองให้ใช้รักษา IPF ครั้งแรกในประเทศญี่ปุ่นเมื่อปี ค.ศ.2010(พ.ศ.2553) และในเวลาอีก 1–2 ปีต่อมาก็ถูกรับรองการใช้ในยุโรปและในแคนาดาตามลำดับ
ยาเพอร์เฟนิโดนเป็นยาชนิดรับประทาน หลังการดูดซึมจากระบบทางเดินอาหารเมื่อตัวยานี้เข้าสู่ร่างกาย/กระแสเลือด ตัวยาจะเข้ารวมตัวกับพลาสมาโปรตีน ได้ประมาณ 50–58% ตับสามารถเปลี่ยนแปลงโครงสร้างของยาเพอร์เฟนิโดนได้ ประมาณ 70–80% และร่างกายต้องใช้เวลาประมาณ 2.4 ชั่วโมงเพื่อกำจัดยานี้ออกจากกระแสเลือดโดยผ่านทิ้งไปกับปัสสาวะ
ข้อจำกัดและข้อควรระวังบางประการที่ผู้บริโภค/ผู้ป่วยควรทราบก่อนใช้ยาเพอร์เฟนิโดน เช่น
- ห้ามใช้กับผู้แพ้ยานี้
- ห้ามใช้ยานี้กับผู้ป่วยโรคตับระยะที่รุนแรง
- ห้ามใช้ยาเพอร์เฟนิโดนร่วมกับยาที่มีฤทธิ์กระตุ้นให้ผิวหนังมีสภาพที่ไวเกินต่อแสงแดด การใช้ยาร่วมกันดังกล่าวจะทำให้ผิวหนังมีอาการผื่นแพ้แสงแดดมากขึ้น
- ผู้ที่ติดบุหรี่ขณะที่ได้รับยานี้ต้องหยุดสูบบุหรี่ ด้วยกลไกของสารเคมีในบุหรี่จะต่อต้านประสิทธิภาพการรักษาของยาเพอร์เฟนิโดน
- การใช้ยานี้ต้องมีความต่อเนื่อง โดยทั่วไป ผู้ป่วยต้องรับประทานยานี้วันละ 3 ครั้ง เวลารับประทานยานี้ ควรต้องตรงตามเวลาในแต่ละวัน ห้ามปรับขนาดรับประทานยานี้เองโดยมิได้ขอคำปรึกษาจากแพทย์โดยเด็ดขาด
- การใช้ยานี้อาจทำให้เกิดอาการ คลื่นไส้ ท้องเสีย เบื่ออาหาร อาเจียน ปวดท้อง กรณีที่อาการข้างเคียง(ผลข้างเคียง)เหล่านี้เกิดไม่รุนแรง ร่างกายจะค่อยๆปรับตัว ทำให้อาการดังกล่าวลดลงไปเองภายใน 3 เดือนหลังหยุดยานี้
- การรับประทานยานี้พร้อมอาหารมีข้อดี คือ ช่วยลดอาการข้างเคียงจากยานี้ เช่น คลื่นไส้และวิงเวียน แต่ก็ทำให้การดูดซึมของยาล่าช้าออกไปได้เช่นกัน
- ควรต้องเฝ้าระวังอาการข้างเคียงจากการใช้ยาเพอร์เฟนิโดนที่อาจเกิดกับตับ หากพบเห็น ภาวะตัวเหลือง/ตาเหลือง ปัสสาวะมีสีคล้ำจัด ต้องหยุดการใช้ยานี้ทันที แล้วรีบมาพบแพทย์/มาโรงพยาบาลทันที ไม่ต้องรอถึงวันแพทย์นัด
- ผู้ป่วยต้องมารับการตรวจร่างกายจากแพทย์ เพื่อแพทย์ยืนยันผลการ รักษา ตามที่แพทย์นัดหมาย ทุกครั้ง
อย่างไรก็ตาม ก่อนการใช้ยาเพอร์เฟนิโดน ผู้ป่วยต้องได้รับการตรวจร่างกายจากแพทย์เพื่อความเหมาะสมที่จะรับยาเพอร์เฟนิโดนมาใช้ ขนาดรับประทานและระยะเวลาของการใช้ยานี้ ต้องเป็นไปตามคำสั่งแพทย์เท่านั้น
อนึ่ง ในต่างประเทศ เราจะพบเห็นการจัดจำหน่ายยานี้ภายใต้ชื่อการค้าว่า “Esbriet”
เพอร์เฟนิโดนมีสรรพคุณ(คุณสมบัติ)อย่างไร?
ยาเพอร์เฟนิโดนมีสรรพคุณ/ข้อบ่งใช้ เช่น
- รักษาอาการปอดอักเสบที่มีสาเหตุจากการเกิดพังผืดในปอดจนทำให้มี อาการเจ็บป่วยเรื้อรัง(Idiopathic pulmonary fibrosis, IPF)
เพอร์เฟนิโดนมีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?
ด้วยคุณสมบัติของยาเพอร์เฟนิโดนเป็นยาที่มีกลไกการออกฤทธิ์ที่ต่อต้านการสร้างพังผืด(Antifibrotic)ในปอด และช่วยต้านการอักเสบ โดยยานี้จะออกฤทธิ์ลดการแบ่งตัวของพังผืดที่เกิดขึ้นในปอด โดยยับยั้งการทำงานของสาร Transforming growth factor beta (TGF-β) ซึ่งมีหน้าที่สำคัญ คือกระตุ้นให้ร่างกายสร้างคอลลาเจน(Collagen)ในปอด ซึ่งการลดการสร้างคอลลาเจนในปอด เป็นปัจจัยสนับสนุนให้ลดการสร้างพังผืดในปอดตามมา จากกลไกนี้จึงทำให้มีสรรพคุณรักษาโรค IPF
เพอร์เฟนิโดนมีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?
ยาเพอร์เฟนิโดนมีรูปแบบการจัดจำหน่าย เช่น
- ยาแคปซูลชนิดรับประทาน ที่ประกอบด้วยยา Pirfenidone 267 และ 801 มิลลิกรัม/แคปซูล
เพอร์เฟนิโดนมีขนาดรับประทานอย่างไร?
ยาเพอร์เฟนิโดนมีขนาดรับประทาน เช่น
- ผู้ใหญ่: วันที่ 1–7 รับประทานยาครั้งละ 267 มิลลิกรัม วันละ 3 ครั้ง, วันที่ 8–14 รับประทานยาครั้งละ 534 มิลลิกรัม วันละ 3 ครั้ง, วันที่ 15 เป็นต้นไป รับประทานยาครั้งละ 801 มิลลิกรัม วันละ 3 ครั้ง ทั้งนี้การปรับเปลี่ยนขนาดยาดังกล่าวต้องเป็นไปตามคำสั่งแพทย์เท่านั้น
- เด็ก: ยังไม่มีข้อมูลทางคลินิกที่แน่ชัดถึง ขนาดยานี้ ผลข้างเคียง และความปลอดภัยในการใช้ยานี้ในเด็ก การใช้ยานี้ในเด็ก จึงอยู่ในดุลพินิจของแพทย์ผู้รักษาเป็นกรณีๆไป
อนึ่ง:
- การรับประทานยานี้พร้อมอาหาร จะช่วยลดอาการข้างเคียงอย่างเช่น คลื่นไส้ และลดอาการวิงเวียน
- รับประทานยานี้ตรงตามขนาดและเวลาของแต่ละวัน
- หลีกเลี่ยงการรับประทานยาอื่นใดร่วมกับยาเพอร์เฟนิโดน และผู้ป่วยต้องแจ้งแพทย์ทุกครั้งว่าตนเองมีการใช้ยาประเภทใดอยู่บ้าง
*****หมายเหตุ: ขนาดยาและระยะเวลาในการใช้ยาที่ระบุในบทความนี้ เป็นเพียงตัวอย่างหนึ่งเท่านั้น ไม่สามารถใช้ทดแทนคำสั่งใช้ยาของแพทย์ได้ การใช้ยาที่เหมาะสมควรต้องปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรก่อนเสมอ
เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?
เมื่อมีการสั่งยาทุกชนิดรวมยาเพอร์เฟนิโดน ผู้ป่วยควรแจ้งแพทย์/พยาบาล และเภสัชกร ดังนี้
- ประวัติแพ้ยาทุกชนิด เช่น กินยา/ใช้ยาแล้ว คลื่นไส้มาก ขึ้นผื่น หรือ แน่นหายใจติดขัด/หายใจลำบาก
- มีโรคประจำตัวต่างๆ อย่างเช่น โรคตับ รวมทั้งกำลังกินยา/ใช้ยาอะไรอยู่ เพราะยาเพอร์เฟนิโดน อาจส่งผลให้อาการของโรคเหล่านั้นรุนแรงขึ้น หรืออาจเกิดปฏิกิริยาระหว่างยากับยาอื่นๆที่กิน/ที่ใช้อยู่ก่อน
- หากเป็นสุภาพสตรีควรแจ้งว่าอยู่ในภาวะตั้งครรภ์ หรือ กำลังให้นมบุตร เพราะยาหลายประเภทสามารถผ่านทางน้ำนมหรือรก และเข้าสู่ทารกจนก่อให้เกิดผลข้างเคียงได้
หากลืมรับประทานยาควรทำอย่างไร?
หากลืมรับประทานยาเพอร์เฟนิโดน สามารถรับประทานทันทีเมื่อนึกขึ้นได้ ถ้าเวลาใกล้เคียงกับการรับประทานยาในมื้อถัดไป ไม่จำเป็นต้องเพิ่มปริมาณยาเป็น 2 เท่า ให้รับประทานขนาดปกติ
แต่เพื่อประสิทธิผลของการรักษา ผู้ป่วยต้องใช้ยาเพอร์เฟนิโดน อย่างต่อเนื่อง การลืมรับประทานยาบ่อยครั้ง อาจทำให้การรักษาไม่ได้ผล
เพอร์เฟนิโดนมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?
ยาเพอร์เฟนิโดนสามารถก่อให้เกิดผลไม่พึงประสงค์จากยา (ผลข้างเคียง/อาการข้างเคียง)ต่อระบบอวัยวะต่างๆของร่างกาย ดังนี้ เช่น
- ผลต่อระบบทางเดินอาหาร: เช่น มีอาการท้องเสียหรือท้องผูก คลื่นไส้ ปวดท้อง อาเจียน กรดไหลย้อน กระเพาะอาหารอักเสบ ท้องอืด
- ผลต่อระบบประสาท: เช่น ปวดศีรษะ วิงเวียน ง่วงนอน
- ผลต่อระบบทางเดินปัสสาวะ: เช่น ทางเดินปัสสาวะอักเสบ(โรคติดเชื้อระบบทางเดินปัสสาวะ)
- ผลต่อระบบทางเดินหายใจ: เช่น ทางเดินหายใจส่วนบนอักเสบ(โรคติดเชื้อระบบทางเดินหายใจส่วนบน) ไซนัสอักเสบ ไอ
- ผลต่อผิวหนัง: เช่น เกิดผื่นคันตามผิวหนัง เกิดผื่นแพ้แสงแดดได้ง่าย
- ต่อระบบกล้ามเนื้อและกระดูก: เช่น ปวดข้อ ปวดกล้ามเนื้อ
- ผลต่อระบบการเผาผลาญพลังงานของร่างกาย: เช่น เบื่ออาหาร
- ผลต่อระบบเลือด: เช่น มีภาวะเม็ดเลือดขาวต่ำ
- ผลต่อตับ: เช่น ค่าเอนไซม์การทำงานของตับในเลือดเพิ่มขึ้น ค่าบิลิรูบินในเลือดสูง
- ผลต่อระบบหัวใจและหลอดเลือด: เช่น ใบหน้าแดง
- ผลต่อสภาพจิตใจ: เช่น นอนไม่หลับ
มีข้อควรระวังการใช้เพอร์เฟนิโดนอย่างไร?
มีข้อควรระวังการใช้ยาเพอร์เฟนิโดน เช่น
- ห้ามใช้กับผู้ที่แพ้ยานี้
- ห้ามปรับขนาดการใช้ยานี้ด้วยตนเอง และใช้ยานี้ตามที่แพทย์แนะนำ
- ห้ามใช้ยาที่มีสภาพเปลี่ยนไปจากเดิม เช่น แคปซูลแตกหัก เปียกชื้น
- ห้ามใช้ยานี้กับสตรีมีครรภ์/ตั้งครรภ์ สตรีที่อยู่ในภาวะให้นมบุตร และเด็ก
- รับประทานยานี้ให้ตรงตามคำสั่งแพทย์
- กรณีที่ใช้ยานี้แล้วไม่ได้ผล ให้รีบกลับมาปรึกษาแพทย์/มาโรงพยาบาล โดยไม่ต้องรอถึงวันแพทย์นัด
- มาพบแพทย์/มาโรงพยาบาล ตามแพทย์นัดหมายทุกครั้ง เพื่อรับการตรวจร่างกายและการตรวจเลือดดูสภาพการทำงานของตับว่า ยังเป็นปกติหรือไม่
- ห้ามแบ่งยาให้ผู้อื่นใช้
- ห้ามใช้ยาหมดอายุ
- ห้ามเก็บยาหมดอายุ
***** อนึ่ง ทุกคนต้องตระหนักถึงความปลอดภัยจากการใช้ ”ยา”ที่รวมถึง ยาแผนปัจจุบันทุกชนิด(รวมยาเพอร์เฟนิโดนด้วย) ยาแผนโบราณ อาหารเสริม ผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร ทุกชนิด และสมุนไพรต่างๆ เพราะยามีทั้งให้คุณและให้โทษ ดังนั้นเมื่อมีการใช้ยาทุกครั้ง ควรต้องปฏิบัติตามข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด(อ่านเพิ่มเติมได้ในเว็บ haamor.com บทความเรื่อง ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด) รวมทั้งควรต้องปรึกษาเภสัชกรประจำร้านขายยาก่อนซื้อยาใช้เองเสมอ
เพอร์เฟนิโดนมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?
ยาเพอร์เฟนิโดนมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่น เช่น
- ห้ามใช้ยาเพอร์เฟนิโดนร่วมกับยา Amiodarone , Ciprofloxacin , Enoxacin, Fluvoxamine , Lomitapide, ด้วยจะทำให้ระดับยาเพอร์เฟนิโดนในเลือดสูงขึ้นจนก่อให้เกิดอันตรายกับตับของผู้ป่วย
- หลีกเลี่ยงการใช้ยาเพอร์เฟนิโดนร่วมกับยา Omeprazole , Quinidine, ด้วยจะทำให้ผิวหนังของผู้ป่วยมีความไวเกินต่อแสงแดดมากยิ่งขึ้น หากมีความจำเป็นต้องใช้ยาร่วมกัน แพทย์จะปรับขนาดรับประทานให้เหมาะสมเป็นกรณีบุคคลไป
- หลีกเลี่ยงการใช้ยาเพอร์เฟนิโดนร่วมกับยา Carbamazepine ด้วยจะทำให้ระดับยาเพอร์เฟนิโดนในเลือดลงจนส่งผลต่อประสิทธิภาพของการรักษา
ควรเก็บรักษาเพอร์เฟนิโดนอย่างไร?
ควรเก็บยาเพอร์เฟนิโดนภายใต้อุณหภูมิ 20-25 องศาเซลเซียส (Celsius) ห้ามเก็บยาในช่องแช่แข็งตู้เย็น เก็บยาให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง ไม่เก็บยาในห้องน้ำหรือในรถยนต์ และเก็บยาในภาชนะที่ปิดมิดชิด พ้นแสง/แสงแดด ความร้อนและความชื้น
เพอร์เฟนิโดนมีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?
ยาเพอร์เฟนิโดน มียาชื่อการค้า และบริษัทผู้ผลิต/ผู้จำหน่าย เช่น
| ชื่อการค้า | บริษัทผู้ผลิต |
|---|---|
| Esbriet (เอสบริเอท) | Genentech, Inc. |
