อินเตอร์เฟอรอน แอลฟา-ทูเอ (Interferon alpha-2a)

  • โดย เภสัชกร อภัย ราษฎรวิจิตร
  • 16 มิถุนายน 2561
  • Tweet
สารบัญ บทความที่เกี่ยวข้อง

บทนำ

ยาอินเตอร์เฟอรอน แอลฟา-ทูเอ(Interferon alpha-2a หรือ Interferon alpha-2a recombinant) เป็นสารโปรตีนซึ่งมีต้นกำเนิดจากเม็ดเลือดขาวที่ลดจำนวนกรดอะมิโนลงครึ่งหนึ่ง ทางคลินิกได้นำยาอินเตอร์เฟอรอน แอลฟา-ทูเอ มาใช้รักษา โรคไวรัสตับอักเสบ บี และ โรคไวรัสตับอักเสบซี แบบเรื้อรัง , มะเร็งเม็ดเลือดขาวชนิด Hairy cell leukemia , มะเร็งคาโปซิในผู้ป่วยเอชไอวี (AIDS-related kaposi’s sarcoma)

การผลิตยาอินเตอร์เฟอรอน แอลฟา-ทูเอต้องใช้เทคโนโลยีพันธุวิศวกรรม ในกระบวนการผลิตและได้รูปแบบผลิตภัณฑ์เป็นยาฉีด การใช้ยาอินเตอร์เฟอรอนชนิดนี้ อาจสร้างผลข้างเคียงอย่างรุนแรงแก่ผู้ป่วยจนอาจถึงขั้นเสียชีวิตได้ ดังนั้นก่อนการใช้ยานี้แพทย์จะชี้แจงให้ผู้ป่วยทราบถึงผลดี-ผลเสีย การปฏิบัติตัวเพื่อรับการรักษาด้วยยาอินเตอร์เฟอรอนชนิดนี้ หากผู้ป่วยตกลงรับการรักษา แพทย์จะทำการนัดหมายการยาใช้อินเตอร์เฟอรอนชนิดนี้ และเฝ้าติดตามผลการรักษาตลอดจนอาการข้างเคียง(ผลข้างเคียง)ต่างๆ/ ผลกระทบที่มีโอกาสเกิดขึ้นได้ เช่น

  • อาจทำให้มีสภาพทางจิตและมีพฤติกรรมที่เปลี่ยนไป เช่น ซึมเศร้า หงุดหงิดง่าย รู้สึกผิดหวังและวิตกกังวล ผู้ป่วยบางคนอาจทำร้ายร่างกายตนเอง
  • อาจเกิดปัญหากับการทำงานของหัวใจ เช่น เกิดความดันโลหิตสูง หัวใจเต้นเร็ว เจ็บหน้าอก หรือบางกรณีอาจทำให้เกิดอาการหัวใจวาย
  • ปริมาณเม็ดเลือดขาวและเกล็ดเลือดอาจลดต่ำลง ก่อให้เกิดความเสี่ยงต่อการ ติดเชื้อและมีภาวะเลือดออกง่ายตามมา

จากผลกระทบข้างต้น หากมีสัญญาณอย่างใดอย่างหนึ่งหรือหลายอย่างดังต่อไปนี้ผู้ป่วยจะต้องรีบมาพบแพทย์/มาโรงพยาบาลโดยเร็ว ไม่ต้องรอถึงวันแพทย์นัด เช่น เจ็บหน้าอกอย่างรุนแรง หายใจไม่ออก/หายใจลำบาก การมองเห็นผิดปกติ มีภาวะเลือดออกง่าย มีไข้สูง ปวดท้องอย่างรุนแรง จากอาการดังกล่าวแพทย์มีความจำเป็นต้องสั่งหยุดการใช้ยานี้และปรับแนวทางการรักษาอีกครั้ง

ทั้งนี้ยังมีผู้ป่วยบางกลุ่มที่ไม่สามารถใช้ยาอินเตอร์เฟอรอน แอลฟา-ทูเอ ได้แก่

  • สตรีมีครรภ์ สตรีในภาวะให้นมบุตร และเด็ก
  • ผู้ที่แพ้ยานี้ และ/หรือแพ้ส่วนประกอบในสูตรตำรับของยาชนิดนี้
  • ผู้ป่วยตับอักเสบที่มีสาเหตุจากภูมิต้านทาน/ภูมิคุ้มกัน/ภูมิคุ้มกันต้านทานโรคของร่างกายเข้าเล่นงานเซลล์ตับ

นอกจากนี้ ผู้ที่มีโรคประจำตัวบางอย่าง อาจต้องให้แพทย์ตรวจประเมินร่างกายก่อนที่จะใช้ยาอินเตอร์เฟอรอน แอลฟา-ทูเอ เช่น ผู้ที่มีประวัติเป็นโรคหัวใจ ผู้ป่วยด้วยอาการทางจิตประสาท ผู้ที่มีปัญหาด้านการนอนหลับ ผู้ป่วยโรคความดันโลหิตสูง โรคภูมิต้านทานตนเอง โรคเบาหวาน ผู้ป่วยโรคไทรอยด์ โรคเอชไอวี โรคลำไส้ใหญ่อักเสบ ผู้ที่ติดสุรา และ/หรือหรือยาเสพติด เป็นต้น

ปัจจุบันนักวิทยาศาสตร์พยายามพัฒนายาอินเตอร์เฟอรอน(Interferon)ชนิดต่างๆ โดยนำสารประกอบเคมีชื่อ Polyethylene glycol มาเชื่อมต่อกับโมเลกุลของอินเตอร์เฟอรอน ทำให้ได้ตัวยาอินเตอร์เฟอรอนที่มีโมเลกุลใหญ่ขึ้น สามารถอยู่ในร่างกายได้ยาวนานขึ้น ส่งผลให้ลดความถี่ในการฉีดยากลุ่มนี้ลงเหลือสัปดาห์ละ1ครั้ง ซึ่งรวมถึงยาอินเตอร์เฟอรอน แอลฟา-ทูเอด้วย และเรียกเภสัชตำรับของ ยาอินเตอร์เฟอรอน แอลฟา-ทูเอ ที่ได้รับการปรับปรุงนี้ว่า “เพกิเลต อินเตอร์เฟอรอน แอลฟา-ทูเอ (Pegylated interferon alpha-2a)”

ในตลาดการจำหน่ายยา จะพบเห็นการจำหน่ายยาอินเตอร์เฟอรอน แอลฟา-ทูเอ ภายใต้ชื่อการค้าว่า Roferon-A และมีใช้แต่ในสถานพยาบาลเท่านั้น

อินเตอร์เฟอรอน แอลฟา-ทูเอมีสรรพคุณ(คุณสมบัติ)อย่างไร?

อินเตอร์เฟอรอนแอลฟาทูเอ

ยาอินเตอร์เฟอรอน แอลฟา-ทูเอมีสรรพคุณ/ข้อบ่งใช้ เช่น

  • รักษาโรคไวรัสตับอักเสบ บี และ โรคไวรัสตับอักเสบ ซี แบบเรื้อรัง
  • รักษาโรคมะเร็งเม็ดเลือดขาวชนิด Hairy cell leukemia

อินเตอร์เฟอรอน แอลฟา-ทูเอมีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?

ยาอินเตอร์เฟอรอน แอลฟา-ทูเอ มีกลไกการออกฤทธิ์โดย ตัวยาจะเข้าจับกับเซลล์ในร่างกาย จากนั้นจะกระตุ้นให้เซลล์ร่างกายสร้างสารโปรตีนที่มีความจำเพาะเจาะจงที่สามารถเข้าก่อกวนการจำลองตัวเองและยับยั้งการสังเคราะห์สารโปรตีนของไวรัส ทำให้ไวรัสหยุดการเจริญเติบโตและไม่สามารถกระจายพันธุ์ได้

นอกจากนี้ยาอินเตอร์เฟอรอน แอลฟา-ทูเอ ยังช่วยกระตุ้นให้เซลล์เม็ดเลือดขาวที่เป็นองค์ประกอบสำคัญของระบบภูมิคุ้มกันของร่างกายทำงานได้ดีขึ้น ส่งผลให้มะเร็งเม็ดเลือดขาวชะลอการแบ่งตัวลง

ด้วยกลไกเหล่านี้จึงก่อให้เกิดฤทธิ์ของการรักษาได้ตามสรรพคุณ

อินเตอร์เฟอรอน แอลฟา-ทูเอมีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?

ยาอินเตอร์เฟอรอน แอลฟา-ทูเอ มีรูปแบบการจัดจำหน่าย เช่น

  • ยาฉีดแบบสารละลาย ที่บรรจุในหลอดฉีดพร้อมใช้งานที่มีตัวยา Interferon alpha-2a ขนาด 3, 6 และ 9 ล้านยูนิตสากล(IU, International unit)

อินเตอร์เฟอรอน แอลฟา-ทูเอมีขนาดการบริหารยาอย่างไร?

ยาอินเตอร์เฟอรอน แอลฟา-ทูเอมีขนาดการบริหารยา/ใช้ยา เช่น

ก. สำหรับรักษาไวรัสตับอักเสบ-บี แบบเรื้อรัง:

  • ผู้ใหญ่: ฉีดยาเข้าใต้ผิวหนังตั้งแต่ 2.5 ล้านยูนิต/พื้นที่ผิวร่างกาย 1 ตารางเมตร 3 ครั้ง/สัปดาห์ เป็นเวลา 4–6 เดือน

ข. สำหรับรักษาไวรัสตับอักเสบ-ซี แบบเรื้อรัง:

  • ผู้ใหญ่: ฉีดยาเข้าใต้ผิวหนังหรือฉีดเข้ากล้ามเนื้อขนาด 6 ล้านยูนิต 3 ครั้ง/สัปดาห์ เป็นเวลา 3 เดือน

ค. สำหรับรักษาโรคมะเร็ง: สำหรับขนาดการใช้อินเตอร์เฟอรอนฯรักษาโรคมะเร็ง ให้เป็นไปดุลยพินิจของแพทย์

อนึ่ง:

  • ผู้ป่วยต้องมารับการฉีดยานี้ตรงตามวันเวลาที่แพทย์นัดหมายทุกครั้ง
  • เด็ก: ทางคลินิก ยังไม่มีข้อมูลด้านความปลอดภัย และขนาดการใช้ยานี้

*****หมายเหตุ: ขนาดและระยะเวลาในการใช้ยาที่ระบุในบทความนี้ เป็นเพียงตัวอย่างหนึ่งเท่านั้นไม่สามารถใช้ทดแทนคำสั่งใช้ยาของแพทย์ได้ การใช้ยาที่เหมาะสม ควรต้องปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรก่อนเสมอ

เมื่อมีการสั่งยา ควรแจ้งแพทย์/พยาบาล และเภสัชกรอย่างไร?

เมื่อมีการสั่งยาทุกชนิดรวมยาอินเตอร์เฟอรอน แอลฟา-ทูเอ ผู้ป่วยควรแจ้งแพทย์/พยาบาล และเภสัชกร ดังนี้

  • ประวัติแพ้ยาทุกชนิด เช่น กินยา/ใช้ยาแล้ว คลื่นไส้มาก ขึ้นผื่น หรือ แน่นหายใจติดขัด/หายใจขัด/หายใจลำบาก
  • มีโรคประจำตัวต่างๆ รวมทั้งกำลังกินยา/ใช้ยาอะไรอยู่ เพราะยาอินเตอร์เฟอรอน แอลฟา-ทูเอ อาจส่งผลให้อาการของโรคเหล่านั้นรุนแรงขึ้น หรืออาจเกิดปฏิกิริยาระหว่างยากับยาอื่นๆที่กิน/ที่ใช้อยู่ก่อน
  • หากเป็นสุภาพสตรีควรแจ้งว่าอยู่ในภาวะตั้งครรภ์/มีครรภ์ หรือ กำลังให้นมบุตร เพราะยาหลายประเภทสามารถผ่านทางน้ำนมหรือรก และเข้าสู่ทารกจนก่อให้เกิดผลข้างเคียงได้

หากลืมมารับการฉีดยาควรทำอย่างไร?

กรณีไม่สามารถมารับการฉีดยาอินเตอร์เฟอรอน แอลฟา-ทูเอ ให้ผู้ป่วยรีบติดต่อแพทย์/พยาบาล/บุคคลกรทางการแพทย์ผู้ที่ทำการดูแลรักษาผู้ป่วย เพื่อนัดหมาย การฉีดยาครั้งใหม่โดยเร็ว และไม่ควรหยุดการรักษาโดยไม่ได้ขอคำปรึกษาจากแพทย์

อินเตอร์เฟอรอน แอลฟา-ทูเอมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?

ยาอินเตอร์เฟอรอน แอลฟา-ทูบีสามารถก่อให้เกิดผลไม่พึงประสงค์จากยา(ผลข้างเคียง/อาการข้างเคียง)ต่อระบบอวัยวะต่างๆของร่างกายดังนี้ เช่น

  • ผลต่อระบบเลือด: เช่น กดไขกระดูก เกล็ดเลือดลดลง โลหิตจาง ฮีโมโกลบินต่ำ
  • ผลต่อระบบประสาท: เช่น วิงเวียน มีอาการชัก ความจำแย่ลง ความรู้สึกสัมผัสเพี้ยน ง่วงนอน
  • ผลต่อสภาพจิตใจ: เช่น วิตกกังวล ซึมเศร้า กระสับกระส่าย พฤติกรรมเปลี่ยน
  • ผลต่อระบบทางเดินอาหาร: เช่น คลื่นไส้ ท้องเสีย การรับรสชาติอาหารเปลี่ยนไป ปวดท้อง อาเจียน ปากแห้ง
  • ผลต่อระบบการเผาผลาญพลังงานของร่างกาย: เช่น น้ำตาลในเลือดเพิ่มขึ้น แคลเซียมในเลือดสูง ค่าไตรกลีเซอไรด์ในเลือดสูง
  • ผลต่อผิวหนัง: เช่น ผื่นคัน ผิวแห้ง
  • ผลต่อตับ: เช่น ค่าเอนไซม์การทำงานของตับในเลือดเพิ่มขึ้น
  • ผลต่อระบบหัวใจและหลอดเลือด: เช่น ความดันโลหิตสูงหรือไม่ก็ต่ำ บวมทั่วตัว เจ็บหน้าอก หัวใจเต้นผิดจังหวะ หัวใจวาย
  • ผลต่อระบบต่อมไร้ท่อ: เช่น มีภาวะไทรอยด์ฮอร์โมนต่ำ
  • ผลต่อตา: เช่น ตาพร่า
  • ผลต่อไต: เช่น มีภาวะไตวาย
  • ผลต่อระบบภูมิคุ้มกันต้านทานโรคของร่างกาย: เช่น เกิดภาวะ/โรคภูมิต้านตนเอง

มีข้อควรระวังการใช้อินเตอร์เฟอรอน แอลฟา-ทูเออย่างไร?

มีข้อควรระวังการใช้อินเตอร์เฟอรอน แอลฟา-ทูเอ เช่น

  • ห้ามใช้กับผู้ที่มีประวัติแพ้ยานี้ และ/หรือแพ้ส่วนประกอบของยานี้
  • ห้ามใช้กับผู้ป่วยด้วย โรคตับ โรคไต ระยะรุนแรง
  • ห้ามใช้กับสตรีมีครรภ์ หรือที่ไม่เต็มใจที่จะยินยอมในการคุมกำเนิด
  • ห้ามใช้กับสตรีในช่วงให้นมบุตร และในเด็ก
  • ห้ามใช้กับผู้ป่วยตับอักเสบที่มีสภาพตับไม่สามารถทำงานชดเชยได้แล้ว
  • มาพบแพทย์/มาโรงพยาบาลเพื่อรับการรักษาตามแพทย์นัดหมายทุกครั้ง ไม่ควรหยุดการรักษาไปเฉยๆโดยมิได้ปรึกษาแพทย์
  • ห้ามใช้ยาหมดอายุ
  • ห้ามเก็บยาหมดอายุ

***** อนึ่ง ทุกคนต้องตระหนักถึงความปลอดภัยจากการใช้ ”ยา”ที่รวมถึง ยาแผนปัจจุบันทุกชนิด(รวมยาอินเตอร์เฟอรอน แอลฟา-ทูเอด้วย) ยาแผนโบราณ อาหารเสริม ผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร ทุกชนิด และสมุนไพรต่างๆเพราะยามีทั้งให้คุณและให้โทษดังนั้นเมื่อมีการใช้ยาทุกครั้งควรต้องปฏิบัติตามข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด(อ่านเพิ่มเติมได้ในเว็บ haamor.com บทความเรื่องข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด) รวมทั้งควรต้องปรึกษาเภสัชกรประจำร้านขายยาก่อนซื้อยาใช้เองเสมอ

อินเตอร์เฟอรอน แอลฟา-ทูเอมีปฏิกิริยากับยาตัวอื่นอย่างไร?

ยาอินเตอร์เฟอรอน แอลฟา-ทูเอมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่น เช่น

  • หลีกเลี่ยงการใช้ยาอินเตอร์เฟอรอน แอลฟา-ทูเอ ร่วมกับยาZidovudine ด้วยจะ ทำให้ไขกระดูกทำงานต่ำจนเป็นผลให้ระดับเม็ดเลือดหลายชนิดลดลงอย่างมาก
  • หลีกเลี่ยงการใช้ยาอินเตอร์เฟอรอน แอลฟา-ทูเอ ร่วมกับยาTramadol และ Bupropion เพราะอาจทำให้เกิดภาวะลมชักในผู้ป่วยตามมา
  • ห้ามใช้ยาอินเตอร์เฟอรอน แอลฟา-ทูเอ ร่วมกับยาClozapine ด้วยจะทำให้ระดับ เม็ดเลือดขาวในร่างกายต่ำลงมาก
  • ห้ามใช้ยาอินเตอร์เฟอรอน แอลฟา-ทูเอ ร่วมกับNaltrexone เพราะจะทำให้ตับทำงานผิดปกติ

ควรเก็บรักษาอินเตอร์เฟอรอน แอลฟา-ทูเออย่างไร?

ควรเก็บรักษายาอินเตอร์เฟอรอน แอลฟา-ทูเอ ดังนี้ เช่น

  • เก็บยาภายใต้อุณหภูมิ 2–8 องศาเซลเซียส (Celsius) ห้ามเก็บยาในช่องแข็งตู้เย็น
  • ห้ามเก็บยานอกตู้เย็นนานเกิน 24 ชั่วโมง
  • เก็บยาในภาชนะที่ปิดมิดชิด พ้นแสง/แสงแดด ความร้อนและความชื้น
  • เก็บยาให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง
  • ไม่เก็บยาที่เสื่อมสภาพหรือยาที่หมดอายุแล้ว

อินเตอร์เฟอรอน แอลฟา-ทูเอมีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?

ยาอินเตอร์เฟอรอน แอลฟา-ทูเอ มียาชื่อการค้าและบริษัทผู้ผลิต/ผู้จำหน่าย เช่น

ชื่อการค้าบริษัทผู้ผลิต
Roferon-A (โรเฟอรอน-เอ)Roche

บรรณานุกรม

  1. https://en.wikipedia.org/wiki/Interferon [2018,May26]
  2. https://www.fda.gov/downloads/Drugs/DrugSafety/ucm111340.pdf [2018,May26]
  3. https://www.drugbank.ca/drugs/DB00034 [2018,May26]
  4. http://www.mims.com/thailand/drug/info/pegasys/?type=brief [2018,May26]
  5. http://www.medsafe.govt.nz/profs/Datasheet/r/Roferonainj.pdf [2018,May26]