อินซูลิน แอสพาร์ท (Insulin aspart)

  • โดย เภสัชกร อภัย ราษฎรวิจิตร
  • 20 มิถุนายน 2560
  • Tweet
สารบัญ บทความที่เกี่ยวข้อง

บทนำ

ยาอินซูลินแอสพาร์ท(Insulin aspart) เป็นฮอร์โมนอินซูลิน/อินซูลินสังเคราะห์ที่ใช้รักษาโรคเบาหวานประเภทที่ I และ II รวมถึงเบาหวานประเภทที่มีภาวะเลือดเป็นกรด(Diabetic ketoacidosis) นักวิทยาศาสตร์ได้ใช้เทคโนโลยีทางพันธุวิศวกรรมตัดต่อโครโมโซมของเชื้อยีสต์(Yeast)ที่มีชื่อเรียกว่า Saccharomyces cerevisiae ทำให้ยีสต์ชนิดนี้สามารถสร้างฮอร์โมนอินซูลินประเภทออกฤทธิ์เร็ว(Rapid acting insulin)ที่ตัวยาจะออกฤทธิ์ภายใน 15 นาทีหลังฉีดยาและมีระยะเวลาการออกฤทธิ์นาน 3-5 ชั่วโมง

ยาอินซูลิน แอสพาร์ท มีความคล้ายกับอินซูลินของมนุษย์ แต่แตกต่างกันตรงที่กรดอะมิโนบนโครงสร้างโมเลกุลของอินซูลินที่ชื่อโปรลีน(Proline)ได้ถูกแทนที่ด้วยกรดแอสพาติก(Aspartic acid)

ยาอินซูลิน แอสพาร์ท เป็นอินซูลินชนิดที่มีลักษณะเป็นสารละลายใส ผู้ป่วยที่ได้รับอินซูลินชนิดนี้ฉีดเข้าผิวหนังภายใน 15 นาที ตัวยาอินซูลินนี้ก็จะเริ่มออกฤทธิ์

รูปแบบบรรจุภัณฑ์ของยาอินซูลิน แอสพาร์ทมีทั้ง แบบไวอัล(Vial) , ปากกาอินซูลินที่พร้อมใช้งาน(Prefilled pen) รวมถึงแบบหลอดบรรจุอินซูลิน(Cartridges)

ผู้ที่ได้รับยาอินซูลินทุกชนิดรวมยาอินซูลินแอสพาร์ท จะต้องได้รับการตรวจระดับ น้ำตาลในเลือดเป็นระยะๆตามแพทย์สั่ง เพื่อเป็นการประเมินประสิทธิภาพการออกฤทธิ์ของยาอินซูลินที่แพทย์สั่งจ่ายว่า เหมาะสมกับผู้ป่วยเบาหวานมากน้อยเพียงใด

ผู้ป่วยเบาหวานบางกลุ่มไม่สามารถใช้ยาอินซูลินแอสพาร์ทได้ หากมีประวัติแพ้ยานี้หรือแพ้ส่วนประกอบในสูตรตำรับยานี้ หรือสภาพร่างกายของผู้ป่วยมีระดับน้ำตาลในเลือดต่ำอยู่แล้ว หรือมีภาวะพร่อง/ขาดเกลือโปแตสเซียมในเลือด(โปแตสเซียมในเลือดต่ำ)

นอกจากนี้ผู้ป่วยที่มียารักษาโรคชนิดอื่นๆใช้อยู่ก่อน อาจเกิดภาวะยาตีกัน(ปฏิกิริยาระหว่างยา)กับยาอินซูลิน แอสพาร์ท โดยเฉพาะอย่างยิ่ง กลุ่มยา Beta-blockers, Clonidine, Guanethidine, Lithium หรือ Reserpine ดังนั้นผู้ป่วยเบาหวาน ควรต้องแจ้งให้ แพทย์ พยาบาล เภสัชกร ทราบโดยละเอียดว่า ตนเองมียาประเภทใดบ้างที่รับประทานอยู่ก่อน มีโรคประจำตัวอื่นใดอยู่บ้าง

ยาอินซูลิน แอสพาร์ทจัดเป็นประเภทยาฮอร์โมนที่มีความไวต่ออุณหภูมิสูง จึงต้องจัดเก็บในตู้เย็นที่มีอุณหภูมิ 2–8 องศาเซลเซียส(Celsius) ก่อนนำยาอินซูลินชนิดนี้กลับมาใช้ที่บ้าน ผู้ป่วยเบาหวาน/ญาติจะต้องทำความเข้าใจและเรียนรู้วิธีการใช้ยาอินซูลินจาก แพทย์/พยาบาล/เภสัชกร และต้องใช้ยาอินซูลินนี้ตามขนาดที่แพทย์แนะนำ ประกอบกับยังต้องเรียนรู้สภาวะร่างกายที่มีระดับน้ำตาลในเลือดต่ำหรือสูงเกินไปเพื่อจะได้ใช้วิธีปฐมพยาบาลตนเองได้อย่างเหมาะสมและถูกต้อง (อ่านเพิ่มเติมในเว็บ haamor.com บทความเรื่อง “วิธีฉีดอินซูลินให้ตนเอง” และเรื่อง “ภาวะน้ำตาลในเลือดต่ำในผู้ป่วยเบาหวาน”)

*กรณีเกิดข้อผิดพลาด ผู้ป่วยได้รับยาอินซูลิน แอสพาร์ท เกินขนาด จะทำให้มีภาวะน้ำตาลในเลือดต่ำ หากมีอาการรุนแรงมาก ผู้ป่วยอาจอยู่ในสภาพหมดสติ ห้ามปฐมพยาบาลโดยการฉีดยาอินซูลิน แต่ผู้พบเห็นจะต้องรีบนำผู้ป่วยส่งโรงพยาบาลทันที/ฉุกเฉิน ซึ่งแพทย์จะใช้ยา Glucagon ฉีดเข้ากล้ามเนื้อเพื่อบำบัดอาการ หรือให้น้ำตาลกลูโคสเข้าทางหลอดเลือดดำ เพื่อทำให้ร่างกายผู้ป่วยฟื้นสภาพโดยเร็ว

ปัจจุบันยาอินซูลิน แอสพาร์ทยังถูกพัฒนาให้มีการออกฤทธิ์ได้ยาวนานขึ้น นักวิทยาศาสตร์ได้นำโปรตีนที่มีชื่อเรียกว่า โปรตามีน (Protamine) มาผสมกับยาอินซูลิน แอสพาร์ท ทำให้อินซูลินสูตรผสมมีลักษณะเป็นสารแขวนตะกอนเรียกว่า “Insulin aspart protamine” จากนั้นได้สร้างสูตรตำรับของอินซูลิน แอสพาร์ท แบบผสม ดังนี้ “Insulin aspart protamine 70% + Insulin aspart 30%” ภายใต้ยาชื่อการค้าว่า” Novolox mix 70/30” ซึ่งสูตรตำรับผสมดังกล่าวสามารถทำให้ระยะเวลาการออกฤทธิ์ควบคุมน้ำตาลในเลือดมีระยะเวลานานเกือบถึง 24 ชั่วโมง

การจะเลือกใช้ยาอินซูลิน แอสพาร์ทสูตรตำรับออกฤทธิ์เร็วหรือออกฤทธิ์นานย่อมขึ้นอยู่กับดุลยพินิจของแพทย์ว่า จะเลือกใช้สูตรตำรับใด

คณะกรรมการอาหารและยาของไทยได้บรรจุ ยาอินซูลิน แอสพาร์ท ลงในบัญชียาหลักแห่งชาติ และระบุเงื่อนไขการใช้ดังนี้

1. ใช้เฉพาะผู้ป่วยที่เกิด Hypoglycemia(น้ำตาลในเลือดต่ำ)บ่อย เมื่อใช้ conventional insulin(ยาอินซูลินทั่วไป)

2. ใช้สำหรับควบคุมภาวะ Postprandial hyperglycemia (ภาวะมีน้ำตาลในเลือดสูงหลังมื้ออาหาร)

ยาอินซูลิน แอสพาร์ท ถูกจัดอยู่ในประเภทยาอันตราย การใช้ยาอินซูลินนี้จะต้องเป็นไปตามคำสั่งของแพทย์เท่านั้น ห้ามมิให้ผู้ป่วยปรับขนาดการใช้ยานี้ด้วยตนเอง และผู้บริโภคสามารถพบเห็นการใช้ยาอินซูลิน แอสพาร์ทได้ตามสถานพยาบาลทั้งของรัฐและของเอกชนได้ทั่วไป

อินซูลิน แอสพาร์ทมีสรรพคุณ(คุณสมบัติ)อย่างไร?

อินซูลินแอสพาร์ท

ยาอินซูลิน แอสพาร์ทมีสรรพคุณ/ข้อบ่งใช้ เช่น

  • ใช้รักษาโรคเบาหวานทั้งประเภทที่ I และ II
  • รักษาเบาหวานในผู้ป่วยที่มีสภาวะเลือดเป็นกรด (Diabetic ketoacidosis)

อินซูลิน แอสพาร์ทมีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?

ยาอินซูลิน แอสพาร์ทเป็นยาอินซูลินที่ออกฤทธิ์เร็ว โดยจะทำให้เซลล์กล้ามเนื้อและเซลล์ไขมัน นำน้ำตาลกลูโคส(Glucose)ในกระแสเลือดมาใช้ให้เกิดประโยชน์ นอกจากนี้ยังช่วยยับยั้งการปลดปล่อยน้ำตาลกลูโคสจากตับเข้าสู่กระแสเลือด ด้วยกลไกเหล่านี้ จึงทำให้ร่างกายมีระดับน้ำตาลในเลือดอยู่ในเกณฑ์ปกติ และเป็นที่มาของสรรพคุณ

อินซูลิน แอสพาร์ทมีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?

ในประเทศไทย ยาอินซูลิน แอสพาร์ทมีรูปแบบการจัดจำหน่ายเป็น ยาฉีดที่เป็นสารละลายใส โดยมีรูปแบบเภสัชภัณฑ์ ดังนี้ เช่น

  • ขวดไวอัล(Vial) ที่บรรจุ Insulin aspart ขนาด 1,000 ยูนิต/10 มิลลิลิตร
  • ปากกาอินซูลินพร้อมใช้งานที่บรรจุ Insulin aspart ขนาด 300 ยูนิต/3 มิลลิลิตร

อินซูลิน แอสพาร์ทมีขนาดการบริหารยาอย่างไร?

ยาอินซูลินแอสพาร์ท มีขนาดการบริหารยา/ใช้ยา โดยต้องเป็นไปตามคำสั่งแพทย์เท่านั้น เช่น

  • ผู้ใหญ่: ฉีดยาเข้าใต้ผิวหนังขนาด 0.5–1 ยูนิต/น้ำหนักตัว 1 กิโลกรัม/วัน ควรฉีดยานี้ก่อนรับประทานอาหารประมาณ 5-10 นาที
  • เด็ก: ขนาดการใช้ยานี้สำหรับเด็กให้เป็นไปตามคำสั่งแพทย์

อนึ่ง:

  • ในผู้ป่วย โรคตับ โรคไต แพทย์อาจปรับลดขนาดการใช้ยาลงมาตามความเหมาะสม
  • ฉีดยาอินซูลินชนิดนี้ตรงตามเวลา ต่อเนื่องสม่ำเสมอ ตามแพทย์สั่ง และไม่ควรปรับขนาดการฉีดยาโดยไม่ได้ปรึกษาแพทย์
  • เรียนรู้ เทคนิคการฉีดยา การเก็บรักษา สภาวะมีน้ำตาลในเลือดต่ำหรือสูงจาก แพทย์ พยาบาล เภสัชกร เพื่อดูแลตนเองขณะอยู่ในที่พักอาศัย (อ่านเพิ่มเติมในเว็บ haamor.com บทความเรื่อง “วิธีฉีดอินซูลินให้ตนเอง” และเรื่อง “ภาวะน้ำตาลในเลือดต่ำในผู้ป่วยเบาหวาน”)

*****หมายเหตุ: ขนาดยาและระยะเวลาในการใช้ยาที่ระบุในบทความนี้ เป็นเพียงตัวอย่างหนึ่งเท่านั้น ไม่สามารถใช้ทดแทนคำสั่งใช้ยาของแพทย์ได้ การใช้ยาที่เหมาะสม ควรต้องปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรก่อนเสมอ

เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?

เมื่อมีการสั่งยาทุกชนิดรวมยาอินซูลินแอสพาร์ท ผู้ป่วยควรแจ้งแพทย์/พยาบาล และเภสัชกร ดังนี้

  • ประวัติแพ้ยาทุกชนิด เช่น กินยา/ใช้ยาแล้ว คลื่นไส้มาก ขึ้นผื่น หรือ แน่นหายใจติดขัด/หายใจลำบาก
  • มีโรคประจำตัวต่างๆ อย่างเช่น โรคตับ โรคไต โรคหัวใจ รวมทั้งกำลังกินยา/ใช้ยาอะไรอยู่ เพราะยาอินซูลินแอสพาร์ท อาจส่งผลให้อาการของโรคเหล่านั้นรุนแรงขึ้น หรืออาจเกิดปฏิกิริยาระหว่างยากับยาอื่นๆที่กิน/ที่ใช้อยู่ก่อน
  • หากเป็นสุภาพสตรีควรแจ้งว่าอยู่ในภาวะตั้งครรภ์ หรือ กำลังให้นมบุตร เพราะยาหลายประเภทสามารถผ่านทางน้ำนมหรือรก และเข้าสู่ทารกจนก่อให้เกิดผลข้างเคียงได้

หากลืมฉีดยาควรทำอย่างไร?

หากลืมฉีดยาอินซูลินแอสพาร์ท สามารถฉีดยาทันทีเมื่อนึกขึ้นได้ ถ้าเวลาใกล้เคียงกับการใช้ยาในครั้งถัดไป ไม่จำเป็นต้องเพิ่มปริมาณยาเป็น 2 เท่า ให้ฉีดยาในขนาดปกติ

แต่อย่างไรก็ดี กรณีลืมฉีดยาอินซูลินแอสพาร์ท ผู้ป่วยอาจมีภาวะน้ำตาลในเลือดสูงเกิดขึ้นได้ง่าย

อินซูลิน แอสพาร์ทมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?

ยาอินซูลิน ลิสโปรสามารถก่อให้เกิดผลไม่พึงประสงค์จากยา (ผลข้างเคียง/อาการข้างเคียง)ต่อระบบอวัยวะต่างๆของร่างกาย ดังนี้ เช่น

  • ผลต่อหัวใจ: เช่น เจ็บหน้าอก อาจพบอาการบวมของมือและเท้า
  • ผลต่อผิวหนัง: เช่น อาจเกิดภาวะไขมันสะสมผิดปกติในบริเวณผิวหนัง มีผื่นคัน ลมพิษ
  • ผลต่อระบบการเผาผลาญพลังงานของร่างกาย: เช่น ระวังการเกิดภาวะน้ำตาลในเลือดต่ำ อาจทำให้น้ำหนักตัวเพิ่มขึ้น
  • ผลต่อตา: เช่น มีความผิดปกติที่เส้นประสาทตาส่งผลให้ตามัว
  • ผลต่อระบบประสาท: เช่น ปวดศีรษะ รู้สึกเจ็บปลายเส้นประสาท
  • ผลต่อระบบทางเดินอาหาร: เช่น คลื่นไส้ ท้องเสีย ปวดท้อง
  • ผลต่อระบบทางเดินปัสสาวะ: เช่น ติดเชื้อระบบทางเดินปัสสาวะได้ง่าย เช่น โรคติดเชื้อในทางเดินปัสสาวะ

มีข้อควรระวังการใช้อินซูลิน แอสพาร์ทอย่างไร?

มีข้อควรระวังการใช้ยาอินซูลิน แอสพาร์ท เช่น

  • ห้ามใช้กับผู้ที่แพ้ยาอินซูลินชนิดนี้
  • ห้ามดื่มเครื่องดื่มประเภทแอลกอฮอล์ขณะใช้ยานี้ เพราะจะทำให้เกิดภาวะ น้ำตาลในเลือดผิดปกติได้ง่ายทั้งสูงหรือต่ำ
  • ห้ามใช้ยานี้กับสตรีมีครรภ์/ตั้งครรภ์ สตรีที่อยู่ในภาวะให้นมบุตร และเด็ก โดยไม่มีคำสั่งแพทย์
  • ห้ามปรับขนาดการใช้ยานี้ด้วยตนเอง และต้องใช้ยาตามขนาดที่แพทย์แนะนำ
  • ยาที่มีสภาพเปลี่ยนไปจากเดิม เช่น สียาเปลี่ยนไป หรือยาตกตะกอนแข็ง
  • ใช้ยานี้ต่อเนื่องเพื่อควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดให้เป็นปกติตามแพทย์สั่ง
  • ควรเปลี่ยนตำแหน่งการฉีดยานี้ไม่ให้ซ้ำบริเวณเดิม เพื่อหลีกเลี่ยงผิวหนังอักเสบในตำแหน่งที่ฉีดยา
  • ตรวจสอบระดับน้ำตาลในเลือดของตนเองเป็นประจำตาม แพทย์ พยาบาล เภสัชกร แนะนำ
  • ควบคุมอาหาร ออกกำลังกาย และพักผ่อน ตามที่ แพทย์ พยาบาล เภสัชกร แนะนำ
  • มาพบแพทย์/มาโรงพยาบาลเพื่อ การตรวจร่างกาย การตรวจค่าน้ำตาลสะสมในเลือดตามแพทย์นัดหมายทุกครั้ง
  • ห้ามแบ่งยาให้ผู้อื่นใช้
  • ห้ามใช้ยาหมดอายุ
  • ห้ามเก็บยาหมดอายุ

***** อนึ่ง ทุกคนต้องตระหนักถึงความปลอดภัยจากการใช้ ”ยา”ที่รวมถึงยาแผนปัจจุบันทุกชนิด (รวมยาอินซูลิน แอสพาร์ทด้วย) ยาแผนโบราณ อาหารเสริม ผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร ทุกชนิด และสมุนไพรต่างๆ เพราะยามีทั้งให้คุณและให้โทษดังนั้นเมื่อมีการใช้ยาทุกครั้ง ควรต้องปฏิบัติตามข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด(อ่านเพิ่มเติมได้ในเว็บ haamor.com บทความเรื่อง ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด) รวมทั้งควรปรึกษาเภสัชกรประจำร้านขายยาก่อนซื้อยาใช้เองเสมอ

อินซูลิน แอสพาร์ทมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?

ยาอินซูลิน แอสพาร์ทมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่น เช่น

  • การใช้ยาอินซูลินแอสพาร์ท ร่วมกับ ยารักษาเบาหวานชนิดอื่น, กลุ่มยาMAOIs, ACE inhibitors, Salicylates, Pentoxifylline, Pramlintide, อาจทำให้เกิดภาวะน้ำตาลในเลือดต่ำ หากจำเป็นต้องใช้ยาร่วมกัน แพทย์จะปรับขนาดการใช้ยาให้เหมาะสมกับสภาพร่างกายผู้ป่วยเป็นกรณีไป
  • ห้ามใช้ยาอินซูลิน แอสพาร์ทร่วมกับกลุ่มยาThiazolidinediones ด้วยเสี่ยงต่อภาวะหัวใจวายตามมา
  • ห้ามใช้ยาอินซูลิน แอสพาร์ทร่วมกับยา Gatifloxacin ด้วยจะทำให้ผู้ป่วยมีภาวะน้ำตาลในเลือดต่ำหรือไม่ก็สูงตามมา

ควรเก็บรักษาอินซูลิน แอสพาร์ทอย่างไร?

ควรเก็บยา อินซูลินแอสพาร์ท ภายใต้อุณหภูมิ 2–8 องศาเซลเซียส ห้ามเก็บยาในช่องแช่แข็งตู้เย็น เก็บยาในภาชนะที่ปิดมิดชิด พ้นแสง/แสงแดด ความร้อนและความชื้น เก็บยาให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง และไม่เก็บยาในห้องน้ำหรือรถยนต์

อินซูลิน แอสพาร์ทมีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?

ยาอินซูลินแอสพาร์ทที่จำหน่ายในประเทศไทย มียาชื่อการค้า และบริษัทผู้ผลิต/ผู้จำหน่าย เช่น

ชื่อการค้าบริษัทผู้ผลิต
NovoLog (โนโวล็อก)Novo Nordisk Inc.
NovoRapid (โนโวแรปิด)Novo Nordisk Inc.

บรรณานุกรม

  1. https://www.fda.gov/ohrms/dockets/ac/06/briefing/2006-4254b_13_04_KP%20InsulinAspartFDAlabel102005.pdf[2017,June3]
  2. https://www.drugs.com/pro/novolog-injection.html[2017,June3]
  3. http://www.mims.com/malaysia/drug/info/insulin%20aspart?mtype=generic[2017,June3]
  4. http://www.novonordisk.com.au/content/dam/australia/affiliate/www-novonordisk-au/Health%20Care%20Professionals/Documents/NovoRapid-NovoMix%20pi4a_MarketingVersion.pdf[2017,June3]
  5. http://www.mims.com/thailand/drug/info/novomix%2030%20penfill-novomix%2030%20flexpen/?type=brief[2017,June3]
  6. http://drug.fda.moph.go.th:81/nlem.in.th/medicine/essential/list/104#item-10251[2017,June3]