อินเตอร์เฟอรอน เบต้า-วันเอ (Interferon beta-1a)

  • โดย เภสัชกร อภัย ราษฎรวิจิตร
  • 22 มิถุนายน 2561
  • Tweet
สารบัญ บทความที่เกี่ยวข้อง

บทนำ

ยาอินเตอร์เฟอรอน เบต้า-วันเอ (Interferon beta-1a หรือ Interferon beta-1 alpha ย่อว่า IFN beta-1a หรือ Recombinant human interferon-beta1a) เป็นยาอินเตอร์เฟอรอน(Interferon ย่อว่า IFN)ที่ผลิตจากรังไข่ของหนูแฮมเตอร์ ทางคลินิกนำมาใช้บำบัดอาการโรคปลอกประสาทเสื่อมแข็ง (Multiple sclerosis) ยานี้ช่วยชะลอความพิการของร่างกายและลดความเสี่ยงการกำเริบหรือโรคกลับมามีอาการใหม่ได้ประมาณ 18–38%

ยาอินเตอร์เฟอรอน เบต้า-วันเอ มีกลไกการออกฤทธิ์เป็นไปในลักษณะเชิงป้องกันมิให้สารที่กระตุ้นการอักเสบหลุดรอดเข้าไปในเซลล์สมองและอาจกล่าวได้ว่ายาชนิดนี้ไม่ใช่ยารักษาโรคปลอกประสาทเสื่อมแข็งได้โดยตรง แต่จะช่วยลดความรุนแรงและป้องกันการอักเสบของเซลล์ประสาทเท่านั้น

รูปแบบเภสัชภัณฑ์ของยาอินเตอร์เฟอรอน เบต้า-วันเอเป็นแบบยาฉีด ซึ่งสามารถฉีดเข้ากล้ามเนื้อหรือฉีดเข้าใต้ผิวหนัง โดยร่างกายต้องใช้เวลาถึงประมาณ 10 ชั่วโมงเพื่อกำจัดยาชนิดนี้/ยานี้ออกจากกระแสเลือดผ่านทิ้งไปทางปัสสาวะ

ระหว่างที่ได้รับยาอินเตอร์เฟอรอน เบต้า-วันเอ ผู้ป่วยมีความจำเป็นต้องเข้ารับการตรวจร่างกาย และการตรวจต่างๆ จากแพทย์เป็นระยะๆตามแพทย์แนะนำ เช่น การตรวจเลือด ดูความสมบูรณ์ของเลือด(CBC) ดูสภาพการทำงานของตับ ของไต ดูระดับไขมันไตรกลีเซอไรด์ ตลอดจนกระทั่งตรวจการทำงานของระบบหัวใจและหลอดเลือด เช่น การตรวจคลื่นไฟฟ้าของหัวใจ

สำหรับประเทศไทยมีการใช้ยาอินเตอร์เฟอรอน เบต้า-วันเอ เช่นกัน โดยวางจำหน่ายภายใต้ชื่อการค้าว่า “Rebif” และจะพบเห็นการใช้ยานี้แต่ในสถานพยาบาลเท่านั้น

อินเตอร์เฟอรอน เบต้า-วันเอมีสรรพคุณ(คุณสมบัติ)อย่างไร?

อินเตอร์เฟอรอนเบต้าวันเอ

ยาอินเตอร์เฟอรอน เบต้า-วันเอมีสรรพคุณ/ข้อบ่งใช้ เช่น

  • ใช้บำบัดอาการโรคปลอกประสาทเสื่อมแข็ง หรือโรคเอมเอส (MS:Multiple sclerosis) โดยยาชนิดนี้จะช่วยชะลอความเสียหายจากการอักเสบภายในเซลล์ประสาทของสมอง จึงช่วยลดความเสี่ยงต่อความพิการอันมีสาเหตุจากโรคปลอกประสาทเสื่อมแข็งลงได้

อินเตอร์เฟอรอน เบต้า-วันเอมีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?

กลไกการออกฤทธิ์ของยาอินเตอร์เฟอรอน เบต้า-วันเอคือ ตัวยาจะสร้างสมดุลของสารที่กระตุ้นการอักเสบของเซลล์ประสาทในสมอง โดยช่วยชะลอหรือลดการนำสารที่กระตุ้นการอักเสบผ่านเข้าทางแนวกั้นกลางระหว่างเลือดและสมองหรือที่เรียกกันว่า Blood-brain barrier ส่งผลให้ลดการอักเสบของเซลล์ประสาทในสมอง และยังช่วยในการผลิตสารที่เป็นปัจจัยการเจริญของเซลล์ประสาท (Nerve growth factor) ตลอดจนกระทั่งช่วยยืดอายุของเซลล์ประสาทอีกด้วย จากกลไกดังกล่าว จึงส่งผลให้อาการปลอกประสาทเสื่อมแข็งทุเลาลงเรื่อยๆ

อินเตอร์เฟอรอน เบต้า-วันเอมีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?

ยาอินเตอร์เฟอรอน เบต้า-วันเอ มีรูปแบบการจัดจำหน่าย เช่น

  • ยาฉีดชนิดผงปราศจากเชื้อ ที่ประกอบด้วยตัวยา Interferon beta-1a ขนาด 33 ไมโครกรัม/ขวด (0.033 มิลลิกรัม/ขวด)
  • ยาฉีดชนิดสารละลายบรรจุในหลอดพร้อมฉีด ที่ประกอบด้วยตัวยา Interferon beta-1a ขนาด 30 ไมโครกรัม/ขวด (0.030 มิลลิกรัม/ขวด)

อินเตอร์เฟอรอน เบต้า-วันเอมีขนาดการบริหารยาอย่างไร?

ยาอินเตอร์เฟอรอน เบต้า-วันเอมีขนาดการบริหารยา/ใช้ยาสำหรับรักษาโรคปลอกประสาทเสื่อมแข็ง เช่น

  • ผู้ใหญ่:
    • สัปดาห์ที่ 1 ฉีดยาครั้งละ 7.5 ไมโครกรัม ครั้งเดียว/สัปดาห์
    • สัปดาห์ที่ 2: ฉีดยาครั้งละ 15 ไมโครกรัม ครั้งเดียว/สัปดาห์
    • สัปดาห์ที่ 3: ฉีดยาครั้งละ 22.5 ไมโครกรัม ครั้งเดียว/สัปดาห์
    • สัปดาห์ที่ 4: เป็นต้นไป ฉีดยาครั้งละ 30 ไมโครกรัม ครั้งเดียว/สัปดาห์

อนึ่ง:

  • ระยะเวลาของการใช้ยานี้ให้เป็นไปตามคำสั่งแพทย์
  • เด็ก: การใช้ยานี้และขนาดยานี้ในเด็ก อยู่ในดุลพินิจของแพทย์เป็นกรณีๆไป

*****หมายเหตุ: ขนาดยาและระยะเวลาในการใช้ยาที่ระบุในบทความนี้ เป็นเพียงตัวอย่างหนึ่งเท่านั้น ไม่สามารถใช้ทดแทนคำสั่งใช้ยาของแพทย์ได้ การใช้ยาที่เหมาะสมควรต้องปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรก่อนเสมอ

เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?

เมื่อมีการสั่งยาทุกชนิดรวมยาอินเตอร์เฟอรอน เบต้า-วันเอ ผู้ป่วยควรแจ้งแพทย์/พยาบาล และเภสัชกร ดังนี้

  • ประวัติแพ้ยาทุกชนิด เช่น กินยา/ใช้ยาแล้ว คลื่นไส้มาก ขึ้นผื่น หรือ แน่นหายใจติดขัด/หายใจขัด/หายใจลำบาก
  • มีโรคประจำตัวต่างๆ รวมทั้งกำลังกินยา/ใช้ยาอะไรอยู่ เพราะยาอินเตอร์เฟอรอน เบต้า-วันเอ อาจส่งผลให้อาการของโรคเหล่านั้นรุนแรงขึ้น หรืออาจเกิดปฏิกิริยาระหว่างยา กับยาอื่นๆที่กิน/ที่ใช้อยู่ก่อน
  • หากเป็นสุภาพสตรีควรแจ้งว่าอยู่ในภาวะตั้งครรภ์/มีครรภ์ หรือ กำลังให้นมบุตร เพราะยาหลายประเภทสามารถผ่านทางน้ำนมหรือรก และเข้าสู่ทารกจนก่อให้เกิดผลข้างเคียงได้

หากลืมมารับการฉีดยาควรทำอย่างไร?

กรณีไม่สามารถมารับการฉีดยาอินเตอร์เฟอรอน เบต้า-วันเอ ให้ผู้ป่วยรีบติดต่อแพทย์/พยาบาล/บุคคลกรทางการแพทย์ผู้ที่ทำการดูแลรักษาผู้ป่วย เพื่อนัดหมาย การฉีดยาครั้งใหม่โดยเร็ว

อินเตอร์เฟอรอน เบต้า-วันเอมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?

ยาอินเตอร์เฟอรอน เบต้า-วันเอ สามารถก่อให้เกิดผลไม่พึงประสงค์จากยา(ผลข้างเคียง/อาการข้างเคียง)ต่อระบบอวัยวะต่างๆของร่างกายดังนี้ เช่น

  • ผลต่อระบบเลือด: เช่น เกล็ดเลือดต่ำ เลือดจาง
  • ผลต่อระบบทางเดินอาหาร: เช่น ทำให้มีอาการ ท้องเสีย คลื่นไส้ ตับอ่อนอักเสบ อาเจียน
  • ผลต่อจิตประสาท: เช่น เกิดภาวะซึมเศร้า มีความรู้สึกอยากทำร้ายตนเอง หากพบอาการเหล่านี้ ต้องหยุดการใช้ยานี้ทันที แล้วรีบพาผู้ป่วยมาพบแพทย์/มาโรงพยาบาบโดยเร็ว ไม่ต้องรอถึงวันที่แพทย์นัด
  • ผลต่อระบบประสาท: เช่น เกิดอาการลมชัก
  • ผลต่อระบบทางเดินหายใจ: เช่น หอบหืด
  • ผลต่อผิวหนัง: เช่น เกิดผื่นคัน
  • ผลต่อระบบหัวใจและหลอดเลือด: เช่น อาจเกิดภาวะหัวใจวายตามมา แพทย์จะแจ้งเตือนผู้ป่วยถึงเรื่องดังกล่าว ประกอบกับนัดผู้ป่วยเข้ามาตรวจการทำงานของหัวใจเป็นระยะ
  • ผลต่อระบบการเผาผลาญพลังงานของร่างกาย: เช่น ระบบการเผาผลาญพลังงานของผู้ป่วยอาจเปลี่ยนแปลงจนทำให้ไขมันไตรกลีเซอไรด์เพิ่มขึ้น มีภาวะเบื่ออาหาร น้ำหนักตัวเพิ่มหรืออาจลดลงก็ได้
  • ผลต่อตับ: เช่น ส่งผลเกิดพิษต่อตับ/ตับอักเสบ เอนไซม์การทำงานของตับในเลือดมีระดับเพิ่มขึ้น มีภาวะตับวาย

มีข้อควรระวังการใช้อินเตอร์เฟอรอน เบต้า-วันเออย่างไร?

มีข้อควรระวังการใช้ยาอินเตอร์เฟอรอน เบต้า-วันเอ เช่น

  • ห้ามใช้กับผู้ที่แพ้ยานี้ และ/หรือแพ้ส่วนประกอบในสูตรต้นตำรับยานี้
  • ก่อนใช้ยาอินเตอร์เฟอรอน เบต้า-วันเอ ผู้ป่วยจะต้องแจ้งแพทย์ว่า ตนเอง มีการใช้ยาชนิดใดอยู่บ้าง ทั้งนี้เพื่อป้องกันการเกิดปฏิกิริยาระหว่างยา
  • ห้ามใช้ยาใดๆขณะได้รับยาอินเตอร์เฟอรอน เบต้า-วันเอ นอกจากจะมีคำสั่งแพทย์
  • กรณี ผู้ป่วยด้วยโรคตับ ผู้ป่วยที่มีภาวะทางจิต หรือมีโรคประจำตัวใดๆ ผู้ป่วยต้องแจ้ง แพทย์ พยาบาล เภสัชกร ทุกครั้งเมื่อเข้ารับการรักษา
  • ห้ามใช้ยานี้กับสตรีมีครรภ์ และสตรีในภาวะให้นมบุตร นอกจากมีคำสั่งแพทย์
  • มาพบแพทย์/มาโรงพยาบาลเพื่อรับการให้ยานี้ และรับการตรวจร่างกายจากแพทย์ตามแพทย์นัดหมายทุกครั้ง
  • ห้ามใช้ยาหมดอายุ
  • ห้ามเก็บยาหมดอายุ

***** อนึ่ง ทุกคนต้องตระหนักถึงความปลอดภัยจากการใช้ ”ยา”ที่รวมถึง ยาแผนปัจจุบันทุกชนิด(รวมยาอินเตอร์เฟอรอน เบต้า-วันเอด้วย) ยาแผนโบราณ อาหารเสริม ผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร ทุกชนิด และสมุนไพรต่างๆเพราะยามีทั้งให้คุณและให้โทษ ดังนั้นเมื่อมีการใช้ยาทุกครั้งควรต้องปฏิบัติตามข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด(อ่านเพิ่มเติมได้ในเว็บ haamor.com บทความเรื่องข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด) รวมทั้งควรต้องปรึกษาเภสัชกรประจำร้านขายยาก่อนซื้อยาใช้เองเสมอ

อินเตอร์เฟอรอน เบต้า-วันเอมีปฏิกิริยากับยาตัวอื่นอย่างไร?

ยาอินเตอร์เฟอรอน เบต้า-วันเอมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่น เช่น

  • หลีกเลี่ยงการใช้ยาอินเตอร์เฟอรอน เบต้า-วันเอ ร่วมกับ ยาBupropion ด้วยจะ ทำให้เกิดอาการลมชัก และ/หรือทำให้ตับเสียหาย/ตับวายตามมา
  • ห้ามใช้ยาอินเตอร์เฟอรอน เบต้า-วันเอ ร่วมกับ ยาZidovudine ด้วยจะทำให้กด ไขกระดูก จนเกิดภาวะโลหิตจางรุนแรงตามมา
  • ห้ามใช้ยาอินเตอร์เฟอรอน เบต้า-วันเอ ร่วมกับ ยาTramadol ด้วยอาจทำให้เกิดภาวะลมชักตามมา
  • ห้ามใช้ยาอินเตอร์เฟอรอน เบต้า-วันเอ ร่วมกับ ยาNatalizumab เพราะจะเพิ่ม ความเสี่ยงต่อการติดเชื้อไวรัสต่างๆตามมา

ควรเก็บรักษาอินเตอร์เฟอรอน เบต้า-วันเออย่างไร?

ควรเก็บรักษายาอินเตอร์เฟอรอน เบต้า-วันเอ เช่น

  • เก็บยาภายใต้อุณหภูมิ 2–8 องศาเซลเซียส(Celsius) ห้ามเก็บยาในช่องแข็งตู้เย็น
  • เก็บยาในภาชนะที่ปิดมิดชิด พ้นแสง/แสงแดด ความร้อนและความชื้น
  • เก็บยาให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง
  • ไม่เก็บยาที่เสื่อมสภาพหรือยาที่หมดอายุแล้ว

อินเตอร์เฟอรอน เบต้า-วันเอมีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?

ยาอินเตอร์เฟอรอน เบต้า-วันเอ มียาชื่อการค้า และบริษัทผู้ผลิต/ผู้จำหน่าย เช่น

ชื่อการค้าบริษัทผู้ผลิต
Avonex (อะโวเน็กซ์)Biogen
Rebif (รีบิฟ)Serono

อนึ่ง ยา Plegridy เป็นยาชื่อการค้าของยาอินเตอร์เฟอรอน เบต้า-วันเอ ชนิดที่เรียกว่า Pegylated interferon beta-1a อีกชื่อคือ Peginterferon beta-1a ซึ่งคือ ยาอินเตอร์เฟอรอน เบต้า-วันเอ ชนิดที่ออกฤทธิ์ในร่างกายได้นานที่ประโยชน์คือ ผู้ป่วยจะใช้ยา/ฉีดยาชนิดนี้ได้สะดวกขึ้น คือสามารถใช้ยานี้เพียง 1ครั้งทุก2สัปดาห์

บรรณานุกรม

  1. https://www.avonex.com/content/dam/commercial/multiple-sclerosis/avonex/pat/en_us/pdf/Avonex_Prescribing_Information.pdf [2018,June2]
  2. https://en.wikipedia.org/wiki/Interferon_beta-1a#Mechanism_of_action [2018,June2]
  3. https://medlineplus.gov/druginfo/meds/a693040.html [2018,June2]
  4. http://www.mims.com/thailand/drug/info/interferon%20beta-1a/?type=brief&mtype=generic [2018,June2]
  5. https://www.drugs.com/dosage/interferon-beta-1a.html [2018,June2]