อัลพรอสตาดิล (Alprostadil)

  • โดย เภสัชกร อภัย ราษฎรวิจิตร
  • 30 สิงหาคม 2560
  • Tweet
สารบัญ บทความที่เกี่ยวข้อง

บทนำ

ยาอัลพรอสตาดิล(Alprostadil) หรือจะเรียกว่า Prostaglandin E1 (PGE1) เป็นยาที่มีคุณสมบัติทำให้กล้ามเนื้อบริเวณองคชาติคลายตัวและช่วยขยายหลอดเลือดทำให้การไหลเวียนของเลือดในบริเวณดังกล่าวเพิ่มขึ้น ทางคลินิกจึงใช้ยาอัลพรอสตาดิลเป็นยารักษาภาวะหย่อนสมรรถภาพทางเพศในบุรุษ/นกเขาไม่ขัน(Erectile dysfunction) รวมถึงในเด็กที่มีภาวะโรคหลอดเลือดแต่กำเนิดคือ มีเส้นเลือด(หลอดเลือด)ติดต่อระหว่างเส้นเลือดใหญ่ที่ออกจากหัวใจกับเส้นเลือดที่นำเลือดดำไปปอด หรือที่เรียกกันว่า Patent ductus arteriosus โดยยาอัลพรอสตาดิลมีรูปแบบเภสัชภัณฑ์เป็นยาฉีด การใช้ยานี้จะพบเห็นแต่ในสถานพยาบาลเท่านั้น

อาจจำแนก ข้อจำกัดของการใช้ยาอัลพรอสตาดิล ออกเป็นข้อๆดังนี้ เช่น

  • ห้ามใช้กับผู้แพ้ยานี้
  • ห้ามใช้กับผู้ที่มีไขกระดูกทำงานผิดปกติ ผู้ที่มีภาวะโลหิตจาง อย่างเช่น ในโรค Sickle cell anemia(โรคเลือดชนิดหนึ่งที่มีเม็ดเลือดแดงผิดปกติ), หรือ Leukemia(มะเร็งเม็ดเลือดขาว)
  • ห้ามใช้กับผู้ที่ได้รับการผ่าตัดเปลี่ยนองคชาติหรือผ่าตัดเปลี่ยนรูปร่างขององคชาติ
  • ยานี้ถูกห้ามใช้กับสตรีมีครรภ์/ตั้งครรภ์ และสตรีในภาวะให้นมบุตร
  • หลีกเลี่ยงการใช้ยานี้ขณะที่องคชาติมีภาวะติดเชื้อ หรือมีภาวะปัสสาวะไม่ออก/ปัสสาวะขัด
  • ห้ามใช้ยานี้ขณะที่ผู้ป่วยได้รับยาต้านการแข็งตัวของเลือด ด้วยจะทำให้มีภาวะเลือดออกง่ายตามมา
  • ในบุรุษห้ามใช้ยานี้ติดต่อกันเกิน 3 ครั้ง/สัปดาห์ เพราะอาจเกิดความเสี่ยงต่อการเกิดผลข้างเคียงต่างๆจากยานี้สูงขึ้น

นอกจากนั้น การได้รับยาอัลพรอสตาดิล ผู้ป่วยยังต้องปฏิบัติตามคำแนะนำของแพทย์ พยาบาล เภสัชกร เพิ่มเติม ดังต่อไปนี้ เช่น

  • กรณีพบอาการวิงเวียนเกิดขึ้น ต้องหลีกเลี่ยงการขับขี่ยานพาหนะ หรือการทำงานที่เกี่ยวกับเครื่องจักรต่างๆ ด้วยจะก่อให้เกิดอุบัติเหตุได้ง่าย
  • หากมีเพศสัมพันธ์แล้วเจ็บบริเวณองคชาตินานเกิน 4 ชั่วโมง ควรต้องรีบมา ปรึกษาแพทย์/มาโรงพยาบาล
  • การใช้ยานี้กับผู้สูงอายุจะต้องเฝ้าติดตามผลข้างเคียงจากยานี้อย่างใกล้ชิด
  • *การได้รับยานี้เกินขนาดจะทำให้เกิดอาการ ความดันโลหิตต่ำหรือไม่ก็มีภาวะความดันโลหิตสูง อย่างรุนแรง วิงเวียน ปวดองคชาตินานหลายชั่วโมง กรณีพบมีอาการเหล่านี้ ต้องรีบแจ้งแพทย์/พยาบาล/มาโรงพยาบาลทันที

อนึ่ง การใช้ยาอัลพรอสตาดิลได้อย่างปลอดภัย ผู้ป่วยจะต้องได้รับการตรวจติดตามสัญญาณชีพของร่างกายร่วมด้วย เช่น ความดันโลหิต อัตราการเต้นของหัวใจ อุณหภูมิของร่างกาย นอกจากนี้ยังต้องตรวจวัดระดับความเจ็บปวดขององคชาติเมื่อใช้ยานี้ ระยะเวลาในการหลั่งน้ำอสุจิ อาการบวมขององคชาติ รวมถึงมีภาวะติดเชื้อขององคชาติด้วยหรือไม่

สำหรับผู้บริโภค/ผู้ป่วยที่ต้องการทราบข้อมูลเพิ่มเติมของการใช้ยาอัลพรอสตาดิล สามารถสอบถามได้จากแพทย์ที่ทำการตรวจรักษา หรือจากเภสัชกรในสถานพยาบาลนั้นๆได้

อัลพรอสตาดิลมีสรรพคุณ(คุณสมบัติ)อย่างไร?

อัลพรอสตาดิล

ยาอัลพรอสตาดิลมีสรรพคุณ/ข้อบ่งใช้ เช่น

  • รักษาภาวะอาการหย่อนสมรรถภาพทางเพศ/นกเขาไม่ขันในบุรุษ
  • รักษาภาวะ Patent ductus arteriosus ในเด็ก

อัลพรอสตาดิลมีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?

ยาอัลพรอสตาดิล มีกลไกการออกฤทธิ์โดย ตัวยาจะขยายหลอดเลือด และยับยั้งการรวมตัวของเกล็ดเลือด ส่งผลให้มีเลือดไหลเวียนเข้ามาที่องคชาติมากขึ้นและก่อให้เกิดกลไกกระตุ้นการแข็งตัวของอวัยวะเพศที่คล้ายกับธรรมชาติของบุรุษ ด้วยกลไกนี้เองจึงก่อให้เกิดฤทธิ์ของการรักษาตามสรรพคุณ

อัลพรอสตาดิลมีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?

ยาอัลพรอสตาดิลมีรูปแบบการจัดจำหน่าย เช่น

  • ยาฉีด ที่มีส่วนประกอบของตัวยา Alprostadil ขนาด 5, 10, 20 หรือ 40 ไมโครกรัม/ขวด

อัลพรอสตาดิลมีขนาดการบริหารยาอย่างไร?

ยาอัลพรอสตาดิลมีขนาดการบริหารยา/ใช้ยา เช่น

ก. สำหรับบำบัดการหย่อนสมรรถภาพทางเพศในบุรุษ

  • บุรุษเพศผู้ใหญ่: ฉีดยาเข้าองคชาติครั้งละ 5–20 ไมโครกรัม ห้ามฉีดยาเกิน 3 ครั้ง/สัปดาห์ ขนาดการฉีดยาแต่ละครั้งแพทย์จะเป็นผู้คำนวณขนาดการใช้ยาได้เหมาะสมที่สุด

ข. สำหรับบำบัดภาวะ Patency of ductus arteriosus ในเด็ก:

  • เด็ก: หยดยาเข้าหลอดเลือดดำ 0.05–0.1 ไมโครกรัม/น้ำหนักตัว 1 กิโลกรัม/นาที หากจำเป็น แพทย์อาจต้องใช้ยา 0.4 ไมโครกรัม/น้ำหนักตัว 1 กิโลกรัม/นาที

*****หมายเหตุ: ขนาดยาและระยะเวลาในการใช้ยาที่ระบุในบทความนี้เป็นเพียงตัวอย่างหนึ่งเท่านั้น ไม่สามารถใช้ทดแทนคำสั่งใช้ยาของแพทย์ได้ การใช้ยาที่เหมาะสม ควรต้องปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรก่อนเสมอ

เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?

เมื่อมีการสั่งยาทุกชนิดรวมยาอัลพรอสตาดิล ผู้ป่วยควรแจ้งแพทย์/พยาบาล และเภสัชกร ดังนี้

  • ประวัติแพ้ยาทุกชนิด เช่น กินยา/ใช้ยาแล้ว คลื่นไส้มาก ขึ้นผื่น หรือ แน่นหายใจติดขัด/หายใจลำบาก
  • มีโรคประจำตัวต่างๆ เช่น โรคหัวใจ โรคความดันโลหิตสูง โรคไต โรคหืด รวมถึงกำลังกินยา/ใช้ยาอะไรอยู่ เพราะยาอัลพรอสตาดิลอาจส่งผลให้อาการของโรคเหล่านั้นรุนแรงขึ้น หรืออาจเกิดปฏิกิริยาระหว่างยากับยาอื่นๆที่กินอยู่ก่อน
  • หากเป็นสุภาพสตรีควรแจ้งว่าอยู่ในภาวะตั้งครรภ์ หรือ กำลังให้นมบุตร เพราะยาหลายประเภทสามารถผ่านทางน้ำนมหรือรก และเข้าสู่ทารกจนก่อให้เกิดผลข้างเคียงได้

หากลืมมารับการฉีดยาควรทำอย่างไร?

หากลืมมารับการฉีดยาอัลพรอสตาดิล สามารถนัดหมายกับแพทย์เพื่อขอรับการฉีดยาครั้งถัดไปได้

อัลพรอสตาดิลมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?

ยาอัลพรอสตาดิลสามารถก่อให้เกิดผลไม่พึงประสงค์จากยา (ผลข้างเคียง/อาการข้างเคียง)ต่อระบบอวัยวะต่างๆของร่างกายดังนี้ เช่น

  • ผลต่ออวัยวะเพศชาย: เช่น เจ็บองคชาติ การหลั่งน้ำอสุจิต้องใช้เวลานานกว่า 4 ชั่วโมง แสบในท่อปัสสาวะ องคชาติงอตัว ปวดอัณฑะ มีเลือดออกในทางเดินปัสสาวะ/ปัสสาวะเป็นเลือด โรคติดเชื้อทางเดินปัสสาวะ
  • ผลต่อระบบหัวใจและหลอดเลือด: เช่น ใบหน้าแดง หัวใจเต้นช้า ความดันโลหิตต่ำหรือสูง หัวใจเต้นเร็ว หัวใจหยุดเต้น ตัวบวม ค่าECGผิดปกติ เส้นเลือดดำที่ขาบวม
  • ผลต่อระบบทางเดินหายใจ: เช่น หายใจขัด/หายใจลำบาก โรคติดเชื้อในทางเดินหายใจส่วนบน เกิดไซนัสอักเสบ เยื่อจมูกอักเสบ
  • ผลต่อกล้ามเนื้อ: เช่น ปวดหลัง ปวดขา ปวดเชิงกราน กล้ามเนื้อหดเกร็งตัว
  • ผลต่อการเผาผลาญพลังงานในร่างกาย: เช่น โปแตสเซียมในเลือดต่ำ ค่าไตรกลีเซอร์ไรด์ในเลือดสูง ไขมันในเลือดสูง และน้ำตาลในเลือดสูง
  • ผลต่อระบบประสาท: เช่น เกิดอาการชัก ปวดศีรษะ วิงเวียน
  • ผลต่อผิวหนัง: เช่น เกิดผื่นคัน มีเหงื่อหลั่ง/ออกมาก ลมพิษ
  • ผลต่อระบบทางเดินอาหาร: เช่น กระเพาะอาหารอุดตัน/ลำไส้อุดตัน ท้องเสีย คลื่นไส้ ปากแห้ง
  • ผลต่อระบบภูมิคุ้มกันต้านทานโรค: เช่น เกิดการติดเชื้อง่าย
  • ผลต่อไต: เช่น ค่าครีเอตินิน(Creatinine)ในเลือดสูง ไตวาย
  • ผลต่อตา: เช่น ตาพร่า

มีข้อควรระวังการใช้อัลพรอสตาดิลอย่างไร?

มีข้อควรระวังการใช้ยาอัลพรอสตาดิล เช่น

  • ห้ามใช้กับผู้ที่แพ้ยานี้
  • ห้ามใช้ยานี้กับสตรีมีครรภ์ สตรีที่อยู่ในภาวะให้นมบุตร
  • ห้ามใช้ยานี้ที่มีสภาพเปลี่ยนแปลงไปจากเดิม เช่น มีฝุ่นผงในตัวยา
  • ระวังการใช้ยานี้กับผู้ป่วยโรคความดันโลหิตต่ำ
  • หลีกเลี่ยงการใช้ยานี้ในกลุ่มนี้ร่วมกับยาต้านการแข็งตัวของเลือดด้วยจะทำให้มีฤทธิ์เสริมกันจนทำให้เกิดภาวะเลือดออกง่าย
  • หลีกเลี่ยงกิจกรรมที่จะก่อให้เกิดบาดแผลได้ง่ายและนำมาด้วยอาการเลือดออก
  • หากพบอาการ วิงเวียนหลังใช้ยานี้ ให้หลีกเลี่ยงการขับขี่ยวดยานพาหนะต่างๆ รวมถึงการทำงานกับเครื่องจักร
  • มาพบแพทย์/มาโรงพยาบาลตามแพทย์นัด เพื่อแพทย์ตรวจดูความก้าวหน้าของการรักษา
  • ห้ามใช้ยาหมดอายุ
  • ห้ามเก็บยาหมดอายุ

***** อนึ่ง ทุกคนต้องตระหนักถึงความปลอดภัยจากการใช้ ”ยา”ที่รวมถึง ยาแผนปัจจุบันทุกชนิด(รวมยาอัลพรอสตาดิลด้วย) ยาแผนโบราณ อาหารเสริม ผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร ทุกชนิด และสมุนไพรต่างๆ เพราะยามีทั้งให้คุณและให้โทษ ดังนั้นเมื่อมีการใช้ยาทุกครั้ง ควรต้องปฏิบัติตามข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด(อ่านเพิ่มเติมได้ในเว็บ haamor.com บทความเรื่อง ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด) รวมทั้งควรต้องปรึกษาเภสัชกรประจำร้านขายยาก่อนซื้อยาใช้เองเสมอ

อัลพรอสตาดิลมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?

ยาอัลพรอสตาดิลมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่น เช่น

  • หลีกเลี่ยงการใช้ยาอัลพรอสตาดิลร่วมกับยา Avanafil , Epoprostenol, เพราะจะทำให้เกิดภาวะความดันโลหิตต่ำตามมา
  • หลีกเลี่ยงการใช้ยาอัลพรอสตาดิลร่วมกับยา Canagliflozin ด้วยจะทำให้เกิด ภาวะร่างกายสูญเสียน้ำรวมถึงความดันโลหิตต่ำตามมา
  • ห้ามใช้ยาอัลพรอสตาดิลร่วมกับยา Dexmedetomidine(ยารักษาทางจิตเวช) ด้วยจะทำให้ความดันโลหิตต่ำ และหัวใจเต้นช้าตามมา

ควรเก็บรักษาอัลพรอสตาดิลอย่างไร?

ควรเก็บยาอัลพรอสตาดิล ในช่วงอุณหภูมิ 15-30 องศาเซลเซียส(Celsius) ห้ามเก็บยาในช่องแช่แข็งตู้เย็น เก็บยาในภาชนะที่ปิดมิดชิด พ้นแสง/แสงแดด ความร้อนและความชื้น และเก็บยาให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง

อัลพรอสตาดิลมีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?

ยาอัลพรอสตาดิล มียาชื่อการค้า และบริษัทผู้ผลิต/ผู้จำหน่าย เช่น

ชื่อการค้าบริษัทผู้ผลิต
Caverject (คาเวอร์เจ็ก)pfizer
Edex (อีเดก)Auxilium Pharmaceuticals, Inc

อนึ่งยาชื่อการค้าอื่นของยานี้ในต่างประเทศ เช่น Alpostin, Prostin VR, Prostin VR1, Caverject impulse, Muse

บรรณานุกรม

  1. https://en.wikipedia.org/wiki/Prostaglandin_E1[2017,Aug12]
  2. https://www.drugs.com/cdi/alprostadil.html[2017,Aug12]
  3. https://www.accessdata.fda.gov/drugsatfda_docs/label/2015/020649s023lbl.pdf[2017,Aug12]
  4. https://www.accessdata.fda.gov/drugsatfda_docs/label/2014/020379s028lbl.pdf[2017,Aug12]
  5. https://www.drugs.com/drug-interactions/alprostadil,caverject-index.html?filter=2&generic_only=[2017,Aug12]