เดย์แคร์นมแม่คุณภาพใกล้บ้าน ตอนที่ 4

โดย ศ. คลินิก พญ. ศิราภรณ์ สวัสดิวร และ พว.ศิริลักษณ์ ถาวรวัฒนะ
25 กุมภาพันธ์ 2567
Tweet

เดย์แคร์นมแม่คุณภาพ ต้องมีการดำเนินการอะไร

ควรมีการดำเนินการ ดังนี้

การดำเนินการให้เกิดต้นทุนสุขภาวะที่ดี สำหรับทารกและเด็กเล็ก ต้นทุนสุขภาวะที่สำคัญคือต้นทุนด้านสุขภาพกาย สุขภาพจิตและพัฒนาการ ซึ่งจะได้จากขบวนการให้อาหารและการเลี้ยงดูที่ดี เริ่มจากการส่งเสริมให้เด็กได้รับนมแม่ โดยให้มีการเตรียมแม่ตั้งแต่ตั้งครรภ์ เช่น การรับประทานอาหาร ออกกำลัง เตรียม เต้านม การดูแลสุขภาพจิตที่ดี ฯลฯ เมื่อแรกคลอด เน้นให้ลูกได้ดูดกระตุ้นเต้านมภายใน 1 ชั่วโมงแรกหลังเกิดและให้ได้รับการโอบกอดแบบเนื้อแนบเนื้ออย่างจริงจัง นมแม่เป็นทั้งขบวนการการให้อาหารและการเลี้ยงดู (Duo) สารอาหารในนมแม่มีประโยชน์ที่เป็นจุดเด่นที่นมหรืออาหารอื่นไม่สามารถแทนได้ คือประเด็น ภูมิคุ้มกันที่ในนมแม่มี ทั้งระดับเซลล์ สารคัดหลั่งและสารชีวภาพต่างๆ จึงช่วยลดปัญหาการติดเชื้อ ช่วยการเจริญเติบโตอวัยวะต่างๆ ได้ ในระยะ 10-20 ปีมานี้ มีองค์ความรู้สนับสนุน จุดเด่นของนมแม่ที่เพิ่มเติม อาทิ สาร Human Milk Oligosaccharides (Nutrition Reviews; 72(6):377-389) ตัวช่วยใป้องกันการติดเชื้อทั้งทางเดินอาหารทางเดินหายใจ และการช่วยให้การทำงานของเยื่อบุต่างๆ ให้มีการพัฒนาอย่างรวดเร็วและสมบูรณ์

	นมแม่	นมดัดแปลงสำหรับทารก
หอบหืด	1	1.7
อ้วน	1	2
ออทิสติก	1	1.81

น้ำนมแม่มีสาร HMOs จำนวนมากกว่า 100 ชนิด มีปริมาณมากเมื่อเทียบกับในนมวัวที่มีเพียงน้อยนิด (8% VS < 0.1%) แม้ในนมผสมที่มีการเติมสาร Oligosaccharides ก็เติมได้เพียงเล็กน้อยไม่กี่ชนิด ในระยะ 5-10 ปีนี้ การศึกษาเกี่ยวกับจุลินทรีย์ สุขภาพ การเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ มีผลต่อการเกิดความอุดมสมบูรณ์ของจุลินทรีย์สุขภาพ ซึ่งมีมากในระบบทางเดินอาหาร - Gut Microbiome การทำงานจุลินทรีย์กลุ่มนี้ มีผลต่อสุขภาพที่ดีทั้งระยะสั้นและระยะยาวของลูก โครงการ CHILD STUDY ของ ประเทศแคนาดา พบว่าการเสียสมดุลของไมโครไบโอมในระบบทางเดินอาหารอาจจะเป็นปัจจัยสำคัญต่อปัญหาสุขภาพ เช่น น้ำหนักเกิน หอบหืด เบาหวาน ภูมิแพ้และปัญหาพฤติกรรมต่างๆ (ตามตาราง) และจุลินทรีย์เหล่านี้ ยังมีบทบาทช่วยในการดูดซึมอาหาร สร้างวิตามิน กระตุ้นภูมิคุ้มกัน และช่วยระบบเมตาโบลิซึมการเผาผลาญอาหารต่างๆ นมแม่เป็นอาหารชั้นดีของจุลินทรีย์สุขภาพ และตัวนมแม่ก็มีจุลินทรีย์สุขภาพ การคลอดปกติ การดูดนมจากเต้า ช่วยส่งเสริมให้จุลินทรีย์สุขภาพจะเข้าไปฝังในลำไส้ทารก และมีกลไกสื่อสารกับระบบการอักเสบกับอวัยวะต่างๆ รวมทั้งสมอง ลดปัญหา NCDs ดังกล่าวข้างต้น มีรวมนำเสนอในการประชุมวิชาการนมแม่แห่งชาติครั้งที่ 7 เดือนมีนาคม 2566 ที่ผ่านมา และมีข้อมูลการศึกษาล่าสุด (July 11, 2023) ในวารสาร Neuroscience เรื่อง Breast Milk Component Boosts Infant Brain Connectivity นักวิจัยจากมหาวิทยาลัย Yale พบว่าสาร “Myo-inositol” ซึ่งเป็นสาร Bioactive ในน้ำนมแม่ มีผลกระตุ้นให้เกิดการเชื่อมต่อ (Synapses) เส้นใยประสาท จะมีมากในระยะเริ่มต้นน้ำนมแม่คือสัปดาห์แรกและขึ้นกับอาหารที่แม่ได้รับ นับเป็นการค้นพบที่สำคัญ ในการเสริมความสำคัญประโยชน์นมแม่ในการสร้างโครงสร้างสมอง ซึ่งเป็นปัจจัยสำคัญในการรองรับการปลูกฝังการเรียนรู้ของเด็กต่อไป

จะเห็นว่า การเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ เป็นขบวนการธรรมชาติที่ส่งเสริมให้ลูกมีสุขภาพดีจากตัวน้ำนมแม่ และมีสุขภาวะดีจากการเลี้ยงดูของแม่ที่อยู่ใกล้ชิด ในวัยนี้แม่หรือผู้เลี้ยงดูจะเป็นผู้ที่มีอิทธิพลสูงสุดในการที่จะทำให้เด็กเกิดผลลัพธ์ของการมีสุขภาวะ ถ้าพ่อแม่ผู้เลี้ยงดูเข้าใจและมีทักษะในการเลี้ยงดูที่สร้างให้เด็กเกิดความรู้สึก เชื่อใจ (Trust) และมีการพัฒนาตัวตน (Self) ตามแผนภาพปิรามิด ทั้งขบวนการสร้าง Trust และ Self ที่แข็งแรง เป็นต้นทุนให้เด็กเกิดความรู้สึกปลอดภัยและมีความมั่นคงทางจิตใจ (Safe & security) เป็นหัวใจของการพัฒนาต่อยอดพัฒนาการในลำดับต่อๆ ไป ส่งผลกลับสู่การมีสุขภาวะที่ดี

อนึ่งขบวนการให้อาหารคุณภาพ นอกจากการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ ยังหมายรวมถึงการได้รับอาหารตามวัยอย่างถูกต้อง และการได้รับการปลูกฝังพฤติกรรมสุขภาพเพื่อป้องกันกลุ่มโรคติดต่อไม่เรื้อรัง (NCDs-Non Communicable Diseases) เช่น การไม่ปฏิเสธผัก เป็นต้น